Perspectivas

Praia das Sinas

Escribo nunha servilleta unhas notas para este post nunha terraciña de Burela, á beira do mar. Hai uns vinte anos estiven tomando unha cervexa neste mesmo sitio e marchei cun sabor a recanto mariñeiro que hoxe non noto por ningún lado, a pesar de que seguen estando a ben poucos metros as casiñas baixas de colores.

Vén o verán e lémbrome agora da praia das Sinas, en Vilanova de Arousa, a onde ía con frecuencia hai moitos anos. Parecíame daquela un areal bastante longo, con sitio abondo para pasear, xogar e tomar o sol. Botei moito tempo sen ir por alí e cando volvín a finais do verán pasado pareceume unha praia de xoguete, como se alguén lle roubase uns cantos ferrados de area. A praia non cambiou, pero eu vina distinta. Tería eu, se cadra, a mirada perigosa.

A primeira vez que estiven en L.luarca marchei convencido de que era un sitio de interior, case de cunca mineira. O ALSA non se achegaba para nada á zona do porto e eu non vin traza ningunha de que a menos de 100 metros da estación houbese mar. Non daba creto cando un día me falaron de que a súa praia era moi concorrida no verán.

Mudam os tempos, mudam as vontades. O tempo cambia a perspectiva das cousas. Fai que se miren doutro xeito ou que se evidencie o descoñecido. Tamén os proxectos e as ilusións teñen data de caducidade, coma os iogures.

Hai xa ben meses o corpo pediume abrir este blog e fuzar nel con regularidade. Desde hai algún tempo escribo máis por rutina ca por devoción. E a rutina é mala compañeira. Cómpre saber irse.

Teño a sensación de que o tema da lingua, que enchía boa parte do contido do blog, non dá máis de si de xeito individual. Sería darlle voltas e voltas ó mesmo. Estamos inmersos –máis ben submersos- nunha brutal etapa de dominación exercida a través da violencia simbólica, en termos de Bourdieu, contra a que parece que pouco valen as razóns por moitas veces que se repitan. Será o tempo quen poña a cada un no seu sitio.

Non quero abrir o toupo a outros temas que me (pre)ocupan porque non había ser moito o que eu puidese dicir. Columnistas e opinadores hai abondo e moi bos, e eu, con criterio, de pouco máis podo opinar ca do xeito de facer tortilla de patacas ou do cultivo das leitugas en macetas.

E tampouco quero empezar a contarlle ó mundo o día a día da miña vida: se durmo, soño ou estou esperto, se estou pisando toxos molares na cima do Candán ou espatallado nunha praia do Brasil; se sorrío ou estou triste. Iso queda para min e para moi pouca xente máis.

Non quero tampouco que se tome isto como unha despedida porque sempre procurei fuxir das despedidas. Non quero que se tome como un NUNCA MÁIS porque os nuunca mááis ás veces resucitan e igual pasadomañá me dá unha arroutada e escribo de golpe vinte entradas, que os estímulos tanto veñen coma van. Pero o certo é que agora mesmo penso despreocuparme de engadir contido na toupeira.

Ademais, as cousas son como son: as toupas poden chegar ós cinco anos de vida, pero raramente pasan dos tres, e eu xa fucei máis tempo do que me tocaba.

Demolición do galego, pasiño a pasiño.

O novo capítulo do proceso de demolición do galego que está levando a cabo o goberno da Xunta consiste en financiar os textos de Matemáticas e Tecnoloxía (na ESO) que ata agora estaban en galego e que o alumnado podía usar de balde durante dous cursos máis. Para iso non hai crise nin problemas de recursos.

E van financiar tamén os textos de materias que ata agora se impartían en castelán e que, se cadra, en moitos centros teñen que pasar a ser en galego para conseguir o equilibrio que se establece no decreto 79/2010?

Non, iso non o prevén. Os cambios do castelán para o galego que os paguen as familias, que así cóllenlle un pouco máis de tirria ó noso idioma.

-------------------

NOTA:

1- Parabéns a Eva Moreda polo premio Terra de Melide coa novela A Veiga era como un tempo distinto.

2- Acabo de saber da morte de Saramago e o primeiro que se me vén á cabeza é unha viaxe en autoestop desde Lisboa a Mafra, levado polo Memorial do convento.

Acción-reacción

Os que me coñecedes persoalmente e/ou os que me seguides neste blog sabedes que teño dedicado tempo e esforzo a tratar de analizar, explicar, razoar ou retrucar distintos aspectos relacionados coa lingua galega e parte dese esforzo ata acabou collendo exitosa forma seria.

Non sei se é por aburrimento, cansazo, desmotivación, impotencia, por estar mediosumido nun tempo postintelectual ou simplemente porque na beiramar cantábrica non acaba de asentarse o sol, pero o certo é que ultimamente, cada vez que leo ou escoito algo dese estilo sobre o galego, a única reacción que se me vén á cabeza é unha ben famosa, recentemente galardoada, e paréceme a máis atinada de cantas teño usado.

Castelao e "os firmós" - I: Que din os estudosos...

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

Castelao e "os firmós": ecos do primeiro Castelao en terras de Riotorto

I: Que din os estudosos…
Aínda que o compromiso político zumega en todo canto fixo ó longo da súa vida, as reseñas biográficas de Castelao resaltan ata 1916 a súa faceta de artista, destacando especialmente a súa condición de humorista. Adoitan indicar que á altura de 1912 xa expuxera con éxito algúns dos seus traballos como debuxante e colaboraba en publicacións periódicas, pero as alusións á súa actividade política neses anos son mínimas. Hai incluso quen fala de conformismo e sensibilidade crítica pouco depurada.

Acéptase, en xeral, que os seus primeiros contactos coa política se sitúan en Madrid ó coñecer a Basilio Álvarez. En 1910 instálase en Rianxo e comeza a participar na política local a carón de seu pai, pero parece que as súas actividades políticas carecen de calquera influenza ou repercusión fóra deste espazo.

J. A. Durán, que estudou a fondo o que el denomina a “etapa rianxeira” de Castelao (1909-1916) refírese principalmente á súa vida artística, con algunhas alusións á súa profesión de médico. Indica que Castelao era unha figura con certa proxección pública, sobre todo despois do seu éxito nunha exposición en Madrid, pero sempre como artista, non como político. As escasas referencias á súa actividade política cincunscríbense exclusivamente ó ámbito local, ó estar involucrado nunha liorta polo poder municipal que obedecía máis a un conflito de amizades persoais e de parentescos ca a unha loita ideolóxica propiamente dita. Neste contexto, Castelao combatía o caciquismo coas súas estampas en El barbero municipal, unha publicación xurdida en 1910 vinculada ó bando conservador da que era, ademais de colaborador, director administrativo. A partir de 1912, Durán atribúelle unha importante representatividade dentro do conservadurismo maurista rianxeiro, pero non lle concede ningunha transcendencia fóra de Rianxo.

