Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

17.12.11

A trapallada do Valedor

A TRAPALLADA DO VALEDOR E PROBAS DA MALA FE DO "SALVADOR"
I
Pedro Larrauri, coordinador de UPyD en Vigo, detecta que na px. 57 do libro de texto de Coñecemento do Medio da editorial Vícens Vives figura un cadro que reproduce uns fragmentos do Estatuto de Autonomía de Galicia, entre eles o punto 1 do artigo 5, que indica que “a lingua propia de Galicia é o galego”.
O Sr. Larrauri quéixase ante o Valedor do Pobo de que non se faga constar tamén que o castelán é idioma oficial en Galicia, e esquece dicirlle ó Valedor que esa información aparece xusto na páxina anterior do texto:
O Valedor do Pobo insta á Consellería de Educación a que actúe contra tamaña eiva e a Consellería actúa solicitándolle á editorial que envíe unha addenda a todos os centros nos que se use ese libro.

No blog do Sr Larrauri pódese ler polo miúdo a súa argumentación:

Vaia… se nos fixamos un pouco comprobaremos que é el quen suprime interesadamente fragmentos do art. 5 do Estatuto. Vexamos. Segundo el, do artigo 5 do Estatuto, no texto consta o punto 1:
1- A lingua propia de Galicia é o galego
 Pero faltan outros fragmentos:
“no se dice que el artículo 5º del Estatuto continúa diciendo que el castellano es también lengua oficial, que se debe garantizar el uso normal y oficial de los dos idiomas, y que nadie podrá será discriminado por causa de la lengua. No se dice nada de eso, ni se hace referencia en ningún otro sitio del libro al idioma castellano en su condición de lengua cooficial”
A última afirmación xa quedou demostrado que é mentira: iso aparece na páxina anterior do libro, que supoño eu que será  “otro sitio del libro”.

En canto ó resto, se lemos íntegro o art. 5 do Estatuto atopamos un “casual olvido” :
ARTIGO 5
  1. A lingua propia de Galicia é o galego.
  2. Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e todos teñen o dereito de os coñecer e de os usar.
  3. Os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal e oficial dos dous idiomas e potenciarán o emprego do galego en tódolos planos da vida pública, cultural e informativa, e disporán os medios necesarios para facilita-lo seu coñecemento.
  4. Ninguén poderá ser discriminado por causa da lingua.
Xa é casualidade que Larrauri -a estas alturas xa non me dá a gana de chamarlle Sr.- salte o fragmento do Estatuto que eu reproduzo en negriña e que figura xusto entre os dous fragmentos que el bota de menos.

Pero a pesar da terxiversación e da mala fe evidente deste túzaro, o Valedor do Pobo e a Consellería actuaron como actuaron.

II
Eu pregúntome:
  •  Os libros de texto son palabra sagrada por encima do profesor ou son unha ferramenta máis, pero non única nin definitiva?
  • Acaso se menospreza tanto a capacidade dos profesores para engadir, suprimir, matizar ou comentar o contido dos textos?
  • Van actuar o mesmo o Valedor e a Consellería se alguén lles notifica, por exemplo, que nun libro de texto falta EN  no listado das preposicións, o ARANÉS no apartado das LINGUAS DE ESPAÑA ou o título dunha obra no apartado relativo a un autor? Moito o dubido...

12.12.11

A lingua propia de Galicia é o galego


Artigo 5.1 do Estatuto de Autonomía de Galicia: A lingua propia de Galicia é o galego. 

Artigo 5.1 do Estatuto de Autonomía de Galicia: A lingua propia de Galicia é o galego.

Artigo 5.1 do Estatuto de Autonomía de Galicia: A lingua propia de Galicia é o galego.

Artigo 5.1 do Estatuto de Autonomía de Galicia: A lingua propia de Galicia é o galego.

Artigo 5.1 do Estatuto de Autonomía de Galicia: A lingua propia de Galicia é o galego.

4.12.11

Alberto Calvín Corredoira


Hai un par de anos chegaba ás beiras do Ulla, aló por Gres, unha princesa desde Taramundi e, con ela, as palabras galegas do occidente de Asturias. Daquela foi Xoán Babarro quen as levou e o xurado soubo agradecer o agasallo.

A semana pasada souben que Alberto Calvín Corredoira acababa de recibir un accésit no mesmo certame: o premio Arume de poesía, que convoca a Fundación Neira Vilas.

Alberto Calvín é un escritor humilde que enche ó xeito tradicional follas de libreta que son un tesouro. Nas diferentes antoloxías do certame Marqués de Sargadelos pódense atopar algúns dos seus textos. Na colección Olga, Babarro e eu mesmo démoslle unha presenza escasa, que os nomes eran moitos e o sitio estreito, pero ben merecida. Agora, as palabras que el sementa agroman de novo a carón do Ulla, terra de leiras fértiles que a un lle traen recordos.

