Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

16.12.12

Belén Rico: Algunhas maos


Desde A Veiga chéganos Algunhas maos, o primeiro poemario de Belén Rico Prieto. A verdade é que, no meu caso chegoume máis tarde do que desexaba e a culpa é miña e só miña. Vale..., miña e do calendario, que non quixo ser propicio. Belén sabe.

Aínda que tardase eu en telo, o importante é que o libro naceu, e vaia se naceu con ben!

Creo que atinou Belén ó empezar por El Acabo e deixar a Saramago nas portas do seu corazón de cartolina, no inicio desa viaxe de versos que tiña que facerse necesariamente en soidade, porque hai dores e esforzos que un ten que pasar só.

Despedido o de Azinhaga, chegou a mellor Belén, e abriunos o seu arcón de cerna pura. As palabras ripounas da terra, pero pasounas polo filtro da alma e púxonos diante, a corazón aberto, a memoria, a lingua, a reflexión sobre o propio feito de escribir -por veces parécenos ver a Rosalía sobrevoando as páxinas-, os medos e as esperanzas que poucas veces a xente amosa. Porque Algunhas maos non é só un exercicio de revitalización do léxico -que o é-, senón tamén un fermoso acto de transparencia ante o lector.

Quero chorar tanto como teño ganas
hasta romper as fontes,
deixar que tanta neve se derrita
y escorrentar el inverno que levo nel alma.


NOTA: Aproveitamos para deixar constancia da nosa noraboa polo premio Terra Viva 2012 que recentemente recibiron Belén Rico  e Aurora García Rivas.



10.12.12

Haiga

Creo que algunha vez lle oín a Quique Costas, autor intelectual da colección Òlga, que do que se trataba era de poñer a disposición da xente información e material sobre a literatura eonaviega e que cada un fixese del o uso que considerase oportuno.

No volume de poesía, Évos un ameicer guapo, da autoría de Xoán Babarro, ofrecéronse textos poéticos de autores eonaviegos que levaban tempo máis ou menos esquecidos. Entre eles, Cándido Sanjurjo, Conrado Villar Loza, Quique de Roxíos e Antolín Santos Mediante.

Agora atopámonos cos citados nas letras dos temas cos que os Folkgazais deleitan o noso oído e reviven a memoria. Non sei se sen a existencia de Òlga os responsables de Haiga repararían nestes nomes. Pode que si, pero tamén pode que non.

O certo é que un comprácese de dar de novo con eles, en versión musicada, neste novo disco do conxunto eonaviego, coidadosamente deseñado. 

Longa vida ós proxectos do sempre controvertido Abel Pérez!


27.9.12

"Desaparecerse"


Algunhas veces un sente que necesita desaparecerse destes mundos; outras, son as circunstancias as que o desaparecen a un.

Tamén poden darse os dous motivos á vez, como me vén sucedendo a min ultimamente. Nesas ando. De aí o silencio.

9.9.12

Normalidade

Rematei o verán pola Costa Brava. Está en Catalunya. Seino porque vén no mapa, acolá nunha esquiniña, e tamén porque se nota. Nótase porque se oe e se ve catalán continuamente.  

Visitei lugarexos ben pequenos e algunhas das vilas e cidades máis importantes. En todas, absolutamente en todas, o catalán é o idioma que se lles oe maioritariamente a nenos, mozos e vellos, o idioma que se le, o idioma dos rótulos, do envoltorio do azucre, das tapas dos sumidoiros, ... o idioma no que se vive. Non é un acto revolucionario nin nada polo estilo. É simplemente un síntoma de NORMALIDADE.

Agora estou de volta. Creo que isto é Galicia, porque se ve no mapa.

26.7.12

e-book

Cada vez é máis frecuente ver literatura en soportes distintos do papel. Velaquí un exemplo que pillou Tania pola rúa. O tipo seguro que dixo:
- Van saber estes o que é un e-book!
Non sei quen é o dono nin a que se dedica, pero ben merece de agasallo unha presada de mirabeis coma os que me regalou a min hai uns días unha amable camareira no Rosal:

16.7.12

Máis lousas


Das lousas paso ás lápidas, con observacións deslabazadas, que para iso estamos no verán e anda o mundo patas arriba:

I
Seica hai quen di que un país se coñece polos seus cemiterios. Pois como sexa certo, imos aviados. De todos é coñecido que se nos dá moi ben ter cemiterios sen xente: Fisterra, Bonaval… Non importa, tal como se van poñendo as cousas, non sobra termos uns camposantos baleiros por se, chegado o momento, temos que usalos como okupas.

Tamén tivemos o detalle de meter os nosos galegos máis sobranceiros nun panteón especial para eles: o Panteón dos Galegos Ilustres. E despois dámoslle as chaves á Igrexa, para que nolos deixen ver só se lles peta, non vaia ser que a alguén lle entren ansias patrióticas despois de visitalos.