Desde luego que el tema central de las estampas barberas de Castelao es el caciquismo (liberal) de Rianxo. Viturro, Varela, Cubeiro, Pérez... pasan a ser los asiduos personajes de El Barbero.
Se advertirá cómo, en gran medida, la realidad del realismo de Castelao no es la totalidad gallega, sino la específica concreción existencial, fundamentalmente rianxeira, que formaliza desde su experiencia y su pasión.

Outros estudosos que se ocuparon da biografía de Castelao non lle prestan demasiada atención a esta etapa inicial da súa vida e despáchana cunhas cantas liñas ou con alusións vagas, para centrarse máis nos anos posteriores:

Díaz Pardo indica que xa en 1918 participaba nas organizacións nacionalistas e tiña unha clara conciencia anticaciquil, pero tampouco sabemos se a súa valoración chega ata 1912-13, período que nos interesa, como veremos máis adiante, nin se refire ó alcance xeográfico das súas accións, fóra das súas colaboracións como ilustrador. Francisco Rodríguez sitúa entre as dúas guerras mundiais o proceso de conformación do pensamento político de Castelao, de carácter nacionalista, e non se refire ós anos anteriores. Rei Romeu sinala o ano 1916, cando Castelao se asenta en Pontevedra, como un momento de inflexión na súa actividade política ó romper coas “batallas anticaciquís de alcance local e a presión da autoridade paterna” e dálle especial importancia ó seu actvismo posterior a 1930, cando comeza a súa etapa de compromiso nacionalista que xa nunca abandonaría. Xusto Beramendi tamén se refire ás orixes rianxeiras e mauristas no compromiso político de Castelao, sempre en relación co seu pai e coas súas andanzas contra o caciquismo local:

Pero en 1910, cando tiña 24 anos, Castelao entra na política da man do seu pai D. Mariano Rodríguez, o antigo mariñeiro trocado en pequeno indiano por mor do seu traballo na emigración arxentina, e que daquela xa era un dos persoeiros do Partido Conservador en Rianxo. Eran os anos en que Don Antonio Maura, en variante dereitista do rexeneracionismo, procuraba salvar a España da Restauración cunha neboenta revolución desde arriba, da que un dos peares era o “descuaje” do caciquismo. E Don Mariano, que asumira esa versión do conservadurismo tan reconfortante moralmente, facía en Rianxo a guerra ós caciques do distrito de Padrón, que casualmente militaban no Partido Liberal. Nesa cruzada anticaciquil enrola o seu fillo e outros mozos rianxeiros, que nese ano fundan na vila El Barbero Municipal. Semanario conservador. E alí publica Castelao as súas primeiras caricaturas políticas. Temos, pois, que Castelao, en política, nace maurista.

Hai incluso quen cualifica estas colaboracións na prensa rianxeira de chismes locais, sen ningunha repercusión fóra da vila. Pero o caciquismo non era exclusivo de Rianxo e, contra o que pode derivarse do exposto ata o momento, as inquedanzas de Castelao tampouco se limitaban exclusivamente a esta vila e ó seu contorno, como axiña veremos.

CONTINÚA

Castelao e "os firmós" - II: "El Agricultor"

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

II: El Agricultor e os firmós
Daquela, en Riotorto existía unha publicación agrarista, El Agricultor, que era o órgano da Sociedad de labradores y agricultores de Riotorto y Unión Agrícola y Pecuaria de Villaodrid y Villameá. Esta Revista mensual de agricultura, como indicaba o seu subtítulo, publicouse ininterrompidamente entre 1907 e 1916, incluídos, e estaba dirixida por Elías Santomé Santamarina. Imprimíase en Mondoñedo, na imprenta de César G. Seco. Nela usábase maioritariamente o castelán, aínda que nos seus dez anos de existencia computamos case un cento de colaboracións en galego. Daba conta de novidades de interese para os agricultores (maquinaria, técnicas de cultivo, novos abonos, etc.) e tamén da actualidade política do momento. Así mesmo, acollía algunhas colaboracións literarias e unha sección de noticias breves de contido moi diverso.

En xaneiro de 1913 aparece unha reseña referida a Castelao, indicando que recibiron do rianxeiro a promesa dunhas estampas –non sabemos se chegou a enviarllas, pero nunca se publicaron- e unhas cuartillas cunhas cantas ideas que podían usarse como argumentario na loita anticaciquil. Nese escrito, Castelao indica que cómpre atacar a figura do firmón, cómplice sen o cal os caciques non podían levar a cabo o seu dominio sobre os labregos.

Verdades dun humorista

Alfonso Rodríguez Castelao, el artista que alumbró con su genio las encrucijadas y los recovecos psicológicos de nuestra raza y que supo, con líneas vibrantes y sensitivas como nervios, tejer sátiras, risas, sonrisas y apóstrofes, nos honra hoy con la promesa de unas estampas implacables y nos agasaja con el envío de un racimo de ideas que, por lo atinadas, originales, ingeniosas y representativas, se las servimos al lector en calidad de vianda selecta sabiamente aderezada con algo de sal y mucho de vinagre.Dicen así las cuartillas admirables del artista eminente, del paisano amado:
ATAQUEMOS AL FIRMÓN

 Al cacique no le duelen burlas, ni con caricaturas se le puede derribar. Al cacique tenéis que matarlo o dejarlo. No es al cacique a quien debemos atacar fieramente desde las columnas de un periódico, no; es al firmón, al idiota “que no reflexiona”, que dijo Goya, y vende su honor y dá su firma para arruinar a un hermano si el cacique lo manda.

Estos firmones, verdadera vergüenza de nuestra raza, son los causantes del caciquismo. Sin ellos serían los caciques, honrados jefes políticos.Sabéis perfectamente que basta un avisito dado al secretario, para que el Concejo firme una sesión imaginaria ó los repartidores firmen un reparto de consumos arbitrariamente fabricado por el cacique.Hagamos, pues, al firmón responsable de sus actos. No los disculpemos llamándoles idiotas.

Poderiamos pensar que estas ideas de Castelao chegaron a El Agricultor a través de El Barbero Municipal, xa que ó longo das páxinas do xornal de Riotorto dáse conta con frecuencia da recepción doutras publicacións de distintos lugares e podería El Barbero Municipal ser unha delas, a pesar de que non atopamos ningunha referencia. Pero a redacción da reseña evidencia que Castelao lles escribiu directamente ós responsables de El Agricultor suxeríndolles esa liña argumentativa para as súas columnas anticaciquís. Tendo en conta a data de publicación, o escrito tivo que ser remitido a finais de 1912. Considerando que as colaboracións de Castelao nas publicacións da época soían ser ilustracións e que as conferencias que pronunciara eran de contido artístico, é posible que se trate dun dos primeiros textos de carácter político que se deu a coñecer do autor de Rianxo.