Moito me alegro deste éxito de Alberto Calvín, que pon o seu nome a carón doutros tan recoñecidos coma Rafa Villar e Yolanda Castaño.

Alégrome por Alberto, sinxelo e humilde, que desde Pardiñas sabe encher o mundo de flores de abruñeiros.   

Alégrome polas palabras propias do galego de Taramundi, que Alberto mantén nos seus textos e que, unha vez máis, o xurado soubo recoñecer e valorar.

Alégrome polo feito de que un escritor eonaviego obteña recoñecemento nun certame en Galicia e desexo que non sexa unha excepción.

Parabéns!

27.11.11

Tópicos sobre a lingua galega VII: As subvencións e os aforradores.

A SERIE EMPEZA AQUÍ


"O galego é un idioma subvencionado"

Pois si. Por unha vez é certo un tópico.

O galego é un idioma subvencionado como o é o castelán, no que se invisten moitos cartos cada ano a través do Instituto Cervantes -que, desde hai algún tempo, tamén se preocupa algo do galego; xusto é recoñecelo-, da Real Academia de la Lengua Española, da prensa escrita en castelán, das emisoras de radio e TV que emiten en castelán, etc., etc. Todos reciben axudas, dun xeito ou doutro.

O galego é un idioma subvencionado como o é froitería Maripili, calzados Chiruca, fontanería Pepe, bar París, os fabricantes de coches, os comerciantes de medicamentos unidose, os clubs de fútbol, os (puti)clubs de carne e canto colectivo vivo hai en todo o Estado.

O galego é un idioma subvencionado como o é a banca grande e pequena, en quen levamos gastado todos cantidades inimaxinables para que non se vaian ó garete e poidan pagar os sacos de cemento que mercaron ou axudaron a mercar. Coma as fundacións, que proliferan coma as silvas e que en moitos casos son menos útiles cás propias silvas.

O galego é un idioma subvencionado como o é a Igrexa católica, onde todos investimos cada ano non sei cantos millóns de euros de xeito directo ou indirecto, para salvar as nosas almas, aínda que non as teñamos. Coma os partidos políticos, que reciben axudas millonarias con cartos que son de todos aínda que algúns defendan só a uns poucos. Coma as asociacións de empresarios e as asociacións de asociacións de empresarios.

O galego é un idioma subvencionado como o é o castelán, as patacas, os zapatos, as tubaxes, os cafés, os airbags, os xaropes, os balóns e os achuchóns. O galego é un idioma subvencionado como o é o capital, os sacos de cemento, as hostias coas que comungamos ou non e os mítins que oímos ou non. Todos acaban tendo axudas económicas en forma de subvencións que todos poñemos ou de beneficios fiscais que deixamos de percibir para que poidan existir, resistir ou subsistir mellor, dependendo dos casos.

Pois si. O galego é un idioma subvencionado, pero xa menos, porque xa non se subvenciona Vieiros, A Nosa Terra, A Peneira, Galicia Hoxe, Xornal,… empresas medianas ou pequenas que tamén pagaban impostos, creaban emprego e contribuían a manter aceso o lume deste País no que nos tocou hibernar.

Pois si. O galego é un idioma subvencionado. E quen non?

          NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

16.11.11

Vou canso de todo, menos da música


Eu non sei nada de música, pero sei que gozaba véndoo dirixir. Resúltame difícil describir o que me transmitía en cada xesto. Paixón, sobre todo, paixón; supoño. Poderían quitarlle todo o son e aínda así seguirían emocionándome os seus concertos.

Eu non sei nada de música, pero sei que o meu fillo -daquela un neniño, alumno seu- botouse a chorar cando o informei do seu falecemento. Os nenos non choran polos mestres malos.

Eu non sei nada de música, pero envexo sanamente a súa capacidade para conseguir que siga vizosa a colleita da súa sementeira. Quen puidera.

Hernán.

10.11.11

Lingua e realidade vital


Estamos cansos de oír que un idioma está en consonancia coa realidade vital da sociedade á cal serve como vehículo de comunicación. Xa sabedes: iso de que os esquimós teñen non sei cantas palabras para representar os distintos tipos de neve ou as distintas tonalidades de branco, e todos eses casos semellantes que sempre se contan e que unhas veces son certos e outras non.

Seica iso vale tamén para os campos de concentración, onde as circunstancias eran tan brutais que acabarían provocando a necesidade dun idioma novo porque as palabras dun mundo libre non valen dentro dos valados de arame de picos. No medio de toda a barbarie que conta, son interesantes as pinceladas lingüísticas que Primo Levi introduce de vez en cando en Se isto é un home. Velaquí só un exemplo.

