Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

29.5.07

Tópicos sobre a lingua galega- IV: A opcionalidade e os liberalistas

A SERIE EMPEZA AQUÍ
“Eu úsoo se quero, e se non, non. Ninguén está obrigado a sabelo”.
O capítulo anterior lévanos directamente a este, que se basea nunha confusión fácil de esclarecer. Consiste en confundir os nosos dereitos e deberes como cidadáns como tales cos que poidan corresponder como consecuencia do papel que cada un desempeña na sociedade. Creo que se pode entender ben se botamos man dunha comparación:

Ningún cidadán, como tal, está obrigado a saber galego, igual que ningún cidadán, como tal, está obrigado a saber conducir nin a vestir dunha determinada maneira. Pero se ese cidadán é taxista terá que ter carnet de conducir, se é futbolista, durante os partidos terá que vestir igual cós seus compañeiros de equipo, e se é un obreiro da construción, mentres estea na obra, terá que levar casco. Todos estes personaxes seguen sendo cidadáns, pero nuns determinados momentos exercen de taxistas, de futbolistas, ou de albaneis, e iso tamén implica unhas obrigas

Cada posto de traballo ten un perfil, require unha serie de coñecementos por parte da persoa que o ocupa e que, non o esquezamos, cobra por desempeñalo. E cada un deses coñecementos ten unha motivacion: se un taxista non sabe conducir, a viaxe pode ser emocionante de máis; se cada futbolista viste como queira, compadézome do árbitro que teña que distinguilos, e así con todo.

O motivo que provoca que para exercer determinados postos de traballo haxa que saber os dous idiomas oficiais ―non esquezamos que tamén hai que saber castelán, pero iso ninguén o cuestiona― é que os cidadáns teñen dereito a seren atendidos en calquera deles. A Administración ten que garantir ese dereito, segundo establece a lei, e por iso se lle esixe ó funcionariado o coñecemento dos dous idiomas: do castelán, como establece a Constitución, e tamén do galego, como establecen outras disposicións legais derivadas desta: Estatuto de Autonomía, etc.

Quizá se esqueza con demasiada frecuencia que os funcionarios están ó servizo da cidadanía, que é quen lles paga o seu salario, e non ó revés. Ninguén está obrigado a ser funcionario en Galicia; se unha persoa non quere saber galego, pode dedicarse a moitas outras actividades dignas de toda consideración para as cales non cómpre saber galego. Pode montar unha mercería, por exemplo.

Pretender ocupar un posto de traballo sen reunir os requisitos que se requiren, invocando os dereitos individuais, non é máis que unha falacia.
CONTINUACIÓN
                 NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

26.5.07

Viño e Terra



"Ninguén que ame os amantiños viños nosos pode ignorar que xurden da terra que pisamos e que, chegada a hora de falarlles, hai que se dirixir a eles en galego, se queremos que o acto de amor sexa consumado.
Por iso autoconvócome a non beber viño galego que non veña etiquetado no noso idioma..."


Son palabras que Alfredo Conde escribiu recentemente nunha columna de prensa.

Xuan Bello, o Cunqueiro de Paniceiros, contoume que unha vez lle oíra dicir a Manuel María o seguinte:

"Eu son un patriota galego, e como patriota galego teño que beber viño galego, e teño que beber moito para que se acabe dunha vez e poder beber Rioja, que é o que me gusta".
Eu cadro un pouco coas dúas apreciacións:
Xa escribín neste blog algo parecido ó que di o escritor e exconselleiro, pero pronunciándome de xeito menos radical: eu confórmome con que non estraguen a toponimia.
Tamén cadro algo co poeta chairego: consumo viños galegos e ata teño feito de divulgador do Mencía –e cítaseme como tal en Let's open a bottle -, pero iso non me impide recoñecer as virtudes dos viños de fóra. Gústame ben o Godello, pero agora mesmo parece que me volven ó padal as esencias dun branco de Alsacia que comprei ó chou, e non caro, nunha tenda de París. É o branco máis sabedeiro que probei na miña vida. Se chego a saber que ía saír así, traio un pipo enteiro, e creo que nos habiamos entender en galego.

24.5.07

Letras na pedra V: Unha Luz no camiño


Á beira da igrexa da Virxe do Camiño, en Ribadeo, está este pedroulo en homenaxe a Luz Pozo Garza, por iniciativa da Asociación de Escritores en Lingua Galega.