Chama a atención que o propio Castelao non botase man, nin daquela nin despois, da idea que lles propuxo ós responsables de El Agricultor: o ataque ós firmós para combater o caciquismo. El coa súa finura artística e intelectual, converteu o cacique en protagonista frecuente das súas ilustracións para denunciar desde o eido da arte esta lacra social, pero non fixo o mesmo cos firmós. Tampouco atopamos alusións a esta figura cómplice do caciquismo nos apartados de Sempre en Galiza nos que se ocupa deste tema.

CONTINÚA

Castelao e "os firmós" - III: Aparece "Pau de toxo".

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

III: Aparece Pau de toxo
Pero o certo é que as “cuartillas” ás que se alude en El Agricultor demostran que o seu labor político superaba xa daquela o ámbito local e non ía só contra Viturro e outros caciques da zona. As súas ideas non caeron en saco roto e xa no número do mes seguinte atopamos un artigo sen firma, suponse que dos responsables do xornal, titulado De consumos no que, ademais doutros argumentos, se indica:

Señores Concejales y repartidores de las firmas, fórmense concepto de su deber y conciencia de una vez, y, especialmente los de la fornada de Méndez, piensen en su triste y vergonzoso papel.

A cursiva da palabra firmas, que figura así no orixinal, parece unha chiscadela clara ó texto de Castelao antes indicado. Pero o seu influxo faise máis evidente a partir do mes de abril dese mesmo ano, cando xorde un novo colaborador que, co pseudónimo de Pao de toxo -outras veces usa a variante Pau de toxo-, enceta o seu labor na revista cun texto titulado Os caciques n’as aldeas. Ó longo do mesmo, o autor ataca directa e contundentemente a figura do cacique, pero remata o texto cunha alusión que, unha vez máis, nos lembra as indicacións de Castelao:

... Pra poder’ o cacique mellor’ impoñerse pol’ a forza, ten o seu mando unha cuadrilla muy parecida’ a de Luis Candelas, que com’a él, téñeno como capitán, despostos’ a obedecelo en canto lles mande, firmando sin ler actos, resoluciós, xuicios, sentencias, compra-ventas, despoxos, embargos y hast’a morte de calquera.

CONTINÚA

Castelao e "os firmós" -IV: Pau de toxo declara a guerra

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

IV: Pau de toxo declara a guerra
Por se houbese dúbida sobre a inspiración deste colaborador nas cuartillas de Castelao, nos seus próximos artigos as xostregadas van xa directamente contra os firmós. No mes de xuño publica un novo texto cun título que demostra inequivocamente o que acabamos de indicar: Guerr’ ós firmós:

Guerr’ os firmós

Non sempr’ habemos dar funguirazos contros caciques nin deixar qu’ o seu lombo sirva d’ ingre pra recoller todol’ os que calquera zurringal se ll’ antoxe zorregarlle, anque de sobra sabemos que merecen tantas cada día com’ herbas miran pro ceyo e gotas caen do nubrado cando chove. Os chalás máis expertos e que mellor saben escoller e rexistrar unha burra, un cabalo, ou unha mula, miran, primeiro qué nada, si se deixa montar, se dá ben os pés yas maos de diante, que non sea guerfo nin picón, yanque non vexa muito, como sacud’ as cexas, sírvelle, porque vale pr’ engañar a calquera; pro sobre todal’ as cousas que ramaleen ben, parecéndos’ en todas estas cousas, os caciques cando en tempo d’ aleuciós busca’ nos concexales que lles han de servir de capa pra roubar’ os probes labregos. Cada concexal buscado pol-o cacique pra que lle sirva de firmón representa unha burra e gard’ a misma semellanza da que compr’ o chalán na feira, porque mira se ten as mismas nobres condiciós, que xa dixen no primeiro; tales como deixarse montar, ou asoballar, qu’ é o mismo; que dia ben os pés pra servir en cantas cousas lle mande o cacique; que non ten’ as maos enquedas, pra firmar tod’ los repartos e barbaridades que se ll’ antoxe facer o seu amo e xefes. Cantos d’ este xeito escollidos chegan á verse feitos e dereitos concexales, de seguro pensan que s’ acordaron d’ eles, que valían mellor que ninguén pró uficio, (y eu tame’ no pensarí’ así, se nos conocera tan ben) y-en parte teñen razón , porque s’ eles non foran non había caciques, nin quen roubas’ e comes’ a conta do probe, nin fixese falcatruas no reparto dos consumos, no xuzgad’ e no Auntamento, y en cantos sitios sean donde poidan chegar a moura mau do cacique. Os concexales d’ este xeito nombrados son verdadeiros burros apaellados y-enxaquemados, que ramalean mellor c’ os dos catro pés, e sírvinll’ o cacique de machos de reata, de testigos pr’ as falsedades, de mozos de corda, de porta-palios, de cubre faltas e tapa sobras, de verdugos pr’ aforcar’ os labregos e traballadores de tod’ a cras, de verdadeiros esbirros, capaces de colgar d’ un carballo a seu pai, a sua nai, a seus hirmaos y-a tod’ o pueblo, con tal de sirvir’ o cacique e qu’ este lle siga pasand’a mao pol’ o lombo e chamándoll’ amigo. Se n’ houbera firmós non había caciques, sendo esta verdadeira causa de qu’ estes teñan vida e sigan escravizand’ o traballador que non se cuida de buscar na unión a forza que lle fai falta pra defenderse y-aprender o que lle convén. Pra qu’ os labregos e traballadores de tod’ a cras se vexan libres de tal praga hay qu’ acabar co firmón, por cantos xeitos ou medios poida, recurrindo, se fai falta o intelixente e razoable [...]

PAO DE TOXO

CONTINÚA

Castelao e "os firmós"- V: Aínda hai guerra.