OUTUBRO DE 1944
Sabemos o que quere dicir, porque estabamos aquí o inverno pasado, e os demais o aprenderano axiña. Quere dicir que, no curso destes meses, de outubro a abril, de cada dez de nós, morrerán sete. Quen non morra sufrirá minuto por minuto, día por día, durante todos os días: desde a mañá antes da alba ata a distribución da potaxe vespertina, deberá ter constantemente os músculos tensos, dar saltos primeiro sobre un pé e despois sobre o outro, dar palmadas debaixo dos brazos para resistir o frío. (…)


Do mesmo xeito que a nosa fame non é a sensación de quen perdeu unha comida, así o noso xeito de ter frío esixiría un nome particular. Dicimos «fame», dicimos «cansazo», «medo» e «dor», dicimos «inverno», e son outras cousas. Son palabras libres, creadas e empregadas por homes libres que vivían, gozando e sufrindo, nas súas casas. Se o Lager durase máis, unha nova linguaxe áspera nacería; e séntese necesidade dela para explicar o que é traballar todo o día ao vento, baixo cero, non levando encima máis que a camisa, os calzóns, a chaqueta e unhas pantaletas de tea, e, no corpo, debilidade e fame e conciencia do fin que se achega.
                             (PRIMO LEVI: Se isto é un home)
E se nós deixamos perder o noso idioma coma se nada, ¿será que nin tan sequera temos realidade vital propia?

4.11.11

Veciñanza

Algunhas veces o destino fai estraños compañeiros de cama (e de ventá). Non sei se a Lois Pereiro lle gustaría moito a veciñanza do cristal de arriba. Paréceme a min que as palabras "prohibe" e "policía" non eran moito do seu agrado.

25.10.11

Moverse para a foto


I
Toca foto de grupo. Xúntanse os individuos e, coma quen non quere a cousa, antes de que o fotógrafo dispare, sempre hai alguén que se move buscando un lugar máis axeitado. Faino o de altura normal, que non quere parecer un pitufo a carón de quen pasa de dous metros. Faino o que vai vestido correctamente, pero non con excelencia, que non quere aparecer na foto a carón da raíña do glamour. O referente tamén fala de nós, sen querer.

II
Celebrouse esta fin de semana en Santiago o congreso As linguas e culturas do camiño deSantiago de Compostela: presente e futuro. Falaron, entre outros, representantes do aragonés, do bretón, do éuscaro de Navarra, do occitano, … e contáronnos as súas cativezas, pero tamén os seus soños.

Eu ben sei que esas linguas "miran para nós con esperanza", en palabras de Ferro Ruibal. Miran para nós con esperanza, e se cadra con envexa, esas linguas e moitas outras que malviven polo mundo adiante, pero iso non quere dicir que debamos sentarnos a agardar por elas á sombra dun castiñeiro nunha volta do camiño, vendo como caen os ourizos e pasan os peregrinos, e moito menos dar volta e desandar o andado para que nos pillen antes.

De entrada, toda actividade cultural é boa e vaia a miña simpatía e a miña solidariedade para os que disertaron sobre o aragonés, o occitano, o bretón, … e explicaron como, moi a modo, van tratando de abrir camiño no medio das dificultades, pero un non deixa de ter a sensación de que alguén buscou a foto a carón dos máis pequenos para agachar as súas cativezas, que van a máis.

18.10.11

Quique de Roxíos


Houbo un tempo no que rexurdiu a esperanza para o galego no occidente de Asturias.  Remataba a década dos 80 e, baixo as siglas da MDGA, un grupo de persoas botaban a andar un proxecto ilusionante que protagonizou os impulsos culturais na zona durante uns cantos anos. 


Un daqueles mozos comprometidos foi Quique de Roxíos. Uns anos despois, a MDGA publicoulle Debaxo de sapis, nabis, un libriño de relatos breves no cal, coma nos contos tradicionais, atopamos xente labrega, animais que falan, ...sabor da Terra. O mundo que Quique recrea aínda nas súas ensoñacións, desde lonxe, a onde o destino parece que manda sempre ós que máis falta fan á beira. 

Semente impagable que o autor pon desde hai uns meses en pdf. á nosa disposición. Non digo máis. Remítome ás súas palabras e recomendo a frescura daquelas historias. 

