Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

19.12.09

Selección galega

Como no Nadal vou descansar, escribo hoxe a pares e, por fin, sobre algo importante: o fútbol... ou se cadra a dignidade.

Este Nadal o goberno privounos dunha festa á que xa estabamos acostumados: a festa do fútbol galego. Era unha festa que o actual Secretario Xeral para o Deporte seica chegou a denominar “circo identitario”. Xa non fai falta buscar o pallaso principal.

Dando un paso máis no proceso de deconstrución do País que pasiño a pasiño están levando a cabo, prescinden da organización dos partidos da Selección Galega (masculina e feminina) porque seica non queren facer política co deporte.

Eu non sei se esa festa era ou non política, pero o que está claro é que non hai máis intencionalidade política en organizar o partido ca en non organizalo. O que deciden os políticos son sempre decisións políticas, sexa no sentido que sexa, que para iso están. Decisión política foi tamén a que, incumprindo a palabra, nos privou de ver coas cores da nosa selección os mellores tempos de Nacho, Otero, Fran, José Ramón, Marcos Vales, Michel Salgado e outros. O que eu lle pido a un político é que tome decisións políticas; non me vai vir facer a cama ou aspirar a casa, que diso xa me encargo eu. O que pasa é que algunhas decisións políticas, ademais diso, son parvadas.

Pero non era facer política que Nacho Novo, despois de xogar un partido pola mañá en Glasgow, collese un voo privado e estivese en Riazor á noitiña para enfrontarse a Irán. Non é facer política que moitos nenos e non nenos ilusionados o abordasen ó remate do partido para sacar fotos e pedirlle autógrafos. Non é facer política que Diego López, que tamén defende a española e non pasa nada, lle recordase ó mundo que se pode ser de Paradela e parar como poucos son capaces de facelo. Non é facer política que os nosos nenos vexan que podes ter orixe humilde e chegar alto. Non é facer política sacar unha foto con Arsenio ou con Fernando. Non é facer política que os ídolos sexan os nosos por un día, en tempos nos que en cada Telexornal hai que dicir algo do Real Madrid. Non é facer política que a nosa mocidade leve con orgullo unha camiseta con pintiñas azuis, chea de sinaturas de Trashorras, Viqueira, Chino Losada, Jonathan Pereira, Roberto, Álex Bergantiños, Iago Bouzón, Noguerol, Roberto Lago, Iago Falque, Diego Castro e tantos outros.

Iso non é facer política. Iso é meter no corpo a semente do amor ó deporte, á vida sá, da unión –tamén da unión norte-sur, da que tanto se fala ultimamente-. Porque o fútbol galego une, fai que medre o orgullo de ser o que somos, e digo eu que nada malo haberá niso. O orgullo propio non é incompatible con ser internacionais e gañar títulos, como moi ben sabe Pep, que é listo coma un allo.

Aplaudo o esforzo de Fernando Vázquez e dos siareiros galegos por resucitar a festa da selección galega. E se non poden xogar, gustaríame ver na grada os profesionais animando ós que saian ó campo o 26 en San Lázaro, para vergonza dos que nos roubaron a festa.

Lingua de oportunidade

Neste momento por aí fóra seica cae neve e non sei eu de que serán capaces algúns cerebros atrofiados polo frío, cando xa non discorren gran cousa en días calmos. Medo me dá logo o que poida dicir o novo decreto do galego que disque está para saír. Se cadra píllanos a todos coas copas na man, brindando polo Nadal, e nin nos decatamos, que esa parece a intención. Eu xa non sei se importa moito, co mal que xa se fixo.

Quéixase de vez en cando o actual Conselleiro de Educación, e mesmo o Presidente da Xunta, do traballo organizativo e reivindicativo que se vén levando a cabo nos últimos meses en defensa da lingua. Din eles que é esaxerado e que se trata de inauditas accións preventivas porque non fixeron ningún cambio en relación co idioma galego.

Pois é mentira. É certo que o decreto 124/2007 segue en vigor, pero, pinga a pinga, xa se tomaron varias decisións no ámbito cultural e noutros que tamén afectan á lingua, que non todo no idioma é a Consellería de Educación.

Pero se cadra o cambio máis importante foi o que se produciu, o que provocaron, na imaxe pública do idioma. O galego empezaba a ser visto como lingua de oportunidade, en palabras de Fermín Bouza, empezaba a verse como lingua útil, e iso resulta fundamental para a supervivencia do idioma.

Coa colaboración dalgúns medios da casa e de fóra, o galego foi sometido xa desde a campaña electoral a un xuízo mediático baseado en mentiras, en falacias que foron minando o seu prestixio. Como consecuencia, para bastante xente o galego é agora moito menos lingua de oportunidade e moito máis peza de museo, adorno do que se pode prescindir, cousa folclórica. Calquera modificación legal é que recúe no antes acadado é agora moito máis asumible socialmente.

Seguimos agardando a que alguén poña sobre a mesa o nome dalgún centro de ensino no que os nenos só poidan ou puidesen nalgún momento falar castelán no recreo, como chegou a manifestar o Señor Núñez ante un Jiménez Losantos que agora o insulta, seguimos esperando a saber o nome dalgún establecemento comercial multado por rotular en castelán, seguimos esperando as probas de tanta mentira como se vomitou.

Non, non foron actos preventivos. Foron unha resposta cívica á mentira, á falacia, ó cinismo e ó desprezo. E para desmontar de vez esas mentiras, con intervencións serias e respectuosas, pero contundentes, celebrouse estes días Ecolingua, xuntanza da que xa veriades abondosa información nos mesmos medios de comunicación que, un día si e outro tamén, falaban da imposición do galego... Non? Non saíu nada? Vaia, ho! Non darían chegado aló pola neve, que eles querer querían...