En calquera recantiño aparecen detalles que poden dar que pensar. Hai uns días, os sempre tristes asuntos fúnebres leváronme a San Miguel de Tabagón, un lugar do Baixo Miño, case onde o río baleira xa o seu desánimo no Atlántico, canso de ver e regar tanta desfeita, cos habitantes de Santa Trega sempe vixiantes.

Nas lápidas do vello cemiterio que rodea a Igrexa nótase a proximidade de Portugal, xa que case todas teñen foto do defunto, algo pouco frecuente na Galicia profunda pero habitual ó sur do Miño. Polo que respecta á letra, salvo unha lápida en portugués, todo o que se le está escrito en castelán. Debe ser que o noso país non ten idioma ou que non vale para morrer. Ou será que non se sabe que país é este.

Se cadra é por iso polo que non hai bandeira no enorme mastro que teñen á entrada da Igrexa, que pouco ten que envexarlle ó que colocou o minisTrillo na madrileña praza de Colón. Pode ser que despois de mercar tantos metros de estaca, ós veciños de San Miguel de Tabagón non lle quedasen cartos para o trapo, pero eu creo que máis ben é que non sabían cal poñer.

II

Máis sobre lápidas, pero non fúnebres:
Nun periplo enoturístico que me ocupou recentemente tamén vin placas rechamantes en Logroño: placas conmemorativas patrocinadas. A cousa mola. Non me parece mal que a empresa privada se implique en perpetuar feitos destacables e patrocine os rótulos que os conmemoran, pero non deberían suplantalos como fixeron os de Alcampo na placa que reproduzo aquí. Tanto aumentaron o tamaño da súa imaxe corporativa que apenas se ven as datas que a preceden e que son o motivo da homenaxe que xustifica a placa, supoño, que a empresa privada non é tan egoísta como para querer quedar co que non lle corresponde...


III
Non todo vai ser malo: iniciei a colleita do meu aerohorto. Pequeno tamaño, pero sabor exquisito.

24.6.12

Isolousas


I
Hoxe andou por Ribadeo o vello amigo Carlos Ius falando da súa Orella pendella e, como pontevedrés que acabou sendo, chamáronlle a atención os tellados de lousa propios do norte. Para el este post que tiña esbozado desde hai uns días.

II
Se as isoglosas son liñas imaxinarias que delimitan variantes dialectais, supoño que non será ningún disparate chamarlle isolousas ás liñas imaxinarias que delimitan o territorio nos cales os tellados son de lousa.

Pois a iso me dediquei o xoves da semana pasada. Saín de Ribadeo cando aínda non puxeran xente nas rúas nin coches nas estradas (a foto da fé do que conto). Como tampouco puxeran aínda ideas serias no meu cerebro e as da radio xa me resultan cansinas, decidín dedicarme a investigar as isolousas.

Nunca tanto tellado negro vira eu ata que vin para a Mariña e houbo un tempo no cal me preguntaba se os nenos de por aquí pintarían de negro os tellados das casas dos seus debuxos, como os ven na realidade, ou de vermello, como acostuman a saír nos contos infantís. Cando preguntei, creo que me dixeron que os pintaban vermellos coma os dos contos. Xa se sabe que a realidade case nunca é verdade.

Deume por fixarme ata onde chega o territorio da lousa negra nos tellados. Xa sei que podía calmar a curiosidade con google earth, pero preferín comprobalo eu mesmo. Non vaia ser que google earth sexa un decorado de mentira.

Sen contar casos illados de recente construción, polo que puiden ver, en dirección a Santiago a lousa chega con regularidade nas construcións tradicionais ata Teixeiro. Alí xa predominan os tellados colorados; antes, manda o negro.

E ben cediño entrei eu en Santiago co ímpeto de Almanzor, con esa valiosa información na cabeciña. Entrei nun bar, pedín un café e un cruasán, e cando a camareira me deixou todo encima da mesa pensei en contarlle o meu descubrimento isolóusico, pero pareceume que non lle interesaba o asunto. Déixoo aquí, por se a alguén lle importa.

15.6.12

Compostela. Libros. Lapelas.


I
Praza de abastos (Santiago)
Compostela (non sei por que, pero se lle chamo Santiago paréceme que vou escribir unha guía de viaxes ou un billete de autobús). Había ben tempo que non tiña tanto vagar para andar as rúas sen apuro. Desta volta si. Durante unhas horas xoguei a ser viandante sen destino, peregrino que foxe da catedral, visitante mudo que non quere estorbar tanta paz e tanta pedra.

Ten encanto Compostela. Aínda que o día estea de chuvia e eu teña frío por saír desabrigado á mañá cedo da Mariña, co sol por riba da torre. Ando rúas baixo o orballo.