8.10.11

Pontes íntimas

Volvín a Xuan Bello. Eu non sei que ten ese tinetense que fai que prenda nos seus textos como me sucede con poucos outros. Souben por un dos relatos do seu interese polas pontes antigas, as ponte íntimas: a  ponte de Bustavil, en Paniceiros, onde pillaba troitas á man como eu as teño pillado no regueiro que baixa de Refoxos, sempre co medo a que de debaixo da pedra saíse un sapo en vez dun peixe. A ponte sobre o Miño, dacabalo desa raia de mentira. A ponte de Brooklyn, feita en parte por galegos,  desde a que un día eu mirei no ceo de Manhatan o espazo baleiro ocupado pouco antes polas twin tours. A mesma ponte de Brooklyn que cantou Seoane:
Necesitábanse para traballar homes rexos
na  ponte de Brooklyn. Con unha soldada
de sete dólares por dúas horas de carrexos
de entullos. (…)
Volvín a Xuan Bello e coas súas pontes lémbrome das miñas pontes íntimas: a ponte da Veiga, que crucei a diario na miña infancia e que tan enorme me parecía; a ponte de Galán, onde un día nos caeu un cabalo ó río; a ponte dos Santos que vexo a cada momento desde a miña casa, e, por suposto, Pontevedra sempre na memoria. Alí cadrei con Rafa, compañeiro apátrida que nos falaba tamén da súa teima por visitar pontes, co seu acento salmantino: 
En Salamanca me dicen que tengo acento gallego y aquí me decís que tengo acento de Salamanca!
Con el véñenme á memoria outras xentes e feitos diluídos na lontananza: David, aquel lector de inglés algo bohemio que o primeiro día nos preguntou onde podía aprender a bailar flamenco, que o segundo día me obrigou a que lle falase sempre en galego e que despois desapareceu sen despedirse e acabou cantando rancheiras no Retiro. Rosa, que viña do Seixo e entraba correndo pola porta da aula dicindo “Cheghín tarde porque non mirín pasar o autobús”. Aimée, agora tamén pola beiramar do norte, que acababa de chegar de Francia e quixo aprender galego. Juan, o camareiro madrileño que dicía “El bacalado ya está preparao”. María, casada agora os venres co señor Palmírez, que me proporcionou unha copia do dicionario de Valladares.  Carlos, que era todo ilusión e ilusión e envexable ilusión. Luís Názara, o líder, que nos describía o paraíso que era a ría de Pontevedra na súa Estribela natal antes de que chantaran a celulosa. Catuxa, a lideresa, que sabía tanto coma min e disimulaba xenerosamente. Súa irmá, máis calada. E Amaya, que enchía de luz coa súa alegría unha aula que máis ben parecía un trasteiro.

Leo a Xuan Bello e lembro aquela noite enteira en Ponteareas con Tania ó cabaliño; aquela tarde en Soutomaior, cando estrebillamos na ponte levadiza e nos fomos do castelo trinta segundos antes de que nos botasen a pedradas...

Leo a Xuan Bello e un relato seu sobre as pontes que garda na memoria convértese en ponte que une máis de vinte anos da miña vida.

E aínda haberá quen diga que a literatura non serve para nada...

2.10.11

Patas arriba


I
Vai andando o mes de outono e levo uns días vivindo na praia, coma quen di. Non lembro en todo o verán ningún día no que gozase tanto coma hoxe coa temperatura exterior e coa da auga. A min paréceme que tanta anormalidade non pode ser posible e xa empezo a pensar que todo se debe a un erro de imprenta: seguro que un tipo se equivocou ó imprimir os almanaques e que hoxe é 2 de agosto.

Sexa como sexa, isto moi normal non é, pero moito gusta.

II
Pola mañá, nunha terraza, cunha calor que caían os paxaros, daba eu conta dun café con xeo e  prestaba atención a unha conversa na mesa do lado: 
-Lea, é moi importante para este bar que ti non rompas o cinseiro co que estás xogando.
Lea era unha nena feitiña, dunha idade que non acerto a concretar, pero que case cabía de pé debaixo da mesa en torno á cal súa nai e dous adultos máis charlaban amigablemente. Non os coñezo de nada. A conversa tiña lugar toda ela en castelán, aínda que por dúas ou tres veces usaron, intercalado, algún léxico asturiano.

Pero cada vez que a nai se dirixiu a Lea, fíxoo sempre en exquisito galego. O certo é que me sorprendeu un pouco a elaboración do enunciado para dicirlle á nena que tivese coidado para non romper o cinseiro ou para explicarlle que un señor se alporizara porque un coche non se detivera no paso de peóns cando el estaba cruzando, pero tamén me sorprendeu que fose unha nena a que dese pé a que o galego se oíse naquela mesa de vez en cando.

Sorprendeume porque –tristemente- moi habitual non é, pero moito gusta

27.9.11

Bolboretas

Estaba eu falando de Noriega e da súa querenza polos pequenos elementos da natureza cando, de súpeto, apareceu voando pola aula unha bolboreta, ofrecéndose como ilustración para as miñas palabras baleiras. Máis oportuna, case imposible; só melloraría o exemplo unha bolboretiña bonsai.

E, a pesar dos efectos especiais, aínda han dicir que non preparamos ben as clases!

Algunhas veces pregúntome cara a onde voarán as bolboretiñas, co seu silencio. 