14.12.09

Tradutores automáticos


O problema de traducir con maquinillos é que non pensan e son capaces de perpetrar calquera atentado contra a lingua. Se hai pouco tempo era nas probas dunha oposición onde aparecían preguntas disparatadas, onte tocoulle a El Progreso dar conta da toma de posesión de M. Rivas na Academia ocupando a vacante que deixou Camilo Gonsar, ou sexa, Camilo González-Suárez Llanos... ou Chairos.

Isó é o que pasa por termos unha lingua que, para moitos, é simple tradución doutra, como se fose inevitablemente subalterna, cursiva.

7.12.09

Azafrán das meigas, tollemerendas, libros, ...

Foto: Xandra
I
Nun comentario desta entrada falou hai pouco Alexghalpón do azafrán das meigas ou quitamerendas. Descubrín así como se chamaba aquela flor malva que nunca souben nomear, malia a miña orixe rural, pero que tanto me gustaba ver na cima do Souto, onde se amoreaba a folla debaixo dos carballos.

Na Eira de Balixe chámanlle tollemerendas á quitamerendas de Xandra, e din que non é o mesmo có azafrán das meigas, ou flor de azafrán. Eu non tercio no asunto, que pouco sei de plantas que non se comen, pero con eses nomes chégame o olor a carballeira e a infancia. É pena de que morran as palabras, e máis aínda sendo tan bonitas –as palabras e as flores malvas-.

II

Malvas son tamén os sombreiros dos que fala Marcos Calveiro na obra coa que gañou recentemente o Premio Lazarillo, concedido pola Organización Española para o Libro Infantil. Unha vez máis, un autor resulta premiado cunha obra en galego, competindo con obras de todo o Estado, escritas en castelán, catalán e éuscaro.

No prazo dun ano, sucedeu o mesmo con Xusto Beramendi, galardoado co Premio Nacional de Ensaio e con Agustín Fernández Paz, que gañou o Premio Nacional de Literatura Infantil.

Se o tempo non está moi desagradable, probade a dar un paseo polos escaparates das nosas librerías e buscade neles estas ou outras obras en galego... Si, xa sei que raro sería que as atopásedes; son espazos reservados para César Vidal, Jiménez Losantos, Pío Moa e similares.

III
Resulta máis doado atopar unha flor quitamerendas na beira do camiño ca libros en galego nos escaparates das librerías galegas. Será cousa de meigas.

30.11.09

Tempos revoltos

Como andan os tempos avesíos e vexo as primeiras neves nos curutos dos montes non quero eu falar de togados tarados que sentencian sapos pola boca en Alcorcón para que nos dure pouco a alegría doutra sentencia do supremo que di, sen dicilo, que viven nas nubes e menten os colectivos que pensan que os pais poden decidir a lingua dos mestres.

Non quero eu falar de xurados que humillan a ilusión dunhas nenas Tarambainas. Hai mil maneiras de dicirlle a alguén que queda eliminado dun concurso sen afimar que o que fai está ben só para romerías. Seguramente a tarambainas de Loles León berraría "olé, qué arte!" se as nenas levasen vestidos de volantes de lunares e taconeasen o plató coma posesas.

Non quero eu falar de quen propón sacar a lingua do debate partidario xusto ó día seguinte de que todos os oradores do seu partido (Rajoy, Feijoo, Louzán) metesen a lingua nos seus discursos en Pontevedra para colleitar ovacións paifocas.

Non quero falar tampouco do Conselleiro de Cultura que di que non hai que subvencionar a cultura mentres seguen chovendo millóns de subvencións para canto colectivo hai. Seica non ten sentido subvencionar libros en galego porque se le pouco. Ben se ve que que viviu nos EEUU do Bush que falaba de cortar as árbores para evitar os incendios.

Eu prefiro falar dos empresarios do Foro Peinador e doutros que sementan a ilusión dun país normal e demostran que defender a lingua dun país non é incompatible con facer e vender queixo, viño, aceite, gasosa ou barcos para millonarios.

Pero, como andan os tempos avesíos, sobre todo quero eu lembrar os tempos do bo tempo e falar dos amablingües. É que ultimamente andamos algo alporizados co tema do idioma e o que hai é que ser amables, ho!, practicar o amablingua, que así quédalle o corpo a un máis a gusto e non se resente o corazón. Eu mesmo atopei non hai moito a un destes amablingües. Conto:

En Carril, a poucos metros de onde saquei a foto, o dono dun restaurante falaba e falaba sen parar cun colega, intercalando galego e castelán, mentres nós dabamos conta dunhas navallas, dunhas ameixas e dunhas cantas cousas máis con casca e bicho dentro.

Cada vez que viña á mesa traer unha nova ración de bichos, o tipo facía algún comentario, sempre en castelán, e mesmo nos acabou contando con detalle o moito que vendera este verán, para que viramos que no da crise había algo de trola. Eu de vez en cando tamén dicía algo, sempre en galego. Se cadra foi por iso que, cando a cousa ía xa polo medio, preguntou:
- A vós pódovos falar en galego, ¿non?
- Por suposto que si, e preferímolo.

E seguiu falando, todo o tempo en castelán, pero moi amable, eh! Eu creo que se lla chego a pedir, ata me trae alí a árbore xenealóxica das nécoras e o libro de instrucións para comelas.