II
Tamén andei de librerías. Xa un perdeu o costume de ver tanto libro xunto con tempo abondo para remexer. Non busco ningún, igual que antes non busquei nada polas rúas. Acaso só recordos. Teñen que ser eles, os libros escollidos, os que aparezan e me convenzan, se é que queren acompañarme á beiramar do norte. Os ollos foxen das coleccións uniformes e vánseme ás rarezas:

Collage, de Esther F. Carrodeguas, é unha caixiña de follas soltas que se poden barallar e ler na orde que se queira. Mil historias nunha sóa. A primeira vez que vin algo así foi en La saga/fuga de JB, creo, pero era unha cousa máis sinxeliña, con menos combinacións. A min non me gusta o xogo. O autor ten que escoller. Non vale agachar a covardía ou a indecisión baixo aparencia de enxeño. É que non me veñan coa leria do lector activo. O lector abondo fai pasando as páxinas.


Celso Fernández Sanmartín xuntou en Gratas e boas novas unha morea de fotos, postais e cartas de emigrantes coma as que seguramente hai ou houbo en centos de casas galegas. Pero así editadas campan ben e parece que contan unha historia especialmente conmovedora. Campan ben pero entristécenme. Bastante emigración levo eu encima.

En Facer Merzbau non ou posible reatópome con David Creus. Creo que non souben nada del desde que compartimos unhas cervexas no Ribanzo, hai xa tempo, unha noite de domingo. Lembro aquela noite, por suposto, e lembro impresionado o día que David me falou da terrible mordida do congro. Con el reparei tamén na tristeza dos ollos das vacas.

Despois reclamaron a miña atención Nimbos de luz na insua dos poetas, unha fermosa homenaxe a Díaz Castro, O libro dos cans, de Estevo Creus, pero este non o puiden follear porque estaba plastificado. Un erro, creo eu. Ninguén compra o que non pode ver primeiro. Porén, agora descubro que foi unha sorte, porque anda por aí voando en pdf.

O certo é que vin moitas rarezas. Moito argalla a xente. Pero non hai que deixarse levar polas aparencias, polo que nos entra de primeiras polos ollos. O importante é o currículo, saber da man que está detrás de todo, e para iso non hai nada mellor que ler as lapelas.

Por iso levei Afasia, un vello libro dun vello amigo, porque lle vin escrita unha referencia fundamental sobre a vida do autor: 
Obtivo a cualificación de APTO na proba teórica do carnet de conducir o 18-XI-96 na Autoescola Río Miño.
Quedo coa dúbida de se a estas alturas Cordal terá tamén aprobada a proba práctica ou se andará de furtivo polo Corgo.

E tamén Amores patolóxicos, de Ana Silva, porque empeza “Contan que nacín cuberta de xeada, que tiveron que desconxelarme ás présas no microondas, para que comezara a respirar…”.

III
É que hai experiencias que marcan para sempre. 

13.6.12

O meu torneiro

En tempos de crise, eu sigo co meu emporio empresarial, que hai que erguer o país e compensar a desfeita que fan os que levan cartos a sacas para paraísos fiscais ó mesmo tempo que se disfrazan de patriotas envolvéndose na bandeira e cuadrándose ante o himno ese que non se pode pitar para que non se enfade Espe. A evasión de capitais e a fraude fiscal non son antipatriotismo, ho!; o que importan son os símbolos.

Ó que iamos: mándame Tania esta foto do meu torneiro, que todos os que quixestes puidestes ver no mercado medieval de Lalín, onde había tamén produtos ancestrais como as gominolas do polbo Paul

Por suposto, poño a foto na tira da dereita, pero tamén aquí, para publicitala máis.

6.6.12

Sergio Irigoyen, o neno que comía formigas.


Sempre me alegraron os éxitos dos meus alumnos. Un acaba sentindo por eles máis afecto do que moitos pensan. E por éxito entendo que a vida lles vaia ben, sexa no ámbito que sexa. Alégrame ver que van abrindo o seu propio camiño e que atopan guieiros polos que meterse e deixar ver a cabeza, satisfeitos consigo mesmos. 

Pero se encima os éxitos teñen algo que ver coa filoloxía ou coa literatura, a alegría é dobre. Non é que un considere ter algunha responsabilidade en que collesen  eses camiños; a alegría é polo feito de que non botasen a correr na dirección contraria despois de aturarme.

Por iso me aleda que Sergio Irigoyen fose finalista no premio Minotauro coa novela Los seres infinitos, que vai estar a disposición de todos nós moi pronto. O próximo sábado terá lugar a presentación na Casa das Letras, con Toni Deaño como mestre de cerimonias. Gusta tamén ver que este xubilado amigo multiplica co xúbilo propio da súa nova situación o labor cultural que xa desempeñaba en Ribadeo antes de deixar de pisar as aulas.