22.9.11

Papel secundario

El signu d’interrogación ye una exclamación con cabeza.
Así comeza un dos relatos de Pablo Texón no seu libro Singularidá. A continuación, o autor de Felechosa reflexiona sobre o futuro deste signo ó comezo do período interrogativo e escribe:
Yo barrunto que dentro d’unes décades na ortografía castellana (y, polo tanto, na asturiana) va desaparecer el signu d’apertura na interrogación, …
 Sorpréndeme a autoconciencia de papel secundario para o asturiano que agroma nestas palabras dun autor que tamén escribe:
L’asturianu nun ye porque lo falara mio güelo; ye porque lo falo yo. Lo malo ye tar tan solos, tan perdíos en metá de la nada. Pedagoxía pal futuro. Pal pasáu, amor. Tantu amor.
 E tamén:
…sabía que tenía ente manes una misión épica, heroica, cuasi utópica: atopar dientro de cincuenta años mil palabras n’asturianu.
Sendo así, non entendo que acepte sumisamente a subordinación ó castelán nin tan sequera para decidir se matar ou salvar o signo de interrogación ó comezo. Que te maten os verdugos se queren e poden, pero non te suicides, amigo. Rompe el llapiceru, espérate a tinta.

(Á marxe diso, Singularidá é un libro ben recomendable e nel atopei inquedanzas que comparto).

29.8.11

Carballos de lonxe

Ás veces un atópase (máis ou menos) nos libros que le:
"...Pero agora medra calmosa unha árbore. Pode que vaia indo para vello, pero confeso que ás veces apampo mirándoa e deixándome levar polas lembranzas.
Cando estea forte para prescindir de coidados, no exterior da miña casa de Malibú lucirá un auténtico carballo de Soutelo de Montes, espírito vivo dos meus devanceiros".
             (Miguel Anxo Fernández: Lume de cobiza)
Vai para vinte anos que eu plantei un pequeno carballo que trouxen do souto de San Martiño, en Laro, desde onde vin ducias de veces os serróns de lume arrasando a ladeira do Candán. Sobrevive eivadiño a uns 20 metros de alto, compartindo cama cun camelio da mesma orixe que o deixou atrás na carreira por ver o mar e a torre por riba do peitoril da terraza.

Tamén ás veces apampo mirándoo, deixándome levar polas lembranzas...
---------------------
NOTA: Que conste que os "motivos emotivos" son outros moi distintos.

21.8.11

Tontonimia

A un tipo con poucas luces metéuselle na cabeza que quería ser vaqueiro. Como era parvo pero tiña medios, decidiu apuntarse nunha academia de vaqueiros, para adquirir as destrezas necesarias. Mentres lle anotaban os datos, o tipo preguntou:

- E por que os vaqueiros non poden disparar pola espalda?

O da academia parou de escribir, ergueu a vista, mirouno fixamente, empezou a romper en anacos a ficha e díxolle:

-Váiase para a súa casa. Se lle vou ter que explicar obviedades, está claro que este non é o seu sitio.

Se cadra iso era o que había que dicirlle a quen defende o uso "normal" dos topónimos estragados.

Que nalgún recanto do Ministerio de Cultura se ignoren os nomes oficiais do País é triste pero aínda pode aceptarse, que ninguén sabe todo e o herdo que arrastramos pesa coma unha lousa. Pero que se defenda a trapallada como algo "normal" é impresentable desde determinadas palestras, que un Ministerio non é unha tasca. Hai obviedades que non debería ser necesario explicarlle a quen teña responsabilidades en determinados lugares. E o peor é que hai quen quere darlle amparo legal a iso.

-Váise para a súa casa! (con absoluta "normalidade").

11.8.11

1.8.11

Fronteiras e fronteiras (aínda)

A Academia de la Llingua Asturiana (ALLA) publicou recentemente un estudo no que se trata a situación sociolingüística de Zamora.

Estiven prendente da prensa e non parece que a publicación dese traballo causase grandes traumas en ningunha das dúas comunidades afectadas: non hai síntomas de que aumentasen os suicidios, non variou significativamente o PIB, non houbo éxodo masivo da poboación nin andaron a cantazos os seus habitantes.  

Perfecto. Nada ten de particular que unha Academia se ocupe do seu idioma, independentemente do lugar no que se fale. Todo o contrario; é o seu deber.

O que non é de recibo é que o fagan os mesmos que teñen tirado pedradas de todas as castes e tamaños contra institucións e persoas galegas por preocupárense polo galego de Asturias.

Onde van os tempos de "el punto primero pa poder tratar nada es el respeto a la frontera!"? (Ver Fronteiras -minuto 24:44 a 27:20).

Si, home si! -Ferrín dixit.

Con todo, aproveitando o 27 aniversario da ponte dos santos, sería bo pensar no futuro e tecer entre todos pontes de esperanza para a lingua.

27.7.11

Trimarán







E ti, o navío na noiva noitE
(G. Navaza: A torre da derrotA)

O dono do trimarán é portugués. Alugoullo un francés que por prescrición facultativa non podía navegar, para navegar nunha regata. No medio da travesía deulle un infarto e botouse ó mar para poder ser rescatado. Disque non se pode ser rescatado sen caer ó mar, aínda que un teña o peito partido en anacos. Entre a rotura do corazón, a friaxe e quen sabe que outras circunstancias, o tipo quedou cego.