Bromas á parte, penso que se ó remate da cea alguén lle preguntase ó homiño aquel en que idioma nos estivera falando, probablemente diría que en galego, porque creo que tivo intención de facelo e mesmo nos preguntou, aínda que as palabras lle saísen en castelán. Simplemente, o seu cerebriño, sen pedirlle permiso, decidiu que a relación co cliente debía ser en castelán. O galego queda para os chipiróns. Velaí a diglosia. Velaí a importancia dos membros do Foro Peinador.

NOTA
:
Parabéns a Xoán Babarro por un novo premio, desta vez o premio Arume de poesía infantil, que gañou coa obra A princesa de Taramundi. Un novo libro con sabor eonaviego para goce dos nenos de todo o mundo.

23.11.09

A terra do medio

Quen queira ser universal, que lle cante á súa parroquia”. Repito esta cita con certa frecuencia e sempre digo que é de Shakespeare, aínda que non teño nin idea. En realidade, creo que é de Dostoievski pero eu non o digo porque os rusos teñen peor prensa. Se cadra quen o sabe é Antón Lamazares, que onte mesmo dicía "desde esta ciudad aprendí a querer a mi aldea". A cidade é Nova York e a aldea Maceira.

É inconcreta e ampla a parroquia de Vázquez Pintor. Chega desde Deza ata o Morrazo, pasando incluso pola Habana, pero ten o cerne na valgada que vai de Melide ata Agolada, co epicentro en Quián. Esa é A Terra do Medio, que xa ten o seu canto: fermoso texto en fermosa edición de A Nosa Terra.

A alegría da noticia editorial medra aínda máis cando, debullando nas súas páxinas, un atopa incluso sangue do seu sangue:

... foi en Soutolongo, no pendello da eira da casa do “compoñedor”:
-¿E logho que foi ho?
-Caeu da bicicleta, anda aprendendo; e derramou este brazo...
-Deixa ver aquí.
A artesa de pan era grande, de carballo; sentei con el en confianza e zas, un lóstrego a percorrer e un ai sen tempo. E velaí como aínda xorde e axuda o brazo dereito nesta escrita, cincuenta anos hai
.
(Vázquez Pintor: A terra do medio)

O compoñedor de Carracedo... Manolo, o irmán da avoa. Viaxa o recordo cara á infancia e volven as visitas á casa da avoa Amalia, en Sampaio, e as palabras de sempre:

- Suso, temos que ir ver a Manolo a Carracedo, que es igualiño ca el e halle gustar verte.

E alá iamos, percorrendo amodiño o quilómetro escaso que había entre as casas dos dous irmáns. O compoñedor de Carracedo non fora á Facultade pero aprendera os secretos do corpo cos libros do seu pai, o bisavó, que era médico coma o pai de Dostoievski. Nada de ritos, nada de embruxos; saber autodidacto. E acadou sona de poñer os ósos no seu sitio mellor ca ninguén na comarca.

Daquelas visitas a Manolo, lembro sempre unha caixa de galletas surtidas diante de min e a súa mirada azul que seica herdei, e gozo co recordo ó atopalo agora no medio d’A Terra do medio.

15.11.09

Literatura dramática e teatro en galego do Eo-Navia

Sábado, 14 de novembro. Mentres no Teatro Principal de Compostela tiña lugar un novo acto en defensa da lingua galega, organizado desta vez pola plataforma Galego, patrimonio da humanidade, na Casa do Mar de Ribadeo presentábase o libro Literatura dramática e teatro en galego do Eo-Navia, de Rita Bugallo.

Trátase do terceiro volume da colección Òlga, promovida por Quique Costas desde o Servizo de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, co obxectivo de dar a coñecer as distintas manifestacións literarias en galego estremeiro.

O libro de Rita Bugallo inclúe fragmentos, algúns deles inéditos, de obras teatrais eonaviegas pertencentes a Conrado Villar Loza, Armando Cotarelo Valledor, Francisco F. Arias Campoamor, Manuel García "Galano", José María Bedia, Tomás Niembro e Jesús Álvarez Valdés.

As obras escolmadas pola autora mansellesa editaranse íntegras proximamente nun CD que recolle en PDF e en versión para e-books os tres títulos xa publicados na colección Òlga e outros relacionados co Eo-Navia.

A lingua e a literatura eonaviega estarán, deste xeito, presentes en formatos de vangarda que facilitarán o seu coñecemento a través das novas tecnoloxías.

10.11.09

Caxigueiro

Hai poetas que se empeñan en non ser poetas e esconden as palabras tras as pedras, o barro e a chatarra, ... tras a beleza das pedras, do barro moldeado e da chatarra feita arte.

Hai poetas que raptan os versos e escóndenos na paisaxe modelada, pero os versos agroman ó final de cada etapa. Caxigueiro, agora temén na rede.

din dun pobo
que para vivir de aluguer
vendeu o amencer
a néboa e a memoria
non son felices
os homes non lembran
o sabor das bágoas

(Caxigueiro: O rapto da paisaxe)

3.11.09

Fala rururbana

...i non se as puxo. Mentres me cortaban o pelo hai uns días, oín esta lindeza lingüística na silla do lado. Era unha muller que falaba dunha amiga que pensaba poñer unhas mechas, pero despois pensouno mellor e non as puxo. Saín de alí coas ghedellas amañadas, pero cunha xostregada no oído da que aínda non me repuxen.

Sobre ese “i” espúreo non vou comentar nada que non teña dito xa Alonso Montero, que lle ten dado ben voltas. O pronomicidio xa é outro cantar.