Sergio únese así ó listado de escritores que pasaron polo instituto Dionisio Gamallo Fierros de Ribadeo e que son motivo de orgullo para o centro, listado no que figuran xa Camilo Valdehorras, Jaureguízar, Eva Moreda e outros que seguramente esquezo inxustamente. Que veñan máis.

Sergio Irigoyen chegou de Madrid hai uns anos. De pequeno seica comía formigas. Eu non sei se foi por iso, pero o certo é que traía a mente aberta e non perdeu de durmir por “el gallego” nin lle foi impedimento que lle impartisen materias nese idioma. Axiña se meteu no grupo de teatro do instituto e falou en galego para todos desde o escenario. Xa fóra do centro, formou parte do grupo Albións, que puxo en escena, entre outras obras, unha adaptación de Fridom Speak de Jaureguízar.

Aínda que Los seres infinitos está escrita en castelán, ben sei eu que Sergio non é dos que desexan a desaparición do galego. El é unha mostra de que “os de fóra” non son máis ca unha escusa doada para “os de dentro” que se erguen cada día co desexo de que o galego morra calquera noite, mentres canta a curuxa no souto máis cercano. “Os de fóra” deberían montar un club e cobrar dereitos cada vez que alguén use o seu nome en van. Así, en tempos de crise, tería ingresos ben merecidos Sergio e tamén Aida, Laura e Ariadna, tres agora xa exalumnas chegadas de Cataluña e Madrid ás que este curso tiven o pracer de impartirlles clase. Tampouco elas perderon de durmir por “el gallego”. O que non sei é se tamén elas comían formigas de pequenas.

19.5.12

Cabreos animados

Comparten comigo horas de estudio un par de tipos especiais: un, gordo e bonachón; o outro, pequeno e malencarado.
Xuntoumos alí Álvaro hai tempo e convivimos a gusto, que sendo ben cabidos hai sitio para todos. Tamén é certo que decidir decido eu: eu escollo a música, eu prendo e apago a luz cando quero, eu regulo a temperatura, eu subo e baixo a persiana,… Eles non se meten en nada, andan ó seu, deixan facer e non estorban.

Pero veño observando que levan un tempo algo raros, enrabeados, e creo que están pensando en darse ó alcohol.

Despois, vin por aí que outros da súa especie andan tamén violentos, agresivos...


...e ata atopei algúns que se están organizando en tribos irmandiñas para dicir que xa está ben, que xa chegamos ó límite.

 Cando ata eles se rebelan, algo grave debe estar pasando. E ti a velas vir. 

11.5.12

Verzas do meu horto



TEXTO: outubro de 1936 (La Comarca del Eo)
FOTO:  as verzas da miña aerohorta, 11 de maio de 2012

A literatura sempre é aproveitable, aínda que sexa anos despois:

Ou, simpáticas lectoras
que sois todas as galegas
a vosoutras me dirixo
con estas humildes verzas
                                                      (Ramón Traveso, 1936)

E isto publicouse como novidoso hai só uns anos (descoñezo a autoría), sen saber que xa que un tal Ramón Traveso fora pioneiro:

29.4.12

De cando a "caza de bruxas" pas(e)ou por Refoxos



I
Pepe Iglesias aparca o seu Chevrolet diante da do Panadeiro, axusta o sombreiro de aba ancha e entra na taberna. Vén cansado de baixar o Penadoiro, ese insufrible tramo do Candán, cheo de voltas tan cerradas que case cómpre rousear para que o morro do coche non bote por riba dos toxos e das uces.

Sen que se note a inspección, nada máis entrar xa el sabe que de punta a punta do mostrador hai varios ollos cravados nas súas maneiras. Resultan raras para canto veciño hai da cima ó fondo de Refoxos, a parroquia que o vira nacer moitos anos antes. O mesmo lle pasa cando aparca o seu impresionante Chevrolet ás portas das tabernas de Laro, na da Viúda en Aciveiro e en canta tasca hai en Trasdeza e Terra de Montes.

Pepe Iglesias non se incomoda coas miradas. Está afeito a oír e ver de todo e, despois de botar un grolo longo e pousar o vaso petando na formica do mostrador, fala ou farolea daqueles tempos nos que transitou desde os baixos fondos ata luxos inimaxinables para os que agora o escoitan. Escóitano porque algo hai que oír, pero non lle dan ningún creto ás súas palabras.

Pepe Iglesias sábeo pero non lle importa. Pasea a soidade no seu Chevrolet, longo coma dous carros do país en ringleira, e un día de primavera de 1970 déixase morrer no mesmo sitio onde nacera, no fondo do Penadoiro, cheo xa das flores lilas coas que se viste despois de cada inverno. Aquel ano Pepe Iglesias non esperou a ver o amarelo dos toxos, que chega algo máis tarde.


II
Un impresionante Chevrolet atravesa as rúas de Chicago sen facer caso de normas nin das formas que se deben seguir nunha gran cidade. Ó volante vai Pepe Iglesias, que saúda coa mirada os axentes que se poñen á súa altura e, ó velo, moderan a velocidade, apagan a sirena e déixanse desaparecer.