Non quero escribir máis para non estorbar os versos, ben bonitos.




As fotos son regalo de Toni Deaño. Graciñas.

22.5.07

Pronomicidios


Vivimos tempos de pronomicidios.
Hoxe escoitei na TV un anaquiño dun mitin de Feijoo e matou cinco pronomes en 20 segundos. Nin Billy el Niño...

Touriño e Quintana andan por aí demostrándolle ó dos Peares -2 provincias, tres concellos, catro parroquias, 5 casas, que país...!- que non pensan renderse sen presentar batalla.

Mentres, os pronomes berran no deserto:
-Precisamos urxentemente (dativos de) solidariedade!

20.5.07

Tópicos sobre a lingua galega - III: As imposicións e o impoñedores

A SERIE EMPEZA AQUÍ
“Agora impónsenos o galego á forza a todos. Eu o que non acepto é que mo impoñan

Os “impoñedores” ―ou debería chamarlles “impostores”― fanme moita gracia. E como me caen simpáticos, voulles propoñer un exercicio moi sinxeliño. Trátase de contestar SI ou NON a cada unha das seguintes preguntas:
GALEGO:
1- É lingua propia?
2- É lingua oficial?
3- Temos o deber de sabelo?
4- Temos dereito a usalo?

CASTELÁN:
5- É lingua propia?
6- É lingua oficial?
7- Temos o deber de sabelo?
8- Temos dereito a usalo?

E para que lles resulte máis doado, voulles dicir onde están as respostas, resaltando as palabras clave:

Constitución Española (1978)1. El castellano es la lengua española oficial del Estado. Todos los españoles tienen el deber de conocerla y el derecho de usarla.
2. Las demás lenguas españolas serán también oficiales en las respectivas Comunidades de acuerdo con sus Estatutos
3. La riqueza de las distintas modalidades lingüísticas de España es un patrimonio cultural que será objeto de especial respeto y protección.
Estatuto de Autonomía de Galicia (1980)1. A lingua propia de Galicia é o galego.
2. Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e todos teñen o dereito de os coñecer e de os usar.
3. Os poderes públicos de Galicia garantizarán o uso nor­mal e oficial dos dous idiomas e potenciarán o emprego do gale­go en tódolos planos da vida pública, cultural e informativa, e disporán os medios necesarios para facilitar o seu coñecemento.
Lei de Normalización Lingüística (1983) Redacción actual.
Art. 1º.
― O galego é a lingua propia de Galicia.
― Tódolos galegos teñen o dereito de usalo.


Se o exercicio se fixo ben, e supoño que si, observarase que só o galego é a lingua propia de Galicia, e que o castelán, a pesar de non ser propio, tamén é oficial. Non pasa nada; tamén as patacas viñeron de fóra e ben que nos gustan.

Volvendo ó rego: temos dereito a usar o galego ou o castelán indistintamente. Perfecto. Ah!, pero só temos o deber de coñecer o castelán; o galego, non, porque así se establece na Constitución.
E esa tolerancia lingüística da que tanto se fala, non aparece desta vez: cando na primeira redacción da Lei de Normalización Lingüística (1983) se lles deu por establecer que os galegos tiñan o deber de coñecer o seu idioma, este apartado declarouse inconstitucional e houbo que suprimilo. A redacción inicial dicía así:

Lei de Normalización Lingüística (1983)Art. 1º.
― O galego é a lingua propia de Galicia.
― Tódolos galegos teñen o deber de coñecelo e o dereito de usalo.


Pero houbo que modificala e deixala como a citamos máis arriba. Ou sexa, a única lingua propia de Galicia é o galego e, se queremos, podemos usalo. Pero obrigados, o que se di obrigados, só estamos a saber castelán.

Imposición do galego?
Está ben que haxa patacas, pero non que teñamos que comelas á forza! O único idioma que a todos se nos impón é o castelán, porque así está establecido na Constitución. Os impoñedores xa saben contra quen teñen que escornarse.
CONTINUACIÓN

               NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

17.5.07

A contramán


Se non fose impropio, por non dicir irreverente, no día de hoxe, creo que escribiría algo non bo sobre María Mariño.

Ultimamente lin tantas páxinas cheas de gabanzas sobre ela, que ás veces danme ganas de denunciar ó libreiro que me vendeu a súa Obra Completa, porque se me debeu quedar con algúns poemas.