Aínda que poucas veces se chegue ó nivel aberrante do exemplo inicial, cada vez é máis frecuente oír construcións do tipo “Mo dixo el”, “O fai sempre”, etc. nas que a colocación do pronome anda a velas vir.

Antes eran expresións típicas de neofalantes e neses casos o erro é comprensible, que os idiomas apréndense a modo, coma todo. Pero agora son frecuentes en boca de persoas que veñen de ambientes galegófonos e que sempre falaron en galego. Eu, de tanto ver a Horatio, xa fun aprendendo e teño un perfil:

Normalmente muller, aínda que non só. De 30 a 50 anos. Procedencia rural pero instalada nunha vila ou cidade galega por motivos laborais ou familiares. Ten un establo a carón da vivenda de seus pais e un ascensor á porta da súa casa, e usa este trazo lingüístico para marcar esta diferenza vital, se cadra inconscientemente.

26.10.09

O tren e a literatura

Un recente artigo sobre a presenza dos trens na literatura universal fai que me decate do escaso protagonismo que o tren ten na literatura galega. Tampouco é de estrañar, tendo en conta a mala gana coa que entrou na nosa Terra o vello ferrocarril no seu momento e o AVE na actualidade.

Seguro que algo máis hai, pero agora mesmo só me lembro do famoso poema de Curros Na chegada a Ourense da primeira locomotora (Aires da miña terra), de O divino sainete, tamén de Curros, do relato O vello que quería ver o tren de Dieste (Dos arquivos do Trasno), de Bull & Mignonne de Gonzalo Navaza, no Ticino suízo, (Erros e Tánatos) e de Terminal de Xelís de Toro.

- "É como se tivese un tren minúsculo correndo no meu cerebro. Noto as súas rodas metálicas correndo polos sulcos".

A maiores, a colección de trens eléctricos que seica tiña Carlos Casares. Pero iso ten relación co literato, non coa literatura.

Se eu fose autor, creo que tería semente para escribir algo sobre o asunto, botando man duns cantos recordos:

I: Suicidio
Supoño que eu sabía anteriormente da existencia do tren, pero a primeira lembranza da que son consciente está relacionada co suicidio, cando un día apareceu a parroquia revolta porque un veciño vello se botara diante dunha máquina. Souben daquela que algunha xente adiantaba voluntariamente a data da súa morte, algo que ata ese momento nunca se me pasara pola cabeza.

II: Lecer
Co tren relaciónase a miña primeira excursión: Un día no que, sen que saiba por que, eramos moi poucos os nenos que estabamos na escola, o mestre meteunos a todos no seu coche e levounos ver un túnel. Cruzámolo andando ida e volta, e regresamos ben contentos para a escola. Se hoxe un docente fai iso, méteno preso por realizar unha actividade extraescolar non prevista na PXA sen pasar polo Consello Escolar nin contar coa autorización dos pais e da inspección. E por tolo, claro. E se cadra aquel mestre ata nos sacou fotos sen que nosos pais autorizasen o uso da imaxe.

III: Moedas
Os Agulló, compañeiros de colexio, vivían a carón da vía e de vez en cando traían a clase moedas retortas porque as puxeran nos raís para que as machacase o tren. Agora decátome do fermosa que era, como metáfora, aquela imaxe de Franco nas pesetas esmamallado polo tren.

IV: Soldados
Gardo na memoria unha viaxe a Lisboa, nun vello comboio ateigado de xente, e lembro especialmente a imaxe dos soldados barulleiros e borrachos deitados no estante das maletas, pegadiños ó teito. Nunca tal vira.

V: Cemiterio
Impresionoume unha vez a enorme cantidade de lápidas de xente de menos de 40 anos nun cemiterio dun lugariño de Dozón, todas da mesma época. A carón, bastantes de xente moi lonxeva. Daba a sensación de que alí todo o mundo morrera antes dos 40 ou despois dos 80 anos. Segundo me dixeron, a explicación estaba en que moitos mozos da parroquia traballaran na construción do túnel da Abeleda, próximo ó lugar,e despois caeran coma moscas, vítimas da silicose.

Se eu fose autor, daríalle un pouco de vida ó tren na nosa literatura, pero a min dáseme mellor facer tortilla de patacas.

ENGADIDO
(29/10/09):
Vaia! Parece que alguén máis andaba coa miña idea. Tres días despois de escribir este post, a miña amiga Lali mándame esta noticia.

19.10.09

Unidos pola lingua

7 graos ó saír da casa, cediño e con sono no corpo; 6 á altura de Barreiros, 5-4 por Celeiro, 3 en Vilanova, 2 en Abadín con néboa pecha... Todo apuntaba a un día tirando a frío, pero a calor humana xurdiu de novo en Compostela. Unidos pola lingua, unha vez máis. Resposta firme que sae de dentro, que o corpo pide. Consecuencia das políticas do señor Núñez. E así será tantas veces como queira, porque o sono non pode apagar o soño compartido, no país da néboa.

12.10.09

Ben barato sae!

Anda a xente escandalizada coas mentiras de Galicia Bilingüe e do señor Núñez polo asunto do idioma, co caso Gürtel, coa moción de censura de Silleda, etc., etc. Se cadra a explicación a tan pouco disimulo está neste recantiño que decubrín hai pouco na parede dunha igrexa.

Ben pouco custa obter indulxencias para 10.000 anos! E se cadra aínda chegaban uns aniños menos.