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

V: Aínda hai guerra
En setembro publica unha colaboración co título Os firmós teñen’ a culpa, onde retoma os fungueirazos contra estes personaxes:

Os firmós teñen’ a culpaSempr’ o dixen yo direi: s’ hay caciques é porqu’ hay firmós, pois non pod’ un cacique facer un repartemento dos consumos sin que llo firmen’ os concexales é repartidores, que son’ os verdadeiros firmós ou machos de reata, qu’ é o mesmo.[...]Os caciques que temos a pouca sorte d’ aguantar, é que tantos males ou perxuízos nos causan, non é pol’ a súa mayor intelixencia, nin mandan porque teñan máis forcea que cada fillo de vecín, nin sean máis guapiños que calquera, pois, se por’ eso fora, había d’ haber cincuenta, que comi’ a bocadiños unha ducea de caciques, sin desaunarse nin conocérselle no fol; por eso dixen, é volv’a decir, que s’ hay caciques é por qu’ hay firmós, é por qu’ hay bastantes burros entros labregos, que, sin saber o mal que fan, ou por outras razós qu’ agora non esprico sirven de cirineos e de verdadeiros verdugos de si mismo e dos poeblos donde viven, facendo canto lles mand’ o siñor, incruso firmal’ a morte de seu pai, s’ o cacique llel’ o impón.[...]

O artigo continúa coa narración dunha longa historia, a modo de exemplo, que narra o conflito dun cacique cuns labregos. O relato queda inacabado e continúa no número do mes de novembro, onde se conta como os veciños lograran atallar as falcatruadas do cacique e, despois de detelo, non saben que facer con el. Hai quen propón queimalo vivo, outros din que é mellor aforcalo nun carballo, atalo polos pés ó rabo dunha egua brava, cazalo coma as perdices ou atarlle unha pedra ó pescozo e tiralo ó río ou ó mar. Só faltaba por opinar un velliño que era tido por entendido:[...]

¿E que lle parece a bostede, tiu Rosende?
Paréceme, meus amigos, que non miráedel’ a cousa por donde se debe e que vos deixades levar da forza do xenio, en vez de descurrir como descurren’ os homes de bon entendemento, y’ anqu’ o meu parecer non mereza ser tido en conta, xa que mo preguntan, eilles decilo como sepa.O cacique d’ aquí, como todol’ os máis da súa ralea que gobernan nos demais Auntamentos, non serían tan malos como son, se noubera firmós que son’ os verdadeiros causantes dos males qu’os caciques fan, é por eso, á quen debe de castigarse e facerse responsabre de todo é os firmós, xa que non se fixan máis cando firman.
Foi tal o parecer de tiu Rosende, que por certo foi aprobado por todos, é desde’ aquel día deixaron en paz ó cacique pra emprendela cos firmós. Estos vírons’ e castigados sin compasión é logo entenderon que lles conviña non firmar á ollos zarrados canto lles mandas’ o cacique, pra librarse das venganzas que todos’ agoantaron, pois mentres unhos lles ardeu ó pallar, outros ardeull’ o palenque ou ó palleiro, ou aparecía calquera día derreado dos cadrís.A receta do tiu Rosende mentres fixeron uso d’ ela facía milagros, pois houbo tempo qu’ o cacique non puido ancontrar quen lle firmas’ os padrós nin outra cras de documentaxe pol’ o med’ o castigo, y-agora repito ó que xa dixen outras veces: s’hay caciques é porqu’ hay firmós.PAO DE TOXO

CONTINÚA

Castelao e "os firmós"- VI: Unha batalla gañada.

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9VI: Unha batalla gañada
En decembro publícase na sección de noticias un breve texto titulado POR SERVIR DE FIRMÓS, que recolle unha sentenza contra uns funcionarios que se prestaran a irregularidades no exercicio do seu labor, con motivo das eleccións:

POR SERVIR DE FIRMÓS Por el Señor Juez de primera instancia del partido se ha dictado auto de procesamiento contra Antonio Fernández y Eugenio Leivas Alonso, presidente y secretario respectivamente de la Junta Municipal del Censo de Riotorto, por los atropellos cometidos en el ejercicio de sus funciones con motivo de las última elecciones de concejales, de que dimos cuenta en el último número y a las que nos referimos también en otro lugar del presente. Bien merecidas tienen las consecuencias del sumario, por prestarse a servir de instrumentos caciquiles, pudiendo estar tranquilos en sus casas, sin meterse en camisa de once varas, y dejar esta clase de asuntos para quien ha de aprovecharse de los resultados .

A pesar de que desta vez se trata dunha noticia e non dunha colaboración e de que está redactada en castelán, fronte ó galego que usaba Pao de toxo, cremos que a autoría é a mesma e que, seguramente detrás deste pseudónimo se atopaba algún dos máximos responsables da publicación.

CONTINÚA

Castelao e os "firmós"- VII: A guerra continúa...

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9VII: Pero a guerra continúa…

Pao de toxo reaparece en xaneiro do ano seguinte cun relato dialogado, recurso frecuente na prensa da época, titulado Na feira de Vilanova de carácter máis costumista, aínda que con elementos de crítica política. Pero a batalla contra os firmós non estaba rematada e no número de abril atopamos a terceira entrega de Os firmós teñen’ a culpa na que retoma a historia do cacique dos artigos anteriores, que tiña “pelexo de sapo, corazón de lobo, entrañas de tigre, uñas d’ ave rapiña e mañas de raposo” e volvera ás andadas. Finalmente un veciño, cansado de aturar aldraxes, botou man da xustiza de carballeira e púxolle dúas bombas na casa. Para Pao de toxo, o cacique ben as merecía, pero os verdadeiros culpables eran os firmós:

[...] Eu non direi, porque naide pode decilo sin mentir, qu’ aquel cacique non merecese ser colgado d’ un carballo pol-o pescozo, tend’ en cont’ os males que facía n’aquel poeblo; pro tamén debo decir, que si non houbera firmós tampouc’ había caciques, é que, pol’ o mismo, todos cantos se prestan á sirvir de verdugos ou firmós merecen’ o mismo castigo, pra que d’esa maneira s’acabe con esta peste que tantos males fay, non solo en Galicia, se non en toda España.Pao de toxo

CONTINÚA

Castelao e os "firmós"- VIII: Desaparición de "Pau de toxo"

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9VIII: Desaparición de Pau de toxo
No exemplar de xuño remata a serie coa derradeira entrega, que é tamén a última colaboración de Pao de toxo en El Agricultor. Desta vez conta a historia dun labrego que, pensando que pagaba moita contribución, foi falar con outro que pagaba menos do que lle correspondía, para que lle explicase como facía. O conto non era como pensaba: efectivamente, o outro estivera pagando durante anos catro pesetas de menos porque lle regalaba dous lacóns ó cacique en cada matanza, pero un ano deixou de facelo e o cacique subiulle de novo as catro pesetas. O labrego acabou decatándose de que fixera un bo negocio, pois vendeu os dous lacóns por máis do que lle descontaba o cacique. A tía Luísa, que estaba oíndo a conversa maldí os caciques e o labrego fálalle dos verdadeiros responsables, os firmós:

[...]