O francés do corazón mancado, algo pirata, seica quedou cos cartos do seguro; cos seus o cos do barco.

Tamén quedou cego o trimarán cando o piloto se botou ó mar, e navegou a toda vela perpendicular a todos os outros barcos. Acabou en Ribadeo, onde estivo meses amarrado. Noites enteiras sen durmir, soñando mares. Onte marchou caladiño na noite, en busca de novas aventuras. Cando atravesou a ponte, case batendo arriba co mastro espido, houbo aplausos desde as lanchas pneumáticas guiadas por cabezas de mineiros que o acompañaron na saída.

A historia do trimarán contouma María, ataviada co seu disfrace de grumete, mentres agardabamos no peirao a chegada dos veleiros da Transgascogne. Se lle metemos un cura, un par de putas, un eivado, unha serea, un morto e algo de misterio, o asunto dá para unha moderna novela mariña. E Sinbad sen sabelo, agardando no cemiterio vello de Mondoñedo.

20.7.11

O documento

O DOCUMENTO
- Es que esto está en gallego y usted no puede hacer estas cosas en gallego porque si las hace en gallego yo no las entiendo.
Esa foi a explicación que un Garda Civil andaluz lle deu a un rapazoulo novo que soñaba con ser director de cine cando lle preguntou polo motivo da súa detención, trala proxección en Ourense da curta “O documento”.

Era o verán do 74. Armado con medios rudimentarios, 10.000 pesetas e moitísima ilusión, aparece por Ribadeo un mozo duns 20 anos e proponse levar ó cine unha historia de Ánxel Fole.

Como actores non había e cartos para contratalos tampouco, aquel aprendiz de director pillou media ducia de veciños que nunca viran unha cámara diante, uns cantos vellos do asilo ós que subornou con tabaco e levounos a un prado de Ove. Subiu un mozo a un freixo e sacou adiante a rodaxe.

Creo que o resultado non se podía ver nin en Flocos.tv, ese magnífico proxecto de Manolo González, que xa non existe porque seica é menos prioritario para a nosa cultura ca facerse cargo sen obriga da seguridade dos bens da familia Franco, por exemplo, que cartos hai poucos e cómpre gastalos con sentidiño.

Pero os que andamos pola beiramar cantábrica puidemos asistir á proxección de O documento hai uns días, dentro das xornadas de historia local que cada ano organiza Dores Fernández Abel, da agrupación Francisco Lanza.

No acto estivo presente Enrique Rodríguez Baixeras, que era aquel mozo que no verán do 74 constituíu o colectivo individual ENROBA e foi por un tempo director de cine, chegando a ter como axudante de dirección a un tal Fernando Trueba.
--------------------------
ENGADIDO: Xa se pode ver aquí "O documento".

14.7.11

Sucursais

Se dades un paseíño costa abaixo pola marxe dereita, podedes comprobar que os negocios non me van mal. Tanto é así que xa teño que empezar a abrir sucursais. Velaquí a primeira:


E mira que lles dixen que me fixesen o rótulo en galego..! Pero non hai maneira; este país non ten amaño.

10.7.11

Facundo Cabral

Hai un par de días mataron a balazos a Facundo Cabral. Contoumo con lamento Mar nun e-mail e eu non sabía case nada dese tipo con trazas de Eugenio e nome de bolsa de pipas.

Disque Facundo Cabral era cantautor. Polo que me foi contando You tube, a min paréceme máis ben que era un poeta con guitarra. Poida que todos os cantautores o sexan. E alguén dixo un día que os poetas fan arte inútil.

- Ben mala sorte tivo Fulanito. Mira ti en que foi dar a súa filla!
- E logo?
- Seica anda metida en cousas de drogas e rouba.
- Vaia susto me deches! Pensei que me ías dicir que era poeta.

Se a poesía é arte inútil, os cantautores fan arte inútil con guitarra. Vaia parvada: facer arte inútil e encima levar un peso ó lombo... Por que alguén pode matar un artista inútil?

Se cadra eles mesmos deron as respostas: Para que queredes un poeta vivo/ se non sabedes que facer con el/ matádeo e celebrádelle as pompas –blasfemou Pexegueiro-.  O que máis me gusta da poesía, os silenciosKiko Neves-. Un seica gostaba matar poetas namorados/  para salvar princesasCordal-...

Será que hai poetas que escriben poemas-pedradas na cabeza. Hai poetas que escriben poemas para que o silencio non merque por migallas as cicatrices dun corpo. Hai poetas que cultivan por ti bonsais de bolboretas na barriga/ para que non morran/ para que non medren. A poesía é unha arma, disparemosCelso Emilio-.

En Guatemala mataron a balazos a Facundo Cabral. Non sei por que se mata a alguén se fai arte inútil. Será que é mentira iso da inutilidade.