6.10.09

A forza que vén de lonxe en Prolingua

A SERIE EMPEZA AQUÍ
Desta vez, o amigo Quique fíxo o traballo por min:

Todos os que el cita, e máis que haberá, son tamén a forza que vén de lonxe.
CONTINÚA

5.10.09

Prolingua


A lingua galega naceu hai uns cantos séculos, coma as outras linguas románicas. Tardaron algo máis en nacer os que se empeñaron en que esta lingua morrese, pero acabaron nacendo tamén e reproducíronse coma as silvas, e ultimamente parece que colleron unha forza que hai uns anos parecía impensable. Deberon papar bo esterco.

En 1983, no Parlamento de Galicia aprobábase a Lei de Normalización Lingüística sen ningún voto en contra de ningunha das forzas políticas representadas. O articulado desta lei é aburrido, coma todos os textos legais, pero eu teño lido máis dunha vez os debates que precederon a súa aprobación, segundo se recollen no diario de sesións e sempre gocei facéndoo. Lendo o que dixo cada un dos portavoces, parece que aquel día todos querían defender o galego con máis forza có opoñente.

Algúns anos despois aprobouse no Parlamento o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega. Tamén recibiu o voto favorable de todos os parlamentarios de todas as forzas políticas. É un texto longo e aburrido, pero necesario. Despois houbo cambio de goberno e os do mesmo partido que o impulsaran empezaron desde a oposición a darlle patadas nas pelotas en forma de valoración despectiva do que o Plan establece: o mínimo do 50% das materias en galego, as escolas infantís en galego, campañas para a galeguización das lápidas, avances no uso por parte da empresa privada, etc, etc. Os agresores foron collendo forza a base de mentiras oportunamente difundidas desde a casa e desde fóra. E chegamos onde chegamos.

Hai uns meses naceu Prolingua, aínda que non se deixou ver en persoa ata este sábado. Foi en Santiago. Prolingua nace para darlle vida a unha lingua que algúns se empeñan en que esmoreza. Impudicamente. Son os mesmos que mataron o Plan Xeral antes de que medrase e que agora lle botaron o ollo a unha Lei de Normalización Lingüística que ninguén cuestionara en décadas.

Igual ca na aprobación da LNL ou no PXNL, en Prolingua converxen forzas plurais, de todas as tendencias políticas, de todas as camadas sociais, guapos e feos, loiras e morenas, calvos e peludos, e incluso xente á que lle deron clase de galego en castelán en tempos de bilingüismo harmónico. Dá gusto ver agromar isto en tempos de emerxencia. Por iso é unha semente que debe medrar, que ten que medrar.

28.9.09

Toponimia, aínda

A SERIE EMPEZA AQUÍ
A chegada do outono tróuxonos a boa nova da aparición de Galicia 21, unha revista dixital impulsada polo entusiasta Craig Patterson desde o seu fervedoiro de ideas da Cardiff University, en Gales, aí arriba.

O sumario inclúe, entre outros, un interesante artigo de Anxo Lorenzo, actual Secretario Xeral de Política Lingüística, que analiza a situación da lingua galega desde a sociolingüística e a política lingüística.

Ó falar do proceso revitalizador iniciado na transición, o autor cita un conxunto de consecuencias “que hoxe, na maior parte dos casos, están plenamente asumidos pola sociedade galega”, entre eles “que a única forma válida dos topónimos galegos é a súa forma en lingua galega”.

Xa, xa,... Non sería mala cousa que o Alcalde da Coruña, o valedor do desvalido de Millán Astray, o propio Presidente da Xunta e o seu opositor principal pertencesen a esa “maior parte da sociedade”, pero seica non. Son bichos raros que poñen de actualidade asuntos que se supoñían xa superados.

O asunto recórdame o que unha vez me dicía aquel vello amigo: “Eu son de Campobecerros, dispensando, pero á xente non lle gusta o nome e quérenlle poñer Villaflores”. Digo eu que tanto dereito terán uns coma os outros a decidir. Xa vexo os letreiros: A Coruña / La Coruña, Campobecerros / Villaflores.

Pero quedémonos co bo: nace Galicia 21, e o tempo ha poñer a cada un no seu sitio. Ou non, que o tempo tamén parece que anda a velas vir.
CONTINÚA

23.9.09

Alumnos inmigrantes e conselleiros andantes

Nunha recente entrevista, o Conselleiro de Educación manifestou que "se hai un alumno inmigrante que non domina o castelán hai que darlle unhas horas de reforzo".

E se o alumno non domina o galego tamén hai que darlle reforzo ou iso dá igual?

Sei dun concello onde hai hai uns anos organizaron un curso de castelán para integrar a un grupo de inmigrantes. Eses inmigrantes, que estudaban castelán polo día, pola noite traballaban pillando pitos nas granxas, rodeados de paisanos que o único que falaban era galego.
Non sería máis integrador darlles clase de galego? Ou acaso, como trataban con pitos e pitas, era un adianto para integralos nas galiñescolas?

Volvendo á entrevista do Conselleiro:
E se o que non domina o galego é un Conselleiro, ¿tamén hai que darlle reforzo ou que hai que facer?

16.9.09

Loros


E o que digo para PERO vale para LORO, que tampouco aparece nunca nas parellas de palabras de abertas / pechadas, masculino /feminino.

Non se usan as cousas, morren as palabras.

O loro da foto retrateino no restaurante A Cerca, en Santalla de Ozcos.



10.9.09

Peros




Non hai moito tempo, oín na radio unha entrevista a un home da zona do Eume que era membro dunha asociación para a recuperación dos peros.

A entrevista tróuxome á cabeza esa palabra, e mesmo a froita, que eu coñecín de pequeno e que xa tiña medio esquecida: os peros (con e pechado, substantivo), que veñen sendo unhas pequenas peras silvestres.

