Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

24.6.15

Medo

Cando eu era pequeniño tíñalle medo ós comunistas, á Garda Civil, ó Cuchufrito e ó can de Filomena.

O can de Filomena saíame ladrando ó carreiro da igrexa, que pasaba a carón da súa eira, cada vez que eu ía por alí. Tardei en decatarme de que os seus ladridos non eran unha ameaza senón unha prevención, xa que non se me perdía nada naquela dirección.

O Cuchufrito torgueaba polos camiños mentres os medía de lado a lado, con media botella de augardente no peto da chaqueta e outra media no papo. Levaba un podo ó ombreiro por se aparecía unha toxeira que rozar a cambio dunha cunca de caldo e dúas de Ribeiro. Pero nunca lle fixo mal a ninguén.

Á Garda Civil tíñalle medo porque un veciño sempre me dicía que me ían levar preso porque seica eu lle prendera lume ó río con fentos verdes e mistos sen cabeza. Era mal home, que iso a un neno non se lle di, pero deixei de terlle medo á parella cando me crucei unhas cantas veces con eles e nin me miraron.

O peor era o medo ós comunistas. Eu non coñecía ningún, nin sabía que pinta tiñan, pero morría co medo a que se me aparecese un e me fixese calquera desas moitas cousas malas que eles disque facían.

Pasábame coma a Don Celidonio cos sindicalistas e como supoño que lles pasará a moitos nenos de agora se lle prestan algo de atención ás declaracións de certos agoreiros, referíndose ós novos camiños que parece coller a política do País. O único que lles falta por dicir é o que Antolín Mediante puxo en boca dun personaxe nun dos seus poemas, publicado en Ecos vegadenses na primeira quincena do 31 (nº 161): se veñen os comunistas vas ter que compartir a muller con todos:
[...]

Fragmento dun poema sobre a situación política na época

3.6.15

Filgueira Valverde no arquivo de Dionisio Gamallo Fierros

Portada de "Seis canciones..."
Deixando a un lado as polémicas sobre o acerto ou desacerto da RAG ó designar a Filgueira Valverde como autor homenaxeado no Día das Letras Galegas 2015, tiña pensado non deixar anoitecer maio sen dar conta da presenza deste autor no arquivo de Dionisio Gamallo. Pero o tempo corre máis ca min e entrou o mes de San Xoán sen que fixese os deberes. Toca hoxe.

Unha vez máis, debo manifestar o meu agradecemento á familia Gamallo Fierros, e en especial a Toni Deaño, por facilitarme o acceso a este material coa finalidade de organizar unha exposición no instituto de RibadeoDionisio Gamallo, onde boto algunhas horas moitos días do ano desde hai décadas.


A presenza de Filgueira Valverde no arquivo de Gamallo consta de:

Unha separata de Seis canciones de mar “in modo antico”, publicado en Albor (Cuaderno de poesía) baixo edición de José Díaz Jácome. Está datada en Pamplona, en marzo de 1941. Todos sabemos que non era moi frecuente daquela publicar en galego, por moi inofensivo que fose o contido e por moi adepto que fose o autor.
Programa dun curso de literatura

 O programa dun curso de literatura galega impartido por Filgueira na aula 1 da Facultade de Letras da USC entre o dezasete de xaneiro e o dezaoito de febreiro de 1933. O autor aparece no folleto como membro do Seminario de Estudos Galegos. O contido do curso aparece amplamente detallado en catro páxinas impresas en Nós, Pubricazóns galegas e imprenta.

Artigos de prensa:
“Na morte de Sáurez Couto”, publicado no suplemento dominical do Faro de Vigo, o 25 de outubro de 1981. O artigo, que ocupa unha páxina enteira, inclúe fotos e varios debuxos do pintor ribadense.

