Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

5.3.16

O artigo do artigo

Concello de Lugo

Un non é xurista nin pretende selo, pero algo sabe ler e por iso se sorprende especialmente que se estimase o recurso conta o artigo 1 que di: 
1- O galego, como lingua propia de Galicia, é idioma oficial do Excmo. Concello de Lugo.
2- As actuacións administrativas realizadas en galego no territorio municipal terán plena validez e eficacia.
 O alto tribunal entende que:
“[...] al silenciar la referencia al castellano contenida en los preceptos legales dan a entender que este no es idioma oficial o que solo son válidas las actuaciones administrativas en gallego”.
Se a cousa se colle ó pé da letra, a súa interpretación carece de rigor filolóxico. A clave está no contido que implica a presenza ou ausencia do artigo no artigo 1. Non é o mesmo: 
O galego [...] é idioma oficial do Excmo. Concello de Lugo.
que
O galego [...] é o idioma oficial do Excmo. Concello de Lugo.
No segundo caso, si que se podería falar de que o castelán queda excluído como idioma oficial. Coa primeira redacción, que é a da ordenanza municipal, non. 

Razoando como fixo o TSXG, se dicimos “A muralla de Lugo é patrimonio da humanidade” habería que interpretar que ningún outro monumento pode selo; se dicimos “A praia das Catedrais é monumento natural” habería que interpretar que ningunha outra paraxe pode selo, e se lemos “Mariano Rajoy é persoa non grata en Pontevedra” habería que interpretar que ninguén máis pode compartir con el esa condición.

Ou sexa, parvadas. Lingüisticamente, a sentencia é insostible porque non hai artigo no artigo 1 da ordenanza. Pero tamén sei que o TSXG non razoou con criterios lingüísticos, senón que “interpretou” a norma.

Nada raro hai niso. Sabemos que os tribunais, superiores e inferiores, botan a vida interpretando leis. Pero imaxino que a interpretación habería que facela desde o coñecemento da realidade, do contexto e non desde os propios prexuízos ou teimas persoais, que un TSX parece unha cousa moi seria.

Tratar os dous idiomas por igual é fomentar a desigualdade
Se se coñece a realidade, non creo eu que a ninguén se lle pase pola cabeciña pensar que un cidadán vai ter prohibido usar o castelán nas oficinas do Concello. Non, ho, non!, que o dereito ó analfabetismo en galego está garantido por activa e por pasiva.

Sábese ben que o idioma historicamente proscrito, o débil, é o galego e ese é o que precisa un impulso para que sexa certo iso que di a Constitución, esa Constitución da que tanto se fala e á que tan pouco caso se lle fai, no seu artigo 3.3: 
A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de España é un patrimonio cultural que será obxecto de especial respecto e protección.
Ademais, non esquezamos que o documento chámase Ordenanza de uso do galego na administración local de Lugo. Se é a ordenanza do galego, o lóxico é que ordene o uso do galego e non vén a conto pararse co castelán, igual que o manual de uso da lavadora non di nada do lavalouza. 

Despois queixarémonos de que cada vez haxa máis xente disposta a marchar pola porta sen despedirse.

1.3.16

Calandiño, correndiño: xerundios con diminutivo

Algunhas veces parece que un ten que escoitar as palabras en boca doutros para darse conta de que existen. Tal foi o que me pasou a min cun uso do diminutivo moi pouco frecuente, a pesar de ter lido algún dos textos que o conteñen. Refírome ó diminutivo unido ó xerundio "calando".

No seu poema “O gato da tasca mariñeiraBernardino Graña dinos que

[...]
O gato calandiño ergue as orellas
tan maino tan suavísimo sen gana
[...]

Lera eu Profecía do mar de Bernardino e non me fixara. Foi en boca da catalá Elena Tarrats, fermosa voz de Gelria, que versiona este texto no seu disco Cantos de poeta, onde eu reparei neste uso.
Captura de pantalla de "O gato da tasca mariñeira", de Gelria

Ata entón, só coñecía o uso do diminutivo acompañando o xerundio de correr (correndiño), que vin nalgúns poemas de Rosalía e que son os que exemplifican case sempre as escasas mencións que se lle fai a esta particularidade nas gramáticas.

[...]
Mentras escarabellaba
na cinza, vin relumbrar
un ichavo da fertuna...
¡Miña Virxe do Pilar!
Correndiño, correndiño
o fun en sal a empregar;

[...]

Tratando de saber algo máis do asunto, pregunteille ó amigo Google, que sempre está de garda, e contoume que a forma calandiño xa está recollida no dicionario de Marcial Valladares e noutros posteriores que se cadra o tomaron del. Tamén disque está presente en textos doutros autores: Aurelio Ribalta, López Ferreiro, Vaamonde Lores, Leiras Pulpeiro, Roxelio Rodríguez Díaz e algún outro.
"Calandiño" no TILGA
Canto ás gramáticas, calandiño aparece no Compendio de Gramática Galega Básica de Frías Conde, pero identifica esta forma como participio:

En galego o diminutivo por antonomasia é –iño/a.
[...]
Pode mesmo usarse con participios:
-Vinde para acó, calandiño, eh?

Funcionalmente pode ter pinta, pero formalmente...

Eu non sei se ademais de correndiño e calandiño haberá outros xerundios que se teñan usado con diminutivo. Sexa como sexa, aquí quedan estas notas deslabazadas sobre este recurso enfatizador, fermosa reviravolta do idioma, e que outros con máis tempo, gana e "sabencia" ca min afonden no asunto "se lles prouguer", para poñelo de xeito académico e bonito.


OBSERVACIÓN PARA REFLEXIONAR:

Elena Tarrats, a voz feminina de Gelria é catalá de Barcelona. Non lle supón isto ningún inconveniente para cantar en galego nin para pronunciar perfectamente o ene velar ("non hai", "unha") e o xe palatal ("mexilóns", "empuxan") eses fonemas que se lle atragoan a algunha xente do país.
Cousiñas que pasan...