A semana pasada retratei en Guntín unha árbore, cargadiña de froito, que me pareceu de peros, aínda que non estou certo. Sexa ou non sexa, ben me vale para a reflexión que quero facer aquí:

A palabra pero está morrendo, aínda que aparece recollida en dicionarios modernos, e unha proba da súa debilidade e do perigo de que se perda é o feito de que nunca aparece como exemplo nas típicas parellas de palabras que se usan para exemplificar os valores do xénero ou a diferenza de significado segundo a apertura da vogal tónica:

Pera: froita da pereira.
Pero: froito silvestre de pequeno tamaño, semellante á pera.

Pero: con /e/ pechado, substantivo.
Pero: con /e/ aberto, conxunción.

Pérdense as cousas, pérdense as palabras. Os amigos da recuperación dos peros, se cadra sen sabéreno, fan tamén labor filolóxico.

3.9.09

Tópicos sobre a lingua galega VI: Os repartidores de dereitos.

A SERIE EMPEZA AQUÍ

“Quen teñen dereitos son as persoas, non as linguas nin os territorios”

Depende. Os dereitos en democracia tenos quen se decida que os teña: as persoas, as linguas ou as miñocas. Na India seica teñen moitos dereitos as vacas –non sei se tamén é un tópico-, aquí antes tíñanos os toxos molares do Cabo Touriñán e agora seica van ter máis os rodaballos de Pescanova. Os dereitos poden cambiar de dono.

Falando de linguas, na maior parte dos Estados europeos os dereitos artéllanse en torno a dous criterios: personalidade e territorialidade.

Cada Estado decide democraticamente o modelo que quere seguir e tan lícito é un coma o outro. Incluso é lícito que se combinen arteiramente os dous para que saia gañando quen conveña que gañe, como se fai aquí, pero diso xa falaremos algo máis adiante.
  1. Personalidade: tómase como punto de referencia a xente, ou sexa, se nun territorio hai falantes de máis dun idioma, tense en conta isto á hora de escoller cales deben ser oficiais.
  2. Territorialidade: tómase como referencia o territorio na cal habitan as persoas, ou sexa, a zona e non as persoas en si. Deste xeito, escollerase como oficial a lingua propia desa zona, independentemente de que haxa falantes doutros idiomas.
Aínda que non hai políticas absolutamente paralelas e en cada país danse unha serie de particularidades, dun xeito xeral en Europa occidental podemos distinguir os seguintes modelos:

1. Estados oficialmente plurilingües: baséanse no criterio de personalidade. Seguen este modelo Luxemburgo, Irlanda e Finlandia. Nestes tres países hai máis dun idioma oficial en todo o seu territorio.

En Irlanda, por exemplo, a pesar de que saben que a inmensa maioría da poboación que fala irlandés se concentra en tres zonas (Donegal, Connemara e Kerry), declararon o irlandés oficial en todo o Estado porque en todo o territorio hai algunhas persoas que o falan, e non importa que sexan moitas ou poucas, guapas ou feas, nin que sexan do lugar ou vidas de fóra.

2. Federalismo lingüístico: baséanse no criterio de territorialidade. O Estado divídese en zonas e dentro de cada unha é oficial unicamente un idioma. Seguen este modelo Bélxica, coa excepción da área de Bruxelas, e Suíza.
A xente non importa. Se un habitante dunha zona se traslada a outra, sabe que o idioma oficial vai ser distinto e amóldase. Cómpre dicir que, en contra do que se poida pensar, a consecuencia deste modelo é que os habitantes de todo o Estado soen acabar tendo un dominio suficiente de todas as linguas do seu país e a mobilidade non é ningún inconveniente. As tensións, que se dan principalmente en Bélxica, teñen moitas máis motivacións económicas ca lingüísticas.

3. Autonomismo lingüístico: É un sistema híbrido no que se combinan territorialidade e personalidade. Na práctica, escóllese en cada zona o criterio que máis beneficia ó idioma A, que goza deste xeito de certos privilexios legais sobre os outros. En parte do territorio é oficial só un idioma e noutras partes hai cooficialidade do idioma propio co idioma estatal. Este modelo está presente en España, Italia e Portugal.

No caso de España, para Galicia e para as outras comunidades con lingua propia que decidiron oficializala escolleuse o criterio de personalidade porque así ten entrada oficial o castelán: en Galicia son oficiais o galego e o castelán porque hai falantes dun e outro idioma. Para o resto do territorio escolleuse o criterio de territorialidade porque así non teñen cabida oficial os idiomas alleos a ese lugar.

Seguramente cando se aprobou a Constitución e o Estatuto de Autonomía non se puido facer outra cousa e ímonos amañando, pero tamén é certo que noutros países aplícanse modelos de política lingüística diferentes ó noso, con resultados bastante mellores tanto para a convivencia coma para o dominio de idiomas.

4. Estados oficialmente monolingües: Só se recoñece a oficialidade dun idioma aínda que se admita a existencia doutros, que incluso poden gozar de certa protección. Organízanse con este modelo Francia, Alemaña, Reino Unido, Holanda e Grecia.

Pero volvamos ó comezo e poñamos por caso que é certo o tópico, que quen teñen dereitos son as persoas e non as linguas nin os territorios. Se hai que xogar, xogamos:

Cóntanse por milleiros os galegos que residen noutras comunidades. Acaso non temos o país cheo de Casas de Galicia, Centros Galegos e Lares galegos? Serán os lugareños os que os crean por exotismo ou admiración ó noso ou será que os galegos andamos espallados por todo o territorio? Abonda con pisar calquera deses centros galegos un sábado pola noite para decatarse de que a inmensa maioría desa xente fala galego, polo menos na intimidade. Ese é o idioma que usan entre tallada e tallada de polbo, entre tute e tute, entre cunca e cunca de viño.