Acompáñao Eddie Fried, home de confianza de Al Capone, para quen fai discretamente traballos que garanten a orde, a súa orde, naquel Chicago de finais dos anos trinta. Debe ter un corazón de gran calibre porque no lado esquerdo do peito sempre sobresae algo un vulto na chaqueta. Un corazón de ferro, seguramente, do que bota man cando as cousas se poñen mal. Pepe Iglesias non oe nin ve nin fala máis do imprescindible. Pepe Iglesias conduce.

Hoxe van buscar un actor que destacou con The Golden Boy, unha obra vangardista incomprendida polos neoiorkinos na súa estrea, pero que triunfou despois en Londres e tamén en Chicago, na súa volta ós EEUU. Chámase Elia Kazan e seica andou nas beiras do partido comunista. Un home así merece ser convidado a cear no mellor restaurante, un home así merece aloxarse de balde no mellor hotel, un home así merece ter na habitación unha beleza loira e outra morena para que poida escoller ou para que colla as dúas se lle apetece, un home así merece que Pepe Iglesias o guíe de balde polos mellores prostíbulos da cidade,... Un home así merece, pasado o tempo, un papel e unha pluma de ouro para que vaia escribindo nomes de antigos camaradas comunistas cos que o McArthismo quere facer contas… 

III
Pepe Iglesias. Nunca del oíra falar a pesar de compartirmos veciñanza nos sesenta. Tamén é certo que, aínda que o espazo foi o mesmo, as nosas vidas foron máis ben consecutivas.

Souben agora del e das as súas andanzas como chofer da xente de Al Capone. Souben que el foi quen recolleu a Elia Kazan no seu hotel de segunda para metelo nun palacio e quen o levou por canto luxo e vicio quixo, empezando así o artista un camiño que o separou definitivamente do seu pasado comunista ata converterse nun delator, nun traidor de antigos camaradas, durante a caza de bruxas do McCartismo.

Quen sabe cantos segredos ben interesantes quixo contar Pepe Iglesias nas tabernas de Trasdeza e Terra de Montes sobre aqueles tempos da mafia en Chicago. E ninguén llos quixo crer…

21.4.12

En defensa do fútbol


Aínda que neste blog teñen habitual presenza os libros e as letras, xa teño manifestado noutras ocasións que a min do que me gusta falar é de temas serios e verdadeiramente intelectuais, por exemplo… de fútbol. E iso farei hoxe.
Tiven hai pouco a honra de presentar a Carlos Lomas no transcurso das xornadas Abordaxe integral da violencia de xénero no ámbito local, centradas este ano no tema Violencias simbólicas, violencias invisibles.
Foi un pracer descubrir o seu labor e resultoume enriquecedora a súa intervención, tanto polo contido como por observar como coida con esmero todos os detalles: a linguaxe, os recursos audiovisuais que utiliza, os aspectos técnicos, etc.
Con todo, hai un elemento da súa ponencia co que non concordo: as excesivas alusións ó mundo do fútbol como referente negativo para contrapoñelo ós valores desexables na sociedade.
É algo que sucede con frecuencia. Xa empezo a pensar que cos futbolistas pasa coma cos funcionarios, que apandamos con todas as culpas do universo coñecido e descoñecido. É evidente que o fútbol se soe vencellar ó mundo dos homes e ós seus comportamentos máis negativos, pero creo que pode ser interesante tratar de darlle a volta e convertelo nun instrumento para transmitir valores desexables, polo menos no eido educativo.
Tendo en conta a posición privilexiada que ocupa o fútbol nos intereses dos nosos adolescentes, non vai resultar doado que renuncien a iso nin vexo por que, a priori, teñen que facelo. O fútbol é deporte. Pois sendo esa a realidade, o mellor é tratar de facérmonos donos estratexicamente dese centro de interese e resaltar as súas potencialidades positivas, que as hai: os modais de Guardiola, o seu respecto cara ó rival, ó que sempre trata como adversario pero nunca como inimigo; os microrrelatos e outras iniciativas literarias de Juan Pablo Sorín; o labor humanitario dalgúns futbolistas de elite procedentes de países subdesenvolvidos que, con máis ou menos acerto, tratan de salvar da rúa a nenos compatriotas condenados ó analfabetismo e á miseria, …
Entre os futbolistas hai cabezas tralladas, coma en todos os colectivos, pero hai tantos e tantos xestos modélicos dentro dun campo de fútbol que non entendo porque sempre se teñen que resaltar comportamentos reprobables que, na maior parte dos casos, son sambenitos que se lle colgan ós futbolistas sen que propiamente lles correspondan.
O anuncio de Coca-Cola no que un neno aparece chutando cabezas de bonecas contra o radiador non é idea nin responsabilidade de ningún futbolista senón dun publicista. Os titulares bélico-deportivos que a diario aparecen na prensa deportiva non os redacta un futbolista senón un profesional da comunicación escrita. As expresións agresivas ou violentas relacionadas co fútbol saen máis veces da boca dos afeccionados que presencian o partido na grada ou no bar ca dos propios futbolistas. A perenne amnistía fiscal coa que se agasalla ós equipos de fútbol é decisión dos gobernantes, non dos futbolistas.
Aínda así, non se transmite unha idea negativa dos publicistas nin dos xornalistas nin de canto colectivo profesional senta diante da TV ou nas bancadas e desafoga alí os seus instintos máis salvaxes. Quen apanda coa mala imaxe pública son os futbolistas, converténdoos en referentes dun mundo insolidario, machista, violento e agresivo do que eles en realidade, moitas veces son máis vítimas ca culpables.
No proceso de formación polo cal se lle aprende a un neno a golpear o balón correctamente, a gañar a posición para disputar un balón de cabeza con vantaxe, a facer un desdobramento, unha cobertura, un desmarque de ruptura ou unha diagonal, tamén se lle pode aprender a ser solidario cos compañeiros, a ser puntual e disciplinado, a convivir con normas, a coidar os hábitos alimenticios e, o que é máis importante, a respectar o adversario, o público, o árbitro... Porque quen aprende a respectar como persoa a quen ten en fronte nun campo de fútbol, respectará tamén a persoa que teña ó lado na barra dun bar, na cola da panadería ou na area da praia, sexa home ou muller.
A imaxe visual do fútbol, cando se presente como referente negativo, se alguén teima en facelo, ten que deixar de ser un balón ou un futbolista dando un salto espectacular detrás dun coiro redondo. Debería ser, en todo caso, unha tasca atestada de fanáticos alborotados fronte a un televisor ou unha grada de exaltados entre os cales hai taxistas, maquinistas, chapistas, dentistas, publicistas, docentes, discentes, carniceiras e carniceiros, panadeiras e panadeiros, enxeñeiras e enxeñeiros, catedráticas e catedráticos, curas e… curas, ... O que non abundan, seguramente, son futbolistas.
Seguir poñendo unha pelota diante dos ollos da xente cando o que queremos é que se visualicen comportamentos incivilizados de profesionais de variopinta orixe non é xusto. Que os futbolistas, coma os funcionarios, tamén teñen os seus corazonciños.