- Non xure, tia Luísa, nin s’aborreza, qu’ a maneira d’acabar con eles, ell’ ampreada co raposo cando ven as galiñas; é pra matal- os caciques hay que matal- os firmós primeiro, pro non da maneira que emprean os rifeños cos nosos soldados, por qu’ esa sería boa de máis para esa chusma.

- ¿E logo, señor...?

- A fame, qu’ é a qu’ eles emprean pr’ acabar cos labregos.

Pao de toxo

CONTINÚA

Castelao e os "firmós"- IX: Conclusión

1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

IX: Conclusión

Aínda que o nos primeiros anos Castelao destaca como artista e os seus estudosos non lle prestan demasiada atención ó seu labor político, tamén se refiren frecuentemente a unha implicación política temperá, vinculada ó conservadorismo maurista rianxeiro, que evolucionaría ata o nacionalismo despois de pasar polo agrarismo.

Fronte ó carácter exclusivamente local que adoita atribuírselle a ese compromiso político inicial, unha reseña de xaneiro de 1913 e a reprodución dun escrito de Castelao en El Agricultor poñen de manifesto que xa daquela, coincidindo coas súas colaboracións en El Barbero Municipal, Castelao non se limita a loitar contra o cacique Viturro como un problema local e incluso familiar, senón que se preocupa por combater esta lacra fóra do ámbito máis próximo a el.

As ideas suxeridas por Castelao ós responsables de El Agricultor son acollidas positivamente e dan orixe a unha nova liña de combate contra o poder caciquil nas terras de Riotorto, onde Pao de toxo fai súas as propostas do rianxeiro e ataca os firmós nunha serie de artigos publicados ó longo de 1913 e 1914. É certo que o propio Castelao non utilizou, nin daquela nin despois, estes argumentos na súa obra e non sabemos se desde Rianxo o “humorista” era consciente do eco que tiveran en terras de Riotorto as súas “verdades”. Pero, fose como fose, as ideas de Castelao sobrepasaban o ámbito local da súa vila natal e espallábanse xa no norte de Lugo.

A SERIE EMPEZA AQUÍ

Toponimia

Leo na prensa que os da comisión de toponimia andan á procura de 1.200.000 topónimos galegos. Non son poucos pero agora que Galicia é bilingüe por decreto a cousa é máis doada, porque imaxino que Sobrado dos Monxes / Desván de los Monjes contará por dous. E se valesen as denominacións das vías urbanas, tamén os de Tui botaban unha boa man co seu rueiro duplicado e ata triplicado.

Fai ben a Xunta en buscar os nosos topónimos. Os nomes son cousa importante: o festival de Cans non se podería celebrar en Cans se o sitios e chamase Perros ou Rabo de Gato, poñamos por caso. Ou xa sería outra cousa.

Os recortes orzamentarios levaron ó exército español a suprimir o servizo de pombas mensaxeiras, e a propósito da noticia entérome de que o último voo oficial dun deses bichiños, que se incorporaran a filas en 1879, tivo lugar no 2006 e foi desde as Chafarinas a Madrid. Non parece cousa grave que se perda este servizo, pero si sería grave que un día se perdese un topónimo tan bonito coma Chafarinas. Antes de dar ese sitio, eu daría Madrid, Tarragona ou Badajoz, e Perejil de regalo, por suposto.

Penso en todo isto e lembro uns cantos topónimos que me rodearon de pequeno e que ultimamente revivín con algo máis de proximidade: San Martiño, a congostra da Ermida, a fonte de Santa Lucía, os prados da Capelaíña, a fonte do Frade, ... Todos a menos de 300 metros da miña cama.

Nin trazas se ven hoxe de que alí houbese santos, nin frades, nin monxes, nin ermidas nin capelas nin nada sacro, pero os topónimos son sagrados, e marcan. Por iso me entrou a dúbida de non ter feito ben as cousas: con esas orixes, eu agora tiña que ser arcebispo ou Papa, polo menos.


Rótulos de rúas de Tui

Cans, Novoneira e o cine

En Cans están xa os cadeliños amarelos empoleirados nos balcóns e nos tellados esperando a gran festa do audiovisual, que terá lugar esta fin de semana.

Volverán as proxeccións ás palleiras e as estrelas transitarán as pistas da parcelaria en chimpíns adornados para a ocasión. Agroglamour. Para rematar a festa, Luís Tosar será o amo do escenario con The Ellas.

Habíalle gustar a Novoneira esta cita porque tamén lle tiraba o cine. Por unhas notas autobiográficas que se conservan o arquivo de Dionisio Gamallo Fierros e que estes días se poden ver no instituto que leva o seu nome, sabemos que no ano 52 Novoneira estudaba cine na Escola Técnica de Cinematografía de Madrid coa intención de dirixir o seu guión Ese hombre, que segundo el mesmo escribiu era unha lección do que debía ser o cine na segunda metade do século XX.

Aquel proxecto debeu quedar en nada, pero ben seguro que ó courelao lle gustaría estrear en Cans, porque sentía orgullo da terra, o mesmo orgullo co que a gárgola de A. Palacios exhibe a bandeira da Patria a unha carreiriña dun can de Cans.

Lingua descoidada

Anda o asunto do idioma tan revolto que xa nin me apetece dedicarlle unha liña máis. Ante tantos motivos, se non se quere razoar é simplemente porque non hai vontade de facelo. Parece que iso de coidar a lingua nunca foi asunto moi prioritario.

Máis vidas

Un galo vello sábese decadente pero vánselle os ollos por unha pita nova de paso que envexa un galo novo que as ghala a todas; tamén se alegra da morte a coitelo deste o día da festa. Un vagalume comparte regueiro cun vello pescador e cunha cobra de río. Sapo e sapa van de paseo. Un ourizo cacho morre estripado no asfalto coma tantos outros... Pequenas historias de animais. Máis vidas que transcorren á nosa beira cada día e nas que non reparamos. Máis vidas.

A linguaxe de Pintor, sempre viva e rica, lévanos desta vez ó detalle inadvertido, ó cotián, a un mundo co que convivimos e que non vemos. Ten algo de xogo, algo de brincadeira, pero animaliños somos todos, así que a cousa é máis seria do que parece.

E por se non quedase claro, ó final de cada historia o autor baixa do mundo da literatura e pon os pés no chan; difícil acrobacia que xa ensaiara con éxito en A tribo sabe. Ó final de cada historia espéranos a realidade: as cabeciñas do odio que lixaron as Azores, o dólmen dos Muíños ó que lle roubaron o nome, Primo Castro que agarda os tempos da memoria, o poeta que sangra, que non sabe o mundo canto doe o amor, que non o sabe.

Máis vidas.

P.S: Hoxe pola mañá escribía eu este post e agora acabo de saber que unha rúa de Cangas vai levar o nome de Vázquez Pintor. Ben me alegro por esa merecida homenaxe.