Alábana uns polo seu léxico. Certo que é moito máis rico do que hoxe acostumamos a ler, pero tamén é magnífico o léxico do dicionario de Carré Alvarellos e ninguén di que se trate dun gran poeta.

Alábano outros dicindo que foi unha “dinamiteira da fala” polo uso que fixo dalgunhas estruturas gramaticais. Eu pregúntome se non dinamitaría a gramática. Non esquezamos que esa etiqueta de “dinamiteira da fala” púxolla Novoneira, pero deitábase con ela, segundo dá por certo o profesor Agrafoxo. É comprensible a súa postura, fose cal fose a postura preferida. E se dinamitar a fala é un mérito poético, que lle dean o Esquío, compartido, ás ducias de políticos que estes días sementan poesía desde o principio ó remate de cada mitin.

Outros valoran dela a súa condición de “rara” ou a súa actitude de muller rebelde para o seu tempo. Vale. Pero eu pensaba que a literatura era outra cousa.

Eu creo que nin tanto nin tan pouco: nin María Mariño merecía ser tan ignorada como foi durante anos, nin vai agora moverlle a cadeira a Rosalía.
Se eu escribise hoxe sobre ela diría que en moitos dos seus poemas –nos que a min me venderon- atopo sempre dous, tres ou catro versos que me parecen ben logrados, pero tamén atopo dous, tres ou catro versos que estaban mellor agachados no Courel dos tesos cumes que ollan ó lonxe.
Palabra no tempo
é unha obra que a autora debería reler máis; non para modificar, senón para quitar, porque moitas veces un poema de 3 versos é mellor ca un de 13. Penso que, consciente ou inconscientemente, María Mariño acabou decatándose. Por iso en Verba que comeza é máis frecuente atopar composicións breves.

Todo isto e algo máis sería o que eu diría de María Mariño se non fose impropio e irreverente nun día coma hoxe, e se non fose ir a contramán de voces de prestixio coma Novoneira, Ferrín, Carmen Blanco, Yolanda Castaño, ou o meu amigo Xavier Cordal.
E se cadra dígoo, porque o día rematou mentres redactaba isto e os amigos sempre acaban perdoando.

14.5.07

E chegou o salvador

Un tal Salvador anda moi alarmado porque nas comunidades con lingua propia seica non se pode estudar castelán. A pregunta é:
- Pode o tal Salvador dicir o nome dalgún centro de ensino de Galicia onde non se poida estudar castelán?

8.5.07

A lingua dos parrulos

Hai máis ou menos un mes andaba eu por Lizarra. O Arga baixaba cheo e bravo, coma toda a cunca do Ebro naqueles días, e botei un bo anaco vendo pasar parrulos río abaixo, a fume de carozo, derrapando con dificultade cando se querían arrimar á beira. Non todos o conseguían, e non me sorprendería que algún deles estivese poucos días despois esgarabellando entre os xuncos do delta, onde o Ebro amansa despois de tanta carreira, por medo a perderse para sempre no sal quente do Mediterráneo.

Tamén acababa de pasar por Lizarra a Korrika. Trátase dunha marcha en defensa do euskera que se realiza bianualmente por toda Euskal Herría por iniciativa das euskalteguis (academias de euskera).
O percorrido varía en cada edición, pero soe andar por 2.300 Km, e percórrese en dúas semanas, de xeito continuado, sen parar nin de noite. Unha testemuña artesanal que se conserva desde a primeira edición, en 1980, vai pasando de man en man e para levalo cómpre comprar previamente os quilómetros. O prezo varía moito dunhas zonas a outras, pero por algunhas etapas páganse cifras elevadas. Acompañando a quen encabeza a marcha coa testemuña corren todos os acompañantes que o desexen.
Paralelamente, organízanse distintos actos culturais (Korrika kulturala)ó longo de todo o traxecto, desde varios meses antes.

Estes días botou a andar por Galicia adiante o Correlingua. Ando buscando semellanzas e véñenseme á cabeza parrulos á deriva.

Tópicos sobre a lingua galega II- A cooficialidade e os constitucionalistas

“A Constitución di que os dous idiomas son oficiais, así que cada un pode usar o que queira”.

Esta afirmación, moi frecuente entre o funcionariado para esquivar o cumprimento do seu deber, obedece unicamente a unha lectura parcial ou interesada da Carta Magna, ou o que é peor, a unha non lectura da mesma. Á Constitución pásalle coma ó Quixote, que todo o mundo o cita, pero case ninguén o leu.