15.4.12

Os viveiros galegos de Malibú


Xa falei hai algún tempo da carballeira galega que Frank Soutelo empezou en Malibú, levándoa desde a Terrade Montes.
"...Cando estea forte para prescindir de coidados, no exterior da miña casa de Malibú lucirá un auténtico carballo de Soutelo de Montes, espírito vivo dos meus devanceiros".
(Miguel Anxo Fernández: Lume de cobiza)
Agora, documentándome sobre as intimidades da Marilyn máis decadente, entérome de que tamén un dos fillos de Martin Sheen tentou levar para alá a horta de seu avó:
Emilio Estévez –uno de los hijos de Martin Sheen (…) ha reproducido en su casa californiana de Malibú parte de la huerta que su abuelo Paco añoraba mientras le contaba historias familiares a aquel niño que se recostaba en su regazo. Hoy, en aquella huerta, crece un frondoso viñedo alzado al estilo de las tradicionales parras de Galicia.
(Navaza, Xavier.: El último amante de Marilyn) 
Eu non sei que terá Malibú, pero parece que as nosas plantas se dan ben por alá. Aínda hei ter que trasladar alí o carballo e a camelia que (mal)viven na miña terraza desde que, hai anos, os trouxen de Laro. E tamén a miña aerohorta.


Xa sei..., xa sei que hai moito cachondeo coa miña teima de cultivar en espazos algo altos leitugas, melóns e coliflores en macetas. Xa sei que parece que os que andamos estrebillando con vexetais somos uns flipados, pero tamén Mendel mataba o aburrimento cuns poucos chícharos e non lle foi tan mal. E a Newtou caeulle unha mazá desde a ventá e mirade a que armou.

Ata teño as miñas dúbidas sobre se Ferrín tivo máis éxito coa pólvora ou coas magnolias, que moita xente pon as pinturas de guerra e resiste exércitos pero esfarélase cando lle poñen diante uns pétalos ben pousados.

15.3.12

Os ollos das palabras

I
Os ollos das palabras é o título da exposición que estes días se pode ver na Cidade da Cultura. Arte e literatura da autoría de Caxigueiro e Baldo Ramos apareándose para darnos, ademais, un fermoso catálogo:

Unha xoia. Eu non vexo nel un catálogo; vexo un libro de poemas fermosamente editado, palabras que case se enganchan no arame encerellado que sae do cadro na páxina do lado ou pensan en entrar polos buratos que o libro de barro cocido no forno lles abre para que inunden as páxinas que non hai.

