Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

28.1.14

"Carta entr'aberta" de Ramón Traveso a Francisco Lanza

Pouco a pouco van aparecendo os textos dos nosos vellos poetas. En dúas ocasións (1 e 2) referímos xa a Ramón Traveso. Sospeitaba ter visto máis textos del, pero non lembraba cando nin onde. Hoxe, revisando arquivos, dei con este recorte de marzo de 1927 que me enviara Xoán Babarro, que gardara e que xa non lembraba.

O poema vai dirixido a Francisco Lanza, fundador e primeiro director de La Comarca del Eo. Ramón Traveso gaba o labor de Lanza como xornalista, dálle conta da propia saúde e pregúntalle por un tema que durante anos estivo presente na actualidade local: o trazado do ferrocarril. Nesta ocasión refírese ó ferrocarril central que había unir Ribadeo con Vilafranca e que nunca chegou a existir. Daquel proxecto, o único que quedou foi "Vilafranca do Bierzo" como nome para unha das rúas principais de Ribadeo e "Ribadeo" para unha de Vilafranca, tamén chamada "Calle del Agua".


21.1.14

Un texto esquecido de Manuel María

[SE CADRA INTERESA VER NOTA A FINAL ANTES DE COMEZAR A LER]

Segundo un autor vai deixando atrás anos e libros, vai aumentando a posibilidade de que algún editor queira publicar a súa Obra Completa, posibilidade que medra bastante se ó autor lle dá por morrer.

Cada caso é cada caso, pero se algo teñen en común as obras completas de todos os autores é que nunca están completas. Por moito interese que poña o recompilador, sempre ha de haber algún texto disperso que se lle escapa.

Manuel María non foi unha excepción. En 2001 Espiral Maior publicou a súa Obra poética completa (I e II), pero non inclúe todos os seus textos. O autor chairego faleceu no 2004, polo cal é é moi probable que el mesmo revisase a edición e que o feito de deixar fóra algúns textos fose unha decisión persoal consciente. Tamén pode ser que, tendo en conta a súa enorme fecundidade creativa, nin el mesmo conservase todos os poemas, especialmente os que se publicaron en revistas e non chegaron a editarse en formato libro.

Hai algúns anos chegou ás miñas mans un deses textos de Manuel María que non está na súa Obra poética completa, e aínda que xa o teño divulgado entre o meu alumnado e tamén nalgunha rede social, desde hoxe vouno deixar no meu blog para que se difunda urbi et orbi, que ben bonito é e ben merece saír do tobo no que está abandonado.

Trátase dunha separata numerada do nº XI de Papeles de Son Armadáns (febreiro de 1957), a revista que dirixía Camilo José Cela en Palma de Mallorca. En concreto, é o nº 40 dunha tirada de 50 exemplares. Nunha ocasión, tiven oportunidade de ensinarllo ó propio Manuel María e confesoume que nin el mesmo o conservaba.

A separata inclúe unha tradución do texto ó castelán feita por M. T., coa autorización do propio Manuel María. O poema vai dirixido a unha moza que está lonxe, porque a bota de menos. Trátase, seguramente, de Saleta Goi, a quen coñecera en 1956 e coa que casaría no 59. A sensación de ausencia acentúase pola presenza do outono, unha estación á que Manuel María lle prestou bastante atención nas súas composicións, ata o punto de dar título a un libro, no cal non sabemos se está incluído o texto ó que nos referimos. Outono, distancia, soidade...
Un no Outono non debe chorar pra non matarse.
Camilo José Cela nunca demostrou moito interese pola nosa lingua, pero sería inxusto non recoñecerlle que, xa nos anos 50, deu cabida na súa revista a autores que escribían en galego (Celso Emilio, Manuel María, Neira Vilas, ...) e a reseñas de libros galegos publicados por Galaxia. Seica o de Padrón morreu sen ver cumprido o seu desexo de que se coñecese ese seu apoio á cultura galega, segundo nos conta Carlos CasaresÁ Marxe” o 18 de xaneiro de 2002. Supoño que o prematuro falecemento de Casares impediu que chegasen a publicarse eses papeis que unha bolseira fora recompilando na Fundación Cela.

Máis nada, que o que importa é o texto de Manuel María. Velaquí o deixo:







NOTA POSTERIOR:
Xusto é recoñecer un erro e agradecer a corrección que nos fan: comunícanme que o poema si está na Obra Completa porque se publicou en libro nos anos 60, pero desde a Fundación Manuel María indícanme que descoñecían que saíse anteriormente en "Papeles de Son Armadáns". Quede polo tanto esa pequena achega e o poema para quen queira desfrutalo




14.1.14

Ribadeo na "Antoloxía consultada de poesía galega" de Arturo Casas

Lin ultimamente a Antoloxía consultada da poesía galega (1976-2000) de Arturo Casas, que a un tamén lle gusta de vez en cando que lle dean as fabas escollidas. Tivera o libro varias veces na man, pero sempre me pesaran demasiado as súas setecentas e pico páxinas. Desta vez fixen músculo e lino de cabo a rabo.