Cándido Sanjurjo

Parroquia de Abres (A Veiga)

Tardei en aprender o tinglado dos tres Abres: Santiso de Abres é un concello asturiano, A Ría de Abres é unha parroquia galega do concello de Trabada, e xusto en fronte está Abres, unha parroquia asturiana do concello da Veiga. Alí vivía Cándido Sanjurjo, que faleceu a semana pasada.

Non vou eu facer aquí un pranto por unha persoa á que case non tratei, pero si quero deixar unha pequena lembranza de quen me acolleu cordialmente cando precisei a súa axuda.

Petei na porta da súa casoupa fronte ó río e abriume el mesmo. Eu só o vira un par de veces pero nunca lle falara. Conteille ó que andaba e acolleume con agarimo. Pasoume ó seu lugar de traballo, cheo de andeis con carpetas ben etiquetadas. Ensinoume libros e cartafoles con manuscritos e papeis diversos. Remexeu neles e deume uns cantos para escoller. O único que me pediu foi que non lle modificase a escrita, como lle fixeran noutra publicación cada vez que lle pediran algo.
- Enchíanme todo de apóstrofos e cambiábanme outras cousas. Deixei de mandarlles nada. Se non lles vale como escribo eu, non lles dou máis nada.

Referíase ó galego de Asturias, o que sempre falou. Tamén me deu ilustracións que el mesmo fixera para o artigo que escollín. Fun á Veiga fotocopiar o que me interesaba e devolvinllo antes dunha hora, que non quería eu custodiar moito tempo tesouros alleos. E falamos máis. Entre unha cousa e outra, botamos media tarde, porque todo o facía moi amodo, parándose nas explicacións propias de quen anda polos noventa anos de experiencia e conserva a memoria lúcida. A só uns metros baixaba, tranquilo aquel día, o río que el convertera en eixe da súa vida.

Uns meses despois volvín alí para darlle un exemplar de A herdade que nós temos. Sei que o gardou con agarimo porque vin como me falaba e me lía dedicatorias doutros cos que o agasallaran antes.

Esa e outras similares foron as mellores experiencias daqueles meses nos que eu andei a voltas coa prosa en galego de Asturias. Mereceu a pena.

Censura

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Leo na prensa unha reportaxe sobre a censura durante o franquismo, con chamativos comentarios sobre algún escritor de sona.

Teño diante de min un texto de Uxío Novoneira que alude ó mesmo tema, ó seu xeito. Trátase do “Requiem das tachaduras” e publicouse en Galicia, unha ollada no ano 72, un libro colectivo editado polos alumnos do instituto de Ribadeo en 1972 para recadar fondos para unha viaxe e de paso facer unha análise da Galicia do momento desde a perspectiva de varios galeguistas.

Parece que Novoneira celebraba ó seu xeito ó remate daqueles tempos de censura. Non sei, non sei...

Palabras claras

I

Nos últimos tempos de Felipe González como Presidente do goberno, o PP meteu no cerebro de todo o mundo unha palabra: corrupción. Un termo sinxelo, clariño, que entende calquera ó que lle desen medianamente ben o Parvulitos.

Algún tempo despois, aínda que con menos forza, o PSOE intentou devolverlle a pelota falando un día si e outro tamén das stock opcions dos amigos do PP. Stock opcions é unha expresión rara, que non só carece dun significado evidente para a maioría da poboación senón que ata resulta difícil de pronunciar con dignidade.

Desde hai algo máis dun ano a Feijoo vénlle funcionando perfectamente a súa mentira máis metireira a base de repetir unha única palabra: imposición. Outra vez unha palabra sinxela que todo o mundo comprende e cre, aínda que a realidade lingüística sexa ben distinta. Para referirse ó bipartito e a Touriño en particular tamén repetiron na campaña electoral outro termo ben clariño: despilfarro.

Pola contra, os do PSOE e os non PP en xeral levan meses gravando no cerebro da xente outra rareza para colgarlles ós populares: Gürtel.

Que desde o mundo policial ou xudicial se lle atribúa un nome exótico a un caso é comprensible, pero é un erro que politicamente se asuma unha expresión de significado opaco como etiqueta para tratar de desgastar o rival. Eu non entendo como desde o goberno non empezan a utilizar un día si e outro tamén palabras coma fraude, engano, roubo ou algo así para referirse ó caso Gürtel.

II

Contan que o que máis lles doeu ós responsables do novo decreto do galego foi que alguén dixese que era unha trapallada, aínda que non fose H. Monteagudo o responsable do acto. Trapallada é unha palabriña ben evidente, que o resume todo e non precisa de máis voltas.

Parece que niso de escoller palabras claras os populares saben mellor ca ninguén o que entende a xente.

Prioridades económicas

A Xunta de Galicia vai dedicar 800.000 € para realizar actividades que promovan o galego en 942 centros de esino.

Por outra banda, seica van dedicar 1.000.000 de euros para publicitar o novo decreto do galego. Podemos sumar os 300.000 que se gastaron na realización das enquisas a finais do curso pasado. O malo é que aínda han dicir que este millón e pico de euros se investiu no fomento do galego.

Prioridades no gasto.

Texto con memoria

FOTO: Castro de Laro, a primeira imaxe que me entrou polos ollos cada mañá durante bastantes anos.

Había tempo que tiña gana de colgar este texto*. Porque si.

Que na Arca ía todo canto hoxe podes ver
─ ¿e a Quimera?
tamén o leopardo de moitas azas
e as árbores floridas
─ ¿e cantabas?
cantaban as olas á fertilidade
amparando os ceos
nas tellas
nos tellados
cantaba Delfina Eydé apañando corvo no centeo
cantaba co abrigo novo
pelando améndoas
sachando cebolas
─ ¿e Elías?
cantaba Elías:
“eu estaba na casa de Laro, e vinos, aos atracadores
e detrás íalles a Garda Civil, e eles abriron as gabardinas
sacáronlles a metralleta e
tracatracatrá tracatracatrá”
e a Esfinxe recitaba enigmas e violaba aos mozos agonizantes,
antes hipnotizábaos
e esta Helena, a destructora de naos
e Penélope
e a muller que dicía ser provedora de lunares azuis da raíña das illas de
Derek Walcott
e unha anciá, moi minguadiña
e estaba dentro dunha botella, e tiña un xardín, moi en desorde
e nas árbores, pendurados de pinzas de roupa de plástico translúcidas, os oráculos
e dicía que cada un collese o seu
que ela xa non atendía
e ó seu carón medraba a mandrágora e o fiúncho
e unha ponla dourada
e alí era a Boca
a Furna dos Avernos
e tiña un galo
vestido de militar
e o galo dicía
─ quero..............................
.............................................................................
─ ¿e había Circo?
.............................................................................
pois todo é na Burata dos Infernos
─ había
(Chus Pato: A ponte das poldras)


*NOTA: Graciñas a Eva, que mo descubriu hai xa ben tempo.