De entrada, Baldo Ramos énos máis coñecido como escritor, Caxigueiro como artista plástico, pero os dous son capaces de traspasar o linde e entrar con éxito na leira menos transitada. Mestúranse, mestúranse como eu mesturo os seus versos que, por veces, falan do mesmo –silencios, soños, cegueiras, …- habitando distintas latitudes:
hai un bosque de imaxes onde medran os silencios (Caxigueiro)
ocos de silencio que nos obrigan a entrar na súa cerna (Baldo Ramos)
de como os silencios se volven cómplices / da imposibilidade de nomear (Baldo Ramos)

algunhas verdades non se ven / por falta de audiencia (Caxigueiro)
palabras para habitar / desoutro lado da cegueira (Baldo Ramos)
Podería seguir.

 II
Os que entenden din que Caxigueiro é un bo artista plástico. Non o dubido, pero tampouco podo afirmalo porque carezo de criterios defendibles para valorar iso. O que si sei é que unha noite de néboa destas que caen con frecuencia polas terras de Mondoñedo vou ir ó seu obradoiro a San Martiño e voulle romper todo. E despois de escacharrar canta peza teña elaborada ou en proceso de selo, voulle desgraciar as ferramentas e vou botar ó río os materiais cos que traballa, para que se nutran as troitas.

Non é que eu sexa un esculturicida vocacional; o que pasa é aprecio a palabra fermosa e ben escollida, e dáme rabia que o seu bo labor como escultor tape as súas cualidades como poeta. Así, privado do seu labor plástico -que xa rexurdirá-, agromarán desde o medio das ruínas os versos con toda a intensidade, coma xostregazos na alma.
din dun pobo
que para vivir de aluguer
vendeu o amencer
a néboa e a memoria
 
non son felices
os homes
non lembran o sabor das bágoas.
 III
Da Cidade da Cultura non vou falar. Xa propuxen un día sementar rodaballos Pescanova no Gaiás e manteño a idea, pero mentres non me fan caso, aplaudo a presenza dos ollos das palabras mirando tanto baleiro, alí e en todo o que nos rodea, coa esperanza de que un día os homes do pobo que vive de aluguer recuperen a memoria porque
debaixo do paraugas 
todo é posible
cando a pedra escoita
e ti gozas 
co canto das pucharcas.
                                        (Caxigueiro) 

5.3.12

Cheísmo

E non pensaría ninguén en pagarlle 20 € a alguén que asesorase sobre o uso de TE e CHE ou en preguntarlle a calquera alumno da ESO que se manexe cun mínimo de dignidade?

Encima temos que desexar que siga sendo o que é, que seica é clave.

E aínda haberá que estar agradecidos por non termos que facer o pino para ler, como pasa alá por Vea, onde o país xa anda patas arriba:

24.2.12

Seara

Leo desde lonxe unha entrevista con Pintor co gallo da presentación en Lalín de Seara. Leo desde lonxe e aplaudo calado desde o fondo da bancada. Leo, sorrío e lembro.

Sorrío coa primeira resposta, cando explica a orixe de Máis vidas: unha desculpa cos animais maltratados nos xogos da infancia -saltóns con pallas espetadas para convertelos en helicópteros, moscas sen alas para que non voasen,…-. Sorrío porque tamén eu deixei coxos os saltóns, eivadas as bolboretas, pillei rulas con ichós e seguei vidas de paxaros espreitando calado debaixo das cerdeiras: papo á vista, balinazo, poff,  plumiñas voando e caída en picado do merlo larpeiro. Tamén me valían os paporrubios inocentes. Que San Seprona me perdoe. Aínda hei ter que escribir un libro en desagravio.

Lembro. 1971. A miña galiñescola. Unha morea de libros encima da mesa do mestre da democracia –como dixo Manolo aquela noite entre os carballos-, que nos miraba desde a portada coas mans no peto, rodeado de ollos incomprensibles, tristeiros. Exemplares de Gándaras. Non sei cando o lin con xeito por primeira vez, que daquela se cadra non sabía abondo. O que sei é que houbo un día no que se me meteu na alma “Escribeu o fillo desde Dusseldorf / ...”. Interioriceino ó meu xeito, que tamén un apandou co seu Dusseldorf. A emigración. Pero eu non viña aquí a espirme ante vós...

Sigo lendo a entrevista e atopo o “tour” por Quián. O mesmo tour emotivo que un día Pintor me brindou nunha tarde de verán que acabou en diluvio e case despelote no cuberto, para enxoitármonos. Aínda rimos co naufraxio!