OBSERVACIÓN A POSTERIORI: Vaia ho! Parece ser que a Facundo Cabral matárono por estar no lugar equivocado. Non era el o obxectivo. Poida que toda a súa vida estivese no lugar equivocado.

3.7.11

Bolanda


Fixéronme chegar o segundo número de Bolanda,  cadernos de historia fozega, que edita en Foz a asociación Pomba do Arco .

En tempos de formatos dixitais cada vez con máis presenza, dá gusto que sobreviva en papel unha publicación periódica cunha presentación tan ben coidada.

Canto ó contido, interésanme especialmente os apartados de poesía: un texto de Baixeras e cinco poemas/cinco imaxes de Caxigueiro, ese poeta pouco coñecido por esconderse detrás dun artista plástico recoñecido. Alégrame que vaian vendo a luz algúns dos seus textos, que eu xa lle coñezo inéditos e que merecen un sitio nas mans dos lectores. 

Que siga sendo azul o ceo de Bolanda e que corran limpas as augas do Iadid.

25.6.11

Non che digo nada...!

Alguén tivo hai anos a idea de gravar ben gravada a nosa lingua nunha mesa de mármore e así se conserva nun bar da Bandeira

Non sei se aínda existen os "vinos Alborada", pero quedan as palabras. Se cadra convén gravar o dicionario enteiro.
---------------
NOTA: cando escribín o parágrafo anterior non sabía isto. Evidentemente, agora reafírmome máis aínda no escrito.

20.6.11

Ollando atrás

Parece que estamos condenados ó debate permanente e que non podemos dar un paso adiante sen ter primeiro que librar unha batalla ridícula contra supostos argumentos que o tempo se encarga de desenmascarar.
Deberiamos botar a vista ó camiño andado e analizar as consecuencias dos logros que se foron acadando nas últimas décadas, malia os atrancos. Sería doado comprobar como a pretendida hecatombe da que se falou en repetidas ocasións non foi tal. Nin os pequenos inconvenientes.

Cando se botou a andar a TVG había quen sostiña que debía incluír programación en castelán e seica houbo quen subiu polas paredes porque os responsables non o decidiron así. Hoxe vese con normalidade o seu monolingüísmo no medio de tanta oferta de canles exclusivamente en castelán, pero aínda así, parece que o último episodio do proceso de demolición no que estamos inmersos é abrirlle as portas de xeito renarte á entrada do castelán.
Ninguén colle cara a Andalucía equivocado, querendo vir a Galicia, polo feito de que na M-40 os indicadores poñan A Coruña e non La Coruña. A ninguén lle sobe a tensión nin pilla un trauma polo feito de que o mapa do tempo da TVE poña Ourense e non Orense. Ninguén se perde pola nosa terra polo feito de que boa parte dos topónimos –aínda non todos- fosen restituídos ás súas formas lexítimas. Ninguén anda ó pairo polas nosas vilas e cidades polo feito de que os rótulos poñan Rúa e non Calle,… que a xente non é parva. Pero aínda así hai quen teima en modificar a lei de normalización lingüística para legalizar os estragos, copiando o que se fai co urbanismo aberrante.
Ningunha empresa deixou de vender máis por etiquetar en galego os seus produtos, se decidiu facelo, ou por publicitalos no noso idioma. Todo o contrario: o galego é moitas veces valor engadido, indicio de calidade. Ata houbo quen chegou a etiquetar en galego patacas de Murcia para que non parecesen de fóra, que aínda hai patacas e patacas.
Cansámonos de oír que o idioma ía ser un atranco para que viñeran aquí talentos con cerebros redentores que nos salvasen da nosa suposta mediocridade. Actualmente podemos dicir nomes de moitas persoas de distintos lugares do mundo que falan o galego con soltura ou que non o falan, pero que o entenden perfectamente e con respecto e que viven entre nós sen que o idioma lles supoña ningún atranco.
Poderiamos citar moitos outros exemplos. Temos perspectiva suficiente para ver que a recuperación do galego non lle produce dano ningún á nosa Terra nin a ninguén, e dános dignidade. Deberían telo en conta os que aínda alporizan un día si e outro tamén, os que impulsaron un decreto para o ensino sen seren capaces aínda hoxe de dicir o nome dun colexio ou dun instituto onde antes só se puidese falar castelán no recreo, como se cansaron de repetir. Deberían telo en conta os que se opoñen ó uso do galego, catalán e vasco no Senado. Deberían telo en conta os que queren castelanizar a TVG e os que queren cometer toponimicidios. Deberían telo en conta os que se opoñen a que sigamos dando pasiños para recuperar o que perdemos, porque a historia falará deles, serenamente, e terán netos que lerán as actas do xuízo.

13.6.11

Galeuzca en Ribadeo




Co gallo do asinamento do pacto Galeuzca, unha delegación de galegos, vascos e cataláns realizou en 1933 a denominada “viaxe triangular”, a xeito de confraternización das tres nacionalidades.

