Un momento da presentación de "O soño de Xoán" |
Hai un par de semanas tiven o
privilexio de acompañar a Farruco Graña na presentación da súa novela O soño de Xoán, na Casa das Letras de
Ribadeo, nun acto organizado pola A.C. Francisco Lanza.
O autor
Farruco Graña |
Farruco Graña é profesor de Filosofía no IES de
Tapia de Casarego, colaborador habitual na prensa escrita e virtual, activista
cultural e político comprometido sempre co nacionalismo. Actualmente é
Concelleiro de Cultura en Ribadeo. Un traballador incansable, “pensador por libre, docente por conta allea e
amante das letras” –copio da súa conta de Twiter-..
Como escritor estreouse en 2007 coa
novela O bosque de Nadgor. Despois
participou en varias obras colectivas: A
Coruña á luz das letras (2008), Follas
de carballo (2011), Contos da taberna
(2014).
Algúns dos seus textos literarios
foron merecentes de premios: Accésit no XVIII Certame Literario Manuel OrestesLópez, de Paradela, polo conto “O tren de Vialoudrid”; 3º premio na XV edición
do Certame de Narrativa Curta “Ánxel Fole”, polo relato “Campanas de Anllóns” e
1º Premio na modalidade de narrativa do X certame organizado pola A. C. Rosalíade Castro de Cornellá, polo seu traballo “Badaladas de Anllóns”.
O soño de Xoán
Portada de "O soño de Xoán" |
Contido
A
novela trata sobre as peripecias
de Xoán Lourido, un mozo ribadense afeccionado á astronomía, no Ribadeo do
século XVII. O
protagonista consegue unha copia do Somnium de Kepler e a partir dela, escribe a
recreación dunha viaxe de ida e volta á
lúa desde o Monte de Santa Cruz. O seu interese pola astronomía acaba
traéndolle problemas co Santo Oficio, xa que un inquisidor con orixes na zona
pretende facer méritos ante outros colegas e as informacións que lle chegan con
respecto a Xoán Lourido fan que lle bote o ollo para procesalo por bruxería e
por ter lecturas contrarias á fe.
Máis alá da ciencia-ficción, na obra hai tamén unha importante compoñente histórica, o cal supón unha dificultade engadida para o autor ó ter
que adentrarse nun proceso de documentación que se engade ó esforzo da propia
escrita, da creación literaria en si.
Nesta liña, algúns dos aspectos
presentas na novela son as relacións políticas entre a Península Ibérica e
Flandres, as actividades da inquisición en Galicia, os anos da peste, a
historia do porto de Ribadeo e as relacións comerciais con outros portos, a estrutura
da vella vila amurallada, a configuración das rúas da vila, os movementos das
augas e a toponimia da ría, as rivalidades entre os lugares das dúas bandas da
ría, etc.
A obra estrutúrase en tres partes:
A 1ª, situada na primeira metade do
século XV, ó meu modo de ver funciona como contraste á seguinte, que é a que
supón o groso da novela. Nesta primeira parte asistimos a un tempo de relación
comercial intensa de Ribadeo con outros lugares, o cal permite a entrada de
novidades necesarias para o posterior desenvolvemento da trama. Ao mesmo tempo,
é un período de bastante tolerancia relixiosa e de convivencia pacífica entre
crenzas distintas, simbolizada na cidade de Toledo.
A 2ª parte, situada na segunda
metade do século XVI e, principalmente, primeira do XVII, correspóndese cunha
etapa dominada pola intolerancia relixiosa, polo fanatismo e polos
comportamentos dos seguidores do Santo Oficio.
Na 3ª parte nárrase o soño de Xoán,
a súa viaxe sideral, que tantos problemas lle causou.
Outros aspectos formais e de contido
Ó longo da novela o autor utiliza
distintas perspectivas narrativas e alterna a narración con amplos fragmentos dialogados. Todo isto favorece o ritmo
da novela e axuda, por veces, a situar os tempos do relato, xa que aínda que en
xeral a historia se desenvolve cronoloxicamente, hai pequenos saltos adiante e a
atrás.
Farruco Graña domina o vocabulario
galego vivo e tamén o moribundo, os cultismos e o léxico popular, polo que
podemos falar de riqueza léxica na obra, o cal non impide algún erro
lingüístico e algunha pequena gralla, como sucede en practicamente todo o que
se edita.
Está presente a fantasía, a relixión, o amor, o humor,… está presente, en definitiva, unha diversidade de elementos
formais e de contido que fan de O soño de
Xoán unha lectura ben recomendable.
Cartel da presentación de "O soño de Xoán" |
Actualidade
A pesar de que o novela se centra
nun momento do que nos separan uns centos de anos, tamén vemos fíos que nos
conducen á actualidade, á realidade sociopolítica máis próxima:
“Que bo acerto teñen os
monarcas que saben coidar da diversidade dos seus reinos” (p. 21).
“A diversidade cultural estábase a converter
en base da súa riqueza” (p. 106)
Eu non podo evitar ler eses
fragmentos en clave actual, tendo na cabeza a recentralización política e o
proceso de uniformización cultural ó que asistimos.
“Tendo Amsterdam xentes
tan diversas de relixións tan opostas, mantíñase pacífica con poucos ministros,
pero con moita xustiza, pois a vivencia relixiosa considerábase algo propio do
plano individual que non debía interferir na vida colectiva” (p. 106).
Imposible non pensar na actual
situación da relixión no Estado, no ensino e nos rosarios que se nos aparecen
onde menos pensamos, en bispos e en Ministros con santos no seu equipo de
traballo.
“En canto que o poder político gravitaba con
toda clareza cara o sur tomando como referencia tanto ao Mediterráneo como,
sobre todo, ao Atlántico con Sevilla como epicentro da carreira de Indias,
pouco iamos poder facer. Mais a verdade, por crúa que sexa, non se debe
ocultar, hai que ter a valentía de expresala a viva voz en concello aberto para
polo menos poder tomar conciencia dela e mostrarlle aos nosos fillos como poder
ir facendo camiño para mudar as cousas”. (p. 59).
A pesar da alusión á carreira de Indias,
que nos leva a outros tempos, a referencia á ausencia de poder propio e a
necesidade de telo pada mudar a realidade tamén a leo en clave actual. O mesmo
sucede con estes outros dous fragmentos:
“…como non esixamos o
que nos corresponde, ninguén nolo vai dar”. (p. 60).
“Este afán por loitar polo seu país, […], no
canto de aceptar con resignación a fatalidade da historia, fixo reflexionar a
Xoán Lourido en máis dunha ocasión” (p. 79).
Trátase de pequenas pinceladas que o
autor nos vai deixando, ben dosificadas para non caer no panfletarismo. O autor
escribe cun ollo no pasado e outro no noso presente máis próximo.
Agardamos que sexan moitos os ollos dos lectores.