E por que non defendemos o dereito deses galegos a poderen usar o seu idioma de xeito oficial alí onde estean? E por que non reclamamos para eles o dereito fundamental a educaren os seus fillos na súa lingua?

A resposta é sempre a mesma: porque non están en Galicia. Pero non diciamos que son as persoas as que teñen dereitos e non as linguas nin os territorios? E logo un galego en Madrid xa non é persoa?

Respectemos as leis que democraticamente se adopten, pero non sexamos cínicos á hora de interpretalas, porque son as que son pero poderían ser outras. Co modelo finés, irlandés ou luxemburgués o galego tamén sería oficial no resto do Estado; co modelo belga ou suízo, o castelán non sería oficial en Galicia.
CONTINÚA AQUÍ
                       NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

21.8.09

Galiñescolas


Eu non sei por que está dando tanto que falar o feito de que o goberno do Señor Núñez decidise meter galiñas nas escolas. Nin que fose tanta novidade! Iso de meter pitas na escola xa se fixo na miña tribo hai moitos anos e, en vez de montar escándalo ningún, os aborixes presumimos de ter as pitas máis cultas do mundo.

Cronoloxía (inconcreta) dos feitos:

- 1917: Inaugúrase a escola da miña parroquia, o primeiro dos centros educativos laicos que a Sociedade de Hijos de Silleda en Buenos Aires, que se creara o 15 de agosto de 1908, financiou no concello. Puxéronlle como nome “Rosalía de Castro”, detalle que eu non souben ata hai ben poucos anos.

- Non sei que ano do franquismo: O edificio que os veciños emigrados financiaran pasa a pertencer ó Estado, por arte de maxia ou polo que todos sabemos. Quen queira coñecer máis datos, que lea os traballos do Profesor X.M. Malheiro.

- Xa nin me acordo cando: Nesa escola, convertida en unitaria, empezan a desbrozar a miña ignorancia. Alí ten lugar un feito do que xa teño falado en máis dunha ocasión.

- Últimos anos do franquismo: A escola deixa de funcionar como tal, trasladan o alumnado a un colexio e o vello edificio queda pechado e sen outra función.

- Non sei cando (nin quen nin por que nin por canto): Véndeselle a un veciño o edificio da escola e a finca colindante, onde xogabamos ó fútbol.

As galiñas e todo o que calquera labrego garda nunha palleira son, desde aquela, os novos ocupantes da escola Rosalía de Castro, a mesma que os veciños do concello emigrados en Bos Aires pagaran co seu traballo, coa ilusión de que a cultura agromase no medio de tantos animais. Eu non sei que pensarán case 100 anos despois.

Pero grazas e eles, temos as pitas máis cultas e máis poéticas de cantas hai no País. Os seus cantares están directamente inspirados nos de Rosalía; pódese dicir que son os auténticos Cantares Galegos.

13.8.09

Unha romaría na cima do Candán


Aínda correndo o risco de que algunha historiadora amiga me diga que a historia é para os historiadores, hoxe vou falar de historia.

Vén aí o 15 de agosto. Tal día coma este do ano 1933 tivo lugar na cima do Candán, a carón da capela do San Bieito, unha romaría en homenaxe ós emigrados, especialmente para celebrar o XXV aniversario da “Sociedade de emigrados hijos de Silleda”, que financiou no concello escolas e outros servizos básicos.

A romaría foi moi sonada e encheu páxinas e páxinas na prensa da época (El pueblo gallego, Razón, etc.) como indica Antón Garazo nun artigo publicado no número 9 de A Trabe de Ouro (1992).

El Pueblo gallego (20 de agosto de 1933) fala de “Un gran acto cívico no curuto do Candán”. Esa foi a versión oficial dos feitos, pero, en realidade tamén se tratou dun acto político encuberto. O disfrace de “acto cívico” era imprescindible porque o goberno central prohibira celebrar actos políticos en lugares abertos. Iso, na práctica, era tanto coma impedir que se levasen a cabo actos deste tipo maior parte de Galicia, porque no rural non había lugares cerrados axeitados, e case toda Galicia era rural.

O argallante de todo aquilo fora Antón Alonso Ríos, de Cortegada. Con el estiveron outras personalidades importantes da Galicia da época: Otero Pedrayo, Vicente Risco, Ramón de Valenzuela –daquelas un mociño de apenas vinte anos, que despois estaría preso nas minas da Brea-, Suárez Picallo, Blanco Amor, etc.

Precisamente este último autor escribe sobre este acto en El pueblo Gallego, o día 3 de setembro:

“Los oradores levantan en sus manos a Galicia como una hostia incensada de sol y de viento. Valenzuela Otero, casi un niño, canta a la mocedad y su palabra, con el penacho celta de su pelambrera, arden como dos llamas rubias. Picallo dispara sus manos hacia los horizontes, como dos aves exaltadas. Quien esto escribe, invoca a los poetas mayores de la patria y siente en su corazón presencias invisibles y ciertas. Alonso Ríos señala los caminos de la Tierra por donde ha de aspergiarse la sangre de todos si es necesario y su extremecimiento prende en la muchedumbre como un temblor milagroso”.