Escafulindo das circunstancias

Son longas as horas. Os encamados falan e un pensa no que lle cadra.

I

Meu pai cóntame por enésima vez as historias do Val d’Arán, onde traballou antes de eu nacer:

Tardaron polo menos dez anos en facer aquel túnel. Antes, no inverno, seica había semanas nas que estaban incomunicados. Só se daba entrado alí por Francia, pero non por baixo.

Eu penso desde o meu terreo: Se cadra é precisamente por iso polo que existe o aranés.

II

O da cama do lado -47 anos en Arxentina- fala de cando a mili, co seu acento de alá:

En Navarra estábamos varios gallegos. Todos los domingos nos llevaban a misa. Y un día el cura suelta en medio del sermón:
- Madres que tenéis hijas, encerradlas, que hay gallegos cerca.

El Capitán, sin esperar ni un segundo, grita en medio de la misa:
- A formar, ar!
- Media vuelta, ar!

Nos sacó a todos de misa y no nos volvió a llevar en toda la mili.

III

Aínda bo foi; Rosa Díez aplaudiríalle ó cura. O pai enlaza:

Tamén unha vez marcharon uns canteiros polo medio dunha misa. Había unha cuadrilla traballando nun sitio e empezaron a aparecer mozas preñadas. Ós homes do lugar non lles gustou aquelo e armaron para darlles unha malleira á saída da misa. Pero o cura, que sabía o verbo dos arxinas, aproveitou o sermón para avisalos:

-Arxinas que quilastes e non xaspeastes, escafulide da keikoa, que cando anisquedes os verceiros quérenvos acalmar*.

E así pasan as horas.

REMATE: Levo días observando a comunicación entre médicos, enfermeiras/os e pacientes e chego a unha conclusión: co perfil que abunda, só un insensato pode cuestionar a necesidade de que os profesionais da medicina teñan coñecementos de galego.

NOTA: Interésanme os matices lingüísticos de todo o anterior, non os comportamentos, que ben sei que darían para falar...

*- Canteiros que fodestes sen pagar, fuxide da misa que, cando saiades, os veciños quérenvos pegar.

Libros, lugares, momentos

Non gardo memoria das circunstancias nas que lin a maior parte dos libros que fun debullando ó longo da miña vida. Pola contra, hai uns cantos que asocio inevitablemente con momentos e lugares concretos:

Xa contei noutra ocasión que a primeira lectura de Longa noite de pedra tráeme á cabeza unha viaxe en autobús por terras de Ponte Ledesma para ir xogar un partido de fútbol. Con pólvora e magnolias lévame ó bar Os Porches, en Santiago, con música de Mike Oldfield soando na máquina. O Molloy, de Beckett, lino a golpes de té con leite nunha habitación do Viacambre, en 1º de Facultade. Baleas e baleas, de Luísa Castro, recórdame o regreso de Lisboa nun comboio destartalado. E así pasa con algúns outros.

Moito me temo que As razóis d'Anxélica, de Aurora García Rivas, vai quedar inevitablemente unida ás interminables horas nun garito de Urxencias escoitando como música de fondo o pi pi pi pi pi pi do monitor que marca a liña da vida de quen me deu vida, co medo sempre a que perda os pes e deixe os is desvalidos co seu piiiiiiiiiiiiiiitido irreversible. Merecía mellor sorte a novela de Aurora, pero non andan os tempos moi de cara.

Boto a cabeza un par de días fóra do zulo e volvo reparar en cousas que habitualmente me ocupan. Non entendo nada. Non sei a que xogan Valedores, Conselleiros, Presidentes e outras xentes do País. Mañá volvo ó zulo. Visto o visto, aínda hei ter que agradecelo.

A forza que vén de lonxe IX: David Clark. Pensións e música

A SERIE EMPEZA AQUÍ

I
David Clark é un escocés que un día se trasladou a Cataluña debido ó seu interese pola transición española. Alí soubo da diversidade do Estado e contáronlle que o que se parecía a Escocia era Galicia.

Quixo coñecer estas terras, viaxou polo norte facendo autoestop e chegou a Ribadeo, onde pasou unha noite nunha pensión. Pola mañá escoitou música nosa que lle pareceu súa e xa non tivo dúbidas. Era Milladoiro. Desde aquel día exerce de galego-escocés e loita por tender pontes que cheguen desde o Miño ás altas terras de Inverness. David Clark, forza que vén de lonxe.

II
Disque Curros Enríquez pasou unha noite en Ourense nunha das viaxes que de vez en cando facía a Celanova para visitar a súa nai, a quen quería, e pelexar con seu pai, a quen seguramente tamén quería.

Era unha noitiña de verán e oíu que uns nenos cantaban baixo a súa ventá unha canción de letra que lle resultou familiar. Tratábase da súa Cantiga, poema que publicara algún tempo antes nunha revista e que se fixera moi popular sen el sabelo. Curros, que era algo toxo, seica colleu un cabreo do demo porque, no proceso de popularización do seu texto, alguén cambiara o primeiro verso, No xardín unha noite sentado por Unha noite na eira do trigo.

Curros era así, pero que non se queixe, que ben lle amañaran o poema; os xardíns diante das casas non debían ser daquela cousa moi galega.

III
Hai uns vinte anos cheguei eu unha noitiña de agosto a Muxía, como final de etapa dunha inesquecible viaxe pola Costa da Morte. Moito hotel non había, ou non dei con el, e fixen noite nun hostal. A noite era agradable e quixemos saír dar unha volta despois de acomodarnos. No outro lado da rúa, xusto diante da porta, á beiriña do mar unhas rapazoulas cantaban fermosamente un texto de Pondal:

Meniñas da Cruña de amabre despexo, de falas graciosas e pasos lixeiros, deixá de Castela os duros acentos:falade, meniñas, falade galego.

Déronme ganas de ir alí e darlle unha aperta a cada unha. Non o fixen, que un non exterioriza canto sente, pero non as esquecín nunca. E elas, que andarán agora polos trinta e poucos, non o saben.

Polo que se ve, á beira das pensións pode soar música de espabilar o corazón e quedar sempre no recordo. Pero eles non frecuentan as pensións.

CONTINÚA

Libros oportunos

A Academia de la Llingua Asturiana presentou recentemente o libro Mirandés: situación sociolingüística de una lengua minorizada en la zona fronteriza portugueso-española, do que é autora a filóloga rumana Aurelia Merlán. No acto de presentación participaron os membros da ALLA Ana Cano e García Arias. Si, si..., o mesmo que berraba "Que respeten la frontera!" no documental de Rubén Pardiñas.

