Creo que nalgunha ocasión mencionei xa o asunto dos indíxenas do val ós
que un día lles deron a escoller entre habitar a chaira descoñecida ou
converterse en troitas no que, pouco tempo despois, ía ser o encoro de Grandas de Salime.
Non sei se antes houbo fouciños en alto coma en Castrelo de Miño, pero o certo é que máis de cen familias aceptaron coller o petate
coas súas pertenzas, deixar debaixo da tona da auga os seus lares de Negueira de Muñiz e cabalgar ata Matodoso, Arneiro, Veiga de Pumar e A Espiñeira, na Terra Chá, onde enxeñeiros da ditadura deseñaran para
eles vivendas tristes alleas ó estilo do país. Era a década dos 60. Pouco
antes, todo aquelo non era máis ca uns ferrados de gándara en monte comunal.
 |
| FONTE: https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn0B8WLbNeST0a5mX4EaAWcJDGbH16pneffPE4X10Q0XFphPWCX6WDQWAjyxHAXekLA3PiCZbagxUwtstPmYcPH63KsFl9VL0Qq6MRdKwE2aZX6qS49ZVjOzFSpjSX6YcBmnIVJA/s1600/Portada5.jpg |
Preguntábame eu se os descendentes daqueles colonos
conservarían na fala os trazos dialectais do galego de Negueira de Muñiz ou
adoptarían plenamente a dialectoloxía chairega. Nunca vin ningún estudo sobre o
asunto. Igual é que, postos a renunciar a pisar ladeiras encostadas e tripar
planicies coma as de Castela, decidiron tamén falar castelán. Ou quedaron mudos
de asombro, directamente.
E nisto caeu nas miñas mans Ninguén queda, de Brais Lamela. Merqueino porque cada vez gústame
máis ler textos de xente que descoñezo e este é un dos casos. Ademais gustoume ese “Rúa do Lagarto” que figura na portada e
que non sei a que se refire.
 |
| https://euseinoeditores.files.wordpress.com/2022/07/img_3350.jpg |
Para non dicirlle ós posibles lectores máis do que debo
sobre o contido da novela, copio un fragmento da contraportada:
“...Ninguén queda segue os pasos
dun mozo galego na metrópole norteamericana que rastrexa a historia dunha
muller desaparecida nos asentamentos de colonización da Terra Chá levantados
pola ditadura na década de 1960”.
E dentro, nun dos momentos da historia, aparece este
fragmento:
“O primeiro que me sorprende,
cando as voces comezan a bater suavemente contra os meus oídos, é a cadencia do
galego dos informantes, a prosodia da Fonsagrada, ese galego fronteirizo que
lles deixaran aos seus fillos en herdanza, coma se ante o trauma do
desprazamento foran quen de preservar un anaco do seu mundo con eles,
sobrevivindo coma un membro fantasma tras da lingua”.
Tamén conta o caso dunha paraguaia que deixara de falar
guaraní ó trasladarse a Bos Aires, pero aprendeulle ás súas netas a expresión
“chevai kure háicha”, que as rapaciñas repetían con emoción por devoción a súa
avoa despois do seu falecemento, sen saberen o que esas palabras significaban. Pero esa é outra leria.
O conto é que, polo menos na ficción de Brais Lamela, os
colonos da Terra Chá chegados do val do Navia, das terras de Negueira de Muñiz
que dormen baixo as augas do encoro de Grandas, transmitíronlle ós seus
desdendentes os trazos dialectais do galego daquela beira do país. Na
realidade, sigo sen saber se foi así. Que alguén o estude cando teña tempo e nolo conte.