Ben sabido é que nas antoloxías uns pasan para dentro e outros quedan fóra e a criba nunca se fai a gusto de todos. Niso, a poesía non é tan distinta ó fútbol, onde o equipo deseñado polo adestrador nunca cadra co de cada un dos os seareiros. Con sermos conscientes diso, problema resolto.

Nesta ocasión, o adestrador Arturo Casas quixo darlle voz ós seareiros e artellou unha antoloxía consultada, ou sexa, non foi el quen fixo a escolla ó seu gusto, senón que pediu a opinión de 200 persoas vinculadas dalgún xeito co asunto (autores, editores, críticos, profesores, ...). A cada un deles pediulle que elaborase un listado cun máximo de quince autores de poesía galega e outro cun máximo de dez libros. Fixeron os deberes máis ou menos a metade dos especialistas ós que se lles pediu colaboración.

Luz Pozo Garza
Despois de facer o cómputo de todo, Arturo Casas elaborou tres listados: un cos autores máis votados, outro coas obras  máis citadas e elaborou unha terceira lista coa suma da presenza dos autores na relación dos títulos, porque non ten por que haber relación directa entre as dúas listas anteriores, xa que un autor pode aparecer citado sen que se escolla ningunha das súas obras, igual que pode aparecer con máis dunha, e unha obra pode aparecer entre as preferidas, sen que, globalmente, o autor se considere con méritos para aparecer entre os escollidos.

Se observamos as tres seleccións, vemos que en todas hai representación porcentualmente importante de autores vinculados dalgún xeito a Ribadeo, xa que Xavier Rodríguez Baixeras e Luz Poz Garza  están sempre presentes.

Xavier Rodríguez Baixeras
No primeiro listado, Xavier R. Baixeras é o 4º autor máis mencionado, só por detrás de Ferrín, Álvarez Cáccamo e Avilés de Taramancos. O 7º posto ocúpao Luz Pozo Garza, separada de Baixeras por Pilar Pallarés e Uxío Novoneyra.

No listado de obras, Códice Calixtino de Luz Pozo ocupa o 6º posto, precedida só por Con pólvora e magnolias (Ferrín), Herba aquí ou acolá (Cunqueiro), Estirpe (Ferrín), Livro das devoracións (PIlar Pallarés) e Cantos caucanos (Avilés de Taramancos). No posto 19 sitúase Fentos no mar de Xavier Rodríguez Baixeras e o listado das 25 máis mencionadas péchase con outra obra de Luz Pozo: Prometo a flor de loto.


No tercero listado, o que fai unha lectura sumatoria dos autores na relación dos títulos, Luz Pozo sitúase no 7º posto, seguida inmediatamente por Xavier Rodríguez Baixeras. Por diante deles, só Ferrín, Avilés de Taramancos, Cunqueiro, Pilar Pallarés, Xosé Mª Álvarez Cáccamo e Chus Pato.

Habería que mirar con calma as xeografías dos 25 autores que compoñen cada un dos listados de nomes e as dos autores das 25 obras máis citadas, pero non creo que ningún concello do tamaño de Ribadeo teña tanta presenza.

Sei que non se trata máis ca de estatísticas que son o resultado obxectivo de escollas subxectivas, pero ben orgullosos debemos estar os que por aquí habitamos de estar tan ben representados.

7.1.14

A invernía das palabras

Hai uns anos entrei nunha tenda irlandesa na que vendían os típicos recordos que se levan e despois estorban na casa. Entre todos os produtos, chamoume a atención que vendesen palabras escritas nunha especie de azulexos.

Si, eran palabras en irlandés, sen máis, unha por cada cadro. Supoño que se trataría de vocábulos en desuso ou deses que sempre aparecen nos listados de palabras fermosas cando toca poñerse melancólicos.  

Pareceume algo triste que alguén teña que pagar para ter cerca de si palabras que deberían formar parte da súa vida diaria, pero tampouco me sorprendeu a ocorrencia porque ben sei que hai palabras que morren cada día sen que ninguén as bote de menos nin rece por elas. Ata hai quen se empeña en acabar de rematalas.

Non dixen nada porque ó paso que imos non descarto montar un día un tenderete para forrarme vendendo palabras galegas pintadas en lousas. Palabras coma esas que Marilar Aleixandre chamou “descarreiradas” nun dos seus relatos. Xa sabedes: vagalume, bolboreta, ledicia, agarimo, ...polbo.

Acordeime daquela tenda irlandesa este nadal, cando vin na Estrada un escaparate dunha zapatería onde había pratos con palabras galegas relacionadas co inverno estrados no medio do calzado. Ben feito!, que neste triste país moita xente xa nunca di neve nin néboa e descoñece totalmente xiada, xistra e outras invernías.