Se se analiza con atención o texto constitucional verase que, certamente, no Título Preliminar, artigo 3, establécese a cooficialidade dos dous idiomas, pero iso non quere dicir que se use indistintamente cada un deles en todo momento e lugar. De feito a redacción exacta dese punto di:

Artículo 3.
1. O castelán é a lingua española oficial do Estado. Todos os españois teñen o deber de coñecela e o dereito de usala.
2. As demais linguas españolas serán tamén oficiais nas respectivas Comunidades Autónomas de acordo cos seus Estatutos.
3. A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de España é un patrimonio cultural que será obxecto de especial respecto e protección.


Antes de continuar, fago un inciso para lembrar tamén que na súa disposición final establécese que “Esta Constitución (...). Se publicará también en las demás lenguas de España”. Non sei se se cumpriu, pasados case 30 anos, este mandato; polo de pronto, a tradución do artigo 3, que acabo de citar, é miña.

Volvo ó rego. A maioría da xente parece que coñece moi ben o punto 1, pero parece que ignora os puntos 2 e 3, que tamén forman parte da Constitución, e non din pouco.

O punto 2 dálle poder ós Estatutos de cada comunidade para regulamentar esa cooficialidade, e o punto 3 di que a pluralidade lingüística de España é un patrimonio cultural e deberá ser obxecto de especial respecto e protección. Polo tanto haberá que ver como se desenvolve no Estatuto de Autonomía de Galicia este apartado, ou sexa, como se regula a cooficialidade, e tamén de que xeito se lle presta especial respecto e protección á diversidade lingüística.

A Constitución non traza máis que as liñas xerais, e vaise concretando en normas inferiores. Haberá que ver, en consecuencia, qué di non só o Estatuto, senón tamén a Lei de Normalización Lingüística e os Decretos posteriores que, pouco a pouco, van concretando o papel de cada un dos idiomas na nosa sociedade, ou sexa, a cooficialidade. (Xa chegará o momento de citalos textualmente).

E ningunha destas disposicións legais é anticonstitucional. Se o fose xa tería sido modificada porque a historia demostra que non hai precisamente permisividade en favor do galego. De feito, cando se estableceu a primeira redacción da Lei de Normalización Lingüística, houbo que revisala porque atentaba contra a Carta Magna, como veremos noutro momento.

Antes de deixar a un lado a Constitución, queremos lembrarlle ós que tanto gustan de citala, a outra idea á que nos referiamos máis arriba: a obriga de respectar e protexer a diversidade lingüística. Supoñemos que non será necesario recordar aquí o significado dos termos diversidade, respecto e protección. E se alguén ten dúbidas respecto a cales dos dous idiomas cooficiais en Galicia está máis necesitado de protección, recomendamos a consulta de informes recentes de institucións tan pouco sospeitosas de parcialidade como son a UNESCO ou o Consello de Europa.
CONTINUACIÓN

NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

6.5.07

Tópicos sobre a lingua galega - I

Portada da edición en papel dos Tópicos sobre a lingua galega
(Imaxe engadida en 2014)
PREME NA IMAXE PARA ACCEDER Ó CADERNO

Hai discusións que non deberían durar máis de cinco minutos e duran unha hora. Hai discusións que só deberían darse excepcionalmente, pero repítense unha e outra vez, e sempre cos mesmos argumentos. Esas conversas acaban aburrindo máis cós chourizos ceboleiros. A min pásame, por exemplo, co tema da lingua galega.

Houbo un tempo no que chegou a aburrirme tanto estar sempre oíndo e dicindo o mesmo, que un día puxen por escrito o que xa estaba cansado de repetir de palabra, fixen unhas cantas fotocopias e empecei a levalas sempre encima, de xeito que, cando saía a disputa, amañaba o asunto dicindo:
-Le isto.

E entón xa podía falar de fútbol ou do tempo, como fai toda persoa culta e civilizada.

Non vaiades pensar que a cousa non funcionou, porque repartín unhas cantas copias. Como tamén é tema de disputa a diario na rede, vou ir colgando aquí o que eu chamei Tópicos sobre a lingua galega, por se me le alguén a quen lle guste falar de fútbol e do tempo, como fai a xente culta.
CONTINUACIÓN


NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.