Seara. 330 páxinas de versos que exactamente agora, cando o reloxo marca as 20:32, Pintor sementará ós aires de Lalín para que o vento os leve desde Quián ata o Morrazo. Eu aplaudo calado desde o fondo da bancada beiranorte e fágolle a réplica cos dous primeiros poemas de Gándaras, que quedaron fóra da ceifa: Xa brilan, xa veñen alén dos fachos da noite, os anxos. (…) Toliño me din. Vai toliño! Voltan os cans a ladrar. Tamén eles merecen estar, que abriron o camiño.

5.2.12

O Irixo

EL IRIJO 19, CARBALLINO 32. Os meus ollos tropezaron durante anos a diario con esa mensaxe escrita nun sinal de estrada, cando ía no autobús para o colexio.

Toponimicidios á parte, a pesar dos poucos quilómetros que me separaban deses lugares, para min era un mundo absolutamente descoñecido, distante, case misterioso. Tardei ben anos en ir por primeira vez ó Irixo. Sabía que había que seguir máis alá de Lebozán, que chamabamos Lobozán ou Lobezán e eu imaxinaba sempre cheo de lobos, e pasar a Cruz da Grade, que me daba medo porque tiña oído contar ducias de veces historias de bandoleiros que saían alí ó paso da xente que ía ou volvía da feira de non sei onde. Durante anos, se eu tivese que indicar un lugar de visita desaconsellada diría sen dubidar A Cruz da Grade, e despois o Bronx. Supoño que unha idea parecida tería Cela ó escoller esas terras para ambientar por alí algo da súa Mazurca para dos muertos.  


ILUSTRACIÓN DE MAZURCA PARA DOS MUERTOS

Despois fun ó Irixo. Atravesei varias veces a Cruz da Grade e nunca me saíron bandoleiros. Perdinlle o medo a esa zona. Ademais, O Che deulle lirismo e ata me acabou parecendo terra agradable de ver e visitar. Terra calada, que garda as esencias sen facer barullo, que tamén esmorece sen facer barullo.

Agora hai ruído e un descobre que existe xente que quere manter o que ten, xente orgullosa do seu… tamén hai xente orgullosa do seu Alcalde porque non perdeu moito o tempo cos libros nin cos estudos.
Tamén hai profesores que loitan por educar nenos fillos de xente así, en todos os lados, e encima teñen oír o que teñen que oír.



20.1.12

Memoria e verdade


I
Hai moito tempo, non sei onde, fóronseme os ollos a un poema de Ángel Miguel Queremel, un autor venezolano, e quedáronme gravados na memoria uns versos que me impresionaron:
Aún recuerdo el impacto de las balas
en el cuerpo caído del compañero muerto
(...)
Ó repetilos, con tanto fonema oclusivo, parecíame mesmo oír o ratatá das metralletas e o impacto dos proxectís nos corpos dos soldados tirados no chan.

Pasados uns anos, conseguín o libro e puiden reler o poema enteiro. Titúlase "Manifiesto del soldado que volvió de la guerra". Tamén puiden comprobar que a memoria me traizoara e que os versos que eu lembraba dicían, en realidade:

Yo sé a lo que suena
la bala que hiere el cuerpo del compañero ya muerto
(…)
O poema enteiro ségueme parecendo estremecedor, xa desde o comezo...
Sabedlo.
Las balas perdidas mueren en la boca de los muertos olvidados
... pero os outros versos en concreto gústanme máis na versión que a miña memoria recreara, erradamente.

II
No suplemento dun xornal galego lin hai uns cantos anos un poema que facía un chamamento á defensa do idioma a partir da planta camariña, unha especie de "ecolingüismo", supoño. Gustárame moito a cadencia, as evocacións,… Nin me acordo do nome do autor, que non era moi coñecido, nin da maior parte do poema. Tan só lembro o comezo e un verso de contra o final:

Eu plantei unha flor camariña
(…)
camariña das linguas, camariña…
(…)
 Teño medo de atopalo.

III
Ás veces, as ensoñacións superan a realidade.

10.1.12

Valados


A min gustábanme os valados que xa non hai, case. Fóronse esbarrigando e boto de menos a súa presenza camuflada na paisaxe, coma exércitos en ringleira.


Non reciben mimo os valados. Deberían ter, cando menos, a mesma consideración ca os hórreos, os cruceiros ou os petos de ánimas. Pero non; os valados son vítimas do esquezo e caen de seu ou a golpe de excavadora sen que ninguén mire para eles.   

Os valados da miña infancia eran anchos e exhibían fachendosos a arte dos arxinas. Eu camiñaba por eles xogando a ser funámbulo, con seguridade, case con tanta coma cando ía polos camiños que delimitaban. De vez en cando movíase unha pedra e había que recompoñer o equilibrio para non caer. Bo adestramento para a vida, que é así.

Os valados da miña infancia tiñan buratos para os lagartos e revestíanse cunha manta de musgo cando a sombra dos carballos era duradeira e había lentura nos cachotes.


Tamén tiñan rebos para arrebolarlles ás culebras e ós inimigos. 

Agora estamos indefensos.