“Vigo, 1853. Ambiente de la ciudad cuando apareció Faro de Vigo”, publicado no Faro de Vigo o 31 de outubro de 1952. Canto ó contido, non podemos deixar de mencionar as reminiscencias de Curros cando Filgueira escribe:
1853. Galicia pide la construción de un camino de hierro. Es un aliento unánime. [...] Hasta la propia poesía abandona las noches para cantar enfebrecida al vapor y al progreso.
“Pasado y presente de la pintura gallega”, publicado o 21 de xaneiro de 1979 en El Progreso. Resúltanos interesante o paralelismo que Filgueira establece entre algúns pintores galegos e algúns autores literarios: Rosalía con Fierros, Avendaño e Alfredo Souto; Lamas con Carlos Sabrino, Pardo Bazán e Sotomayor, Pondal e Camilo Díaz, Valle-Inclán con Corredoira, Laxeiro e Jorge Castillo; Noriega Varela con Xulia Minguillón, Amado Carballo con Colmeiro, Otero Pedrayo con Julio Prieto e Prego, Pimentel con Frau, Blanco Amor con Souto, Neira Vilas e Casares con Seoane, Cunqueiro e Bouza Brey con Úbeda, e para rematar, o pintor Castelao co escritor Castelao e tamén con Cabanillas.
Tarxeta de Filgueira dirixida a Dionisio Gamallo

Unha tarxeta na que Filgueira saúda a Dionisio Gamallo e comunícalle que estivo “a la muerte pero voy reponiéndome” e dúas tarxetas de nadal, correspondentes a 1945 e 1946.

Cartas:
No arquivo de Gamallo consérvanse doce cartas. A máis antiga é do dez de decembro de
Comezo dunha carta de Filgueira a Gamallo
1937 e a máis recente do vinte e cinco de marzo de 1989. Esta última é a única manuscrita e redactada en galego; as outras están mecanografadas en castelán.

Canto ó contido, as máis antigas, ademais dunha serie de cumpridos de carácter persoal, tratan principalmente de cadros do Pintor Fierros, avó de Dionisio, polos cales Filgueira amosa interese, para expoñelos no museo de Pontevedra e, nun caso, tamén se refiren a un de Sánchez Coello que Filgueira require para unha exposición en Lisboa. Nas cartas hai valoracións pictóricas moi precisas por parte de Filgueira, que chega a concretar a cantidade e o tipo de cadros que lle gustaría ter de Fierros no museo. Tamén se ofrece para desprazarse a Ribadeo el ou o restaurador do museo para recoller e acondicionar os cadros.

Pero, aínda que o contido das cartas se centra sobre todo na pintura, tamén hai alusións literarias, tanto referidas a textos de Gamallo como a traballos de Filgueira.

A máis literaria é unha carta do vinte e dous de xuño de 1959, na que Filgueira dá conta detallada dos traballos de investigación nos que daquela andaba metido, tanto para editar en Galicia como en América. Tamén se refire a un ciclo de conferencias que vai pronunciar en Coímbra e en Lisboa, e envíalle o esquema das mesmas, que levan por título: Compostela, ciudad barroca; Los influjos litúrgicos e La sobrevivencia del “Cossante”.

Do comezo da carta dedúcese que Gamallo lle pediu esa información a través de Aquilino Iglesia Alvariño.

Postdata dunha carta na que Filgueira lle pide autorización
a Gamallo para propoñelo como Correspondente da RAG.
Ademais do contido mecanografado, unha carta do sete de xaneiro de 1943 contén unha postdata manuscrita na cal Filgueira lle pide permiso a Dionisio Gamallo para propoñelo como correspondente da Real Academia Galega. É de supoñer que o ribadense aceptou, pois efectivamente acabou sendo correspondente da RAG, igual que o foi da RAE e do RIDEA.

Comezo da última carta de Filgueira a Gamallo
Acompañando a última carta, Filgueira gaba o galego de Gamallo e di que lle envía un poema que o ribadense lle dedicou en febreiro do 38. 

Efectivamente, a carón da carta consérvase un poema titulado “Eucaristía del amanecer”, dedicado “Al Sr. Don José Filgueira Valverde. Catedrático de Literatura y amigo, la más sentida de mis composiciones”. O poema consta de dúas páxinas mecanografadas, inclúe unha variente manuscrita para un dos versos, e está asinado por Dionisio Gamallo.

Comezo do poema que Gamallo lle dedicou a Filgueira en 1938
E iso é todo amigos, como dicía o bicho aquel.