O asunto trátao polo miúdo Helena González nun artigo publicado no último número da revista Grial (nº 189). A autora traza con detalle a etapa galega, que tivo lugar a finais de xullo, e di que entre os membros da delegación catalá estaba Joaquim Renart, que deixou mostras daquela viaxe no seu Quadern de dibuix nº 49. Despois de entrar por Ourense e de visitar distintos lugares de Galicia, a expedición sae polo Cantábrico en dirección a Euskadi. O 28 de xullo pernoctan en Ribadeo no hotel Comercio e daquela permanencia o debuxante catalán conserva no seu caderno unha tarxeta (ilustración 28v) cunha curiosa anotación gastronómica: “Comeuse un caldo estupendo que picaba moito”. Ademais disto, o caderno, que pode consultarse integramente na web da Biblioteca de Catalunya, inclúe un debuxo de Porcillán (ilustración 29r) –unha das poucas imaxes paisaxísticas, xa que predominan os retratos- e unha estampa típica dunha muller mariñá (ilustración 28r).

Parece ser que na prensa da época quedan moitas crónicas daquela viaxe. Pola contra, tras rastrexar as publicacións locais, sorpréndenos non atopar ningunha referencia en ningún dos exemplares de Las Riberas del Eo daquelas semanas, a pesar de que lle dedicaron amplos espazos ó Estatuto e a outros asuntos relacionados coa política do momento. Tampouco hai referencias na sección “Viajeros”, onde se dá conta de canto transeúnte pasaba por Ribadeo, acompañado ou non “de su bella esposa”. Non sabemos se tampouco se reflectiu esa visita en La Comarca del Eo, publicación en principio máis próxima ideoloxicamente, porque non atopamos ningún dos exemplares comprendidos entre o 9 de xullo e o 27 de agosto.

En calquera caso, velaquí quedan as estampas de Joaquim Renart, o mesmo que noutro lugar escribiu:

Vers Santa Maria de Ortigueira tornàrem a trobar la mar i seguint el Llarg de la costa per la província de Lugo, Vivero i Ribadeo, que marca la ratlla divisòria i clou aquells paradisos naturalson l'home, podent viure a meravella, ha de fer-ho, a voltes, d'una manera mísera i anguniosa. 
(O resaltado é meu)
Vaia ho! E nós sen decatarnos das nosas condicións de vida posibles e das certas. 

30.5.11

Costa de Moyano




















I
Os dous de sempre (e similares)
15 M, costa de Moyano. Mercadiño do libro de segunda man. Amólame comprobar que cada vez é maior a presenza dos mesmos autores que inundan o escaparate de calquera librería: César Vidal, Pío Moa, ... Tampouco me sorprende moito que a xente queira botalos da casa.

II
Sen almorzo en Ribadeo
Algo distinto: unha 1º edición de Del Miño al Bidasoa en bo estado. Pídenme 300 € e ofrezo 30 por facer unha graza; á vendedora non lle fixo graza ningunha.

Párome a ler o apartado correspondente a Ribadeo e comprobo que é falso que fose o Español o bar onde lle negaron o almorzo ó camiñante, como me teñen dito. Cela di que foi un bar do parque; o Español queda lonxe. Algo aprendín.

III
"Esas cosas vascas..."
Un home achégase cunha bolsa ben pesada e pretende venderlle libros ó vendedor de libros. Abre a cremalleira e amosa o material.
- No interesa. La cosa está muy mal y eso no se vende. Eso no...
- ¡Están autorizados, eh! No piense que...
- Mire, esas cosas vascas pueden tener salida si mañana se acaba ETA, y Dios no lo quiera porque se llevaría el mérito Zapatero.
Eu pensaba que a xente que trata con libros tiña outra sensibilidade. Marcho.

IV
Era o 15 M. Mentres, en Sol...


27.5.11

Cans


Pasoume Tania o CanZine, a revista oficial do festival de cine de Cans no cal ela leva varios anos colaborando. Outra vez volveron os cadeliños amarelos empoleirarse nos tellados para ver, desta vez, o paso de Fernando León de Aranoa, Jorge Coira, Wyoming, María Pujalte e moitos outros.

Aínda que andei por alí nalgunha ocasión e vin o ambiente do torreiro, é un evento que nunca vivín de cheo pero polo que sinto especial simpatía. Gústame polo que ten de creativo, de rural, de culto, de participativo, de solidario, ... É unha mostra de que o rural se pode poñer en valor, de que as pitas poden convivir coas guitarras eléctricas, de que as estrelas poden compartir chimpín, tasca e cubata cos paisanos, de que o cine pode revivir nos ghalpóns e nos cubertos mentres esmorecen as salas tradicionais.

Nun tempo de derrubamento programado do país, deséxolle longa vida a este evento. Que dure e medre, evolucionando o necesario, sen perder a esencia.