En Uviéu atopei tamén hai un par de semanas o libro Cartografía histórica de Asturias, un fermoso volume que analiza e reproduce mapas do territorio asturiano desde o século XVI para adiante. Neles, no lindeiro occidental, sempre aparece a mesma etiqueta, con dúas variantes: Ría de Rivadeo ou Ría de Ribadeo. Nunca outra.

Pero, sen dúbida, o máis interesante que vin foi o libro Bares-tienda en Asturias, escrito por David Fernández Moro e con fotos de Arnaud Späni. Veñen a ser, con matices, as tabernas das que falaba eu hai pouco. Iso é patrimonio e o resto son contos.

NOTAS:

Esta semana puidemos ver, por fin, as probas dunha aldraxe á toponimia levada a puntos impensables (Desván de los Monjes, Toro). Non sei moi ben se é para rir ou para chorar. Por se fose pouco, hoxe mesmo dannos a segunda cunca, para que quedemos ben mantidiños.

Tamén soubemos que Joan Báez actuou en Vigo, saudou en galego e cantou "Adios ríos, adios fontes". Seica llo debemos a Robert Duift, intérprete de Joan Báez, galegofalante dos EEUU e profesor na Universidade de Vigo. Parabéns.

"Hestoria tapecida"

Runna Pentti sentou na barra dun porto do golfo de Riga e mirou as ondas que batían unha e outra vez contra unha lancha. Runna Pentti era poeta. Formárano en ruso pero el sentiu que tiña que escribir en estonio, unha lingua ridiculizada ata o extremo e que xa só falaban campesiños e borrachos nos portos de Haapsalu. E Runna Pentti escribiu uns corenta libros nos que, segundo Alfred Solov, reconstruíu unha e outra vez aquel instante na ribeira do Báltico.

Cóntanos todo isto Xuan Bello, o mellor escritor en asturiano e quen sabe se asturiano sen o en, en La hestoria tapecida. Xuan Bello é un poeta que leva tempo escribindo en prosa o mesmo verso. Engaioloume hai uns anos a Hestoria universal de Paniceiros como me engaiolou agora La hestoria tapecida. Lera inédito “La perspectiva de la eternidá”, un dese relatos de fronteiras que a min tanto me gustan, que naceu hai uns anos no Cantón de Ribadeo e que o autor me mandara xa daquela. Coñecín agora a historia de Fanny, a avoa que viñera de cerca de Odessa, dunha aldea que ela sabía nomear en yiddish e que xa non se dá atopado porque ninguén sabe como se chama en ruso ou en ucraíno. Coñecín a bisavoa Olimpia, que emigrou a Bos Aires porque un veciño entrou na casa e pasou ante ela co sombreiro posto, e negouse a vivir nun sitio onde os cabaleiros non se descobren ante as damas. Coñecín a Nuno, que chegou de Cabo Verde a Lisboa falando krioulo e pensando que o portugués só se escribía, e chorou de desarraigo cando llo oíu falar ó pai por vez primeira. Coñecín hestorias que falan de Uviéu, de Nairobi, de L.luarca, de Coímbra, Braga, Xixón, Roma, El Pandiel.lu, ... historias que en realidade falan sempre de Paniceiros.

Rematei o libro estomballado encima da cama, cun ollo na ventá esperando o saúdo túzaro de Xinthya e outro ollo posto nas historias que esconden a tristeza de quen contestou máis dunha vez a pregunta máis temida. E Mafalda Veiga, sempre tan presente, non estaba alí para salvalo. Nese tempo de tensa calma, esperando esa tormenta perfecta que me inquieta estrañamente máis ca outras, remato o penúltimo capítulo, “El cabu del mundu”, e decátome de que o título coincide co da última novela de Xabier Quiroga, O cabo do mundo , na que o autor do Saviñao reescribe outra vez as mesmas sensacións que xa me deixara en Atuado na braña, a mellor novela galega das que lin a comezos de século, xunto con As rulas de Bakunin. Porque tamén me parece que Xabier Quiroga está sempre reescribindo o mesmo libro.

Ás veces penso que tamén eu levo tempo reescribindo o mesmo post, e cavilo en deixalo así, sen despedidas que tanto me amargan, e penso que ninguén ha de preguntar nin polo seguinte post nin por min mesmo. Pero acabo volvendo. Será que os que imos tendo unha idade estamos sempre botando man do trasacordo, pelexando sempre cos matices.

Disque Runna Pentti comprendeu aquela tarde no golfo de Riga que todo sucede para volver suceder, e escribiu corenta libros na lingua dos campesiños e dos borrachos dos portos de Haapsalu para retratar unha e outra vez, demorada e namoradamente, o mesmo instante: un mozo senta no peirao e sente no corazón a navallada do desexo contraditorio de quedar ou de fuxir. Desde aquel porto do Báltico chegaban en tempos á Península mercadorías que entraban polo porto de Ribadeo e que despois se distribuían por aí abaixo. Entre elas, o kummel, que Risco cita en O porco de pé no festín de D. Celidonio onde o Dr. Alveiros bebeu o seu fracaso; o kummel, que seica se pedía nos bos bares de Madrid chamándolle licor de Ribadeo, onde aínda queda xente que conserva botellas e a onde me chegan arestora todos estes fíos enguedellados.

Orgullos@s do galego

A Coordenadora de equipos de normalización lingüística acaba de presentar a campaña Orgullosos do galego, na que colaboran, entre outros, Luís Tosar, Susana Seivane, Martiño Rivas, María Castro, Antón Reixa, Belén Regueira, etc.

Estamos orgullosos do noso, orgullosos do galego, orgullosos deles.

Barullo na raia I: Dialogando?

Dialogando?
“Estas fronteiras son o meu cárcere”
(Leonard Cohen: The partisan)

Empezo cunha aclaración ó título, o cal non di moito ó meu favor, pero é necesaria e clarificadora do que pode ser o contido: na raia hai pouco barullo, onde máis hai é en rotativas e institucións que están algo para o lado, pero berran tanto que algo nos chega.

I:
- Ti, ¿como te chamas?
- Manolo.
- Manolo, ¿como te chamas?
(Suso de Toro: Polaroid)

II:
Méndez Ferrín érguese un día pola mañá con espírito entre solidario e pillabán e maniféstase publicamente a favor da oficialización do galego do occidente de Asturias, e tamén do asturiano.
En Asturias botan as mans á cabeza por estas palabras e din que todo isto se evitaría se o goberno asturiano declarase oficiais estes idiomas.

A min que mo expliquen...

CONTINÚA