Este mesmo xornal xa se referira días antes o acto do Candán cun fragmento que merece ser reproducido:

“La excursión al Candán tiene además el carácter de un acto pagano, de culto a la montaña que inspiró a sus moradores, los vecinos de Laro, Parada y Refoxos, núcleo apretado que sirvió de base y firme sostén a la Sociedad Hijos de Silleda, el sentimiento de solidariedad para dar batidas a los lobos, bestias salvajes que hacían presa en sus rebaños, y de los caciques, bestias degeneradas que hacían presa en sus haciendas y dignidad.”

Era o 15 de agosto e 1933. Sopraban outros ventos e o Candán era unha festa. Hoxe, no mesmo sitio quedan só restos dunha capela irrecoñecible, e alí bailan as aspas dun parque eólico movido polo vento que regalamos.

6.8.09

A forza que vén de lonxe VIII: Yanelis Velazco

A SERIE EMPEZA AQUÍ
A SERIE EMPEZA AQUÍ
Entrei no mes de agosto comendo tortilla ó abeiro dos carballos que nos protexían na noite dunha orballeira miudiña, case imperceptible.

Nese marco recibín de Yanelis Velazco Fajardo o agasallo do seu libro Xosé Vázquez Pintor, la memoria que reconstruye un mundo, que é o resultado da súa investigación sobre a obra poética deste escritor amigo.

Calquera lugar é bo para que a un lle regalen un libro, e máis aínda se leva da man da autora palabras de agarimo, pero ese lugar é para min especial porque a poucos metros desa mesma carballeira de Castro, nunha escola unitaria, hai xa ben anos, era o propio Vázquez Pintor quen poñía na miña man Gándaras, o primeiro libro en galego que vin e toquei na miña vida. Eu era un neno que soletreaba as primeiras sílabas e entender non entendín nada do que alí estaba escrito na lingua que eu falaba e nunca vira escrita, pero ás veces penso que aquel detalle puido marcar dalgún xeito a miña vida.

Yanelis Velazco (Matanzas, 1976) é licenciada en Filoloxía e profesora na Facultade de Artes e Letras da Universidade da Habana, e como acabou tamén pousando os ollos na poesía de Pintor é cousa que ela mesma explica aquí. Despois debullou os seus versos con detalle e grazas a ela sei eu algo máis de soños e ensoñacións.

Yanelis estivo estes tempos en Santiago e, entre outros actos, oficiou de pregoeira na feira do libro de Melide. Hoxe mesmo regresa á Habana para seguir ocupándose da crítica literaria e das nosas letras, como fan cada vez máis estudosos desde distintas universidades do mundo, moitos dos cales pertencen á Asociación Internacional de Estudos Galegos, presidida por Craig Patterson.

Yanelis Velazco é tamén forza que vén de lonxe.
CONTINÚA

30.7.09

Naipe de sangue



De pequeno traguei ducias de noveliñas de Marcial Lafuente Estefanía e penso que aprendín delas moitas cousas boas. Aprendín, por exemplo, que ás veces non é mala cousa darlle unhas pedradas, sen mancar moito, a quen as merece. Clint Eastwood faino de vez en cando e non lle vai tan mal.

Perdinlle a pista a estas novelas cando fun medrando e deixei de velas á venda, pero aínda non hai moitos anos que merquei de novo unha en Mérida, ó dar con ela nun kiosco.

Con ese espírito positivo e libre, lin con devezo hai anos Por unha presa de machacantes, de Isidro Novo, e lembro aquel momento xenial no que un personaxe lle di a outro algo así como "Ou me contas todo o que sabes ou che poño un disco enteiro de Ana Kiro". A ver quen se resiste.

Por iso me alegra moito que se empece a facer cine do oeste en Galicia. A este paso aínda imos acabar sendo un país normal.

Máis nada, que vou dar unha voltiña pola serra do Galiñeiro, a ver se queda un cabalo libre.

24.7.09

A boca pobre. O país pobre

(...)
Xuntámonos todos no interior da escola, unha cabana pequena e fea na que a chuvia baixaba polas paredes e todo estaba amolecido e húmido. Sentamos nos bancos sen que ninguén dixese nin pío por temor ó mestre. Os seus ollos malévolos pasaron sobrevoando por toda a clase ata que se pousaron en min e así permaneceron fixos. Por todos os santos! Non me gustou nada sentir a súa mirada, aqueles ollos esculcándome. Despois sinaloume cun dedo longo e amarelado, e dixo:
- Pwat is yer nam?

Eu non daba entendido ese xeito de falar seu nin ningún dos que se usan no estranxeiro, pois o gaélico era o meu único medio de expresión e a miña defensa contra as dificultades da vida. Só souben quedar mirándoo fixamente, mudo de medo. Entón vin que lle viña un grave ataque de cólera que medraba e medraba coma se fose unha nube cargada de auga.

(...)
- Pois mira –dixo- ¿non comprendes que son os gaélicos os que ocupan esta parte do país e non poden escapar ó seu destino? Sempre se dixo e escribiu que a todos os pobres nenos gaélicos se lles pega o primeiro día de colexio porque non entenden o inglés nin as formas estranxeiras dos seus nomes, e que ninguén os respecta por seren gaélicos ata a medula. Non hai outra actividade no colexio ese día que os castigos cargados de vinganza e sempre a mesma parvada de Jams O’Donnell. Ai de min, non creo que nunca cheguen a acadar os gaélicos unha boa situación, senón penalidades sen fin.

(...)
- Vállame Deus -dixo-, souben que o goberno británico vai facer un gran labor polo ben dos pobres deste lugar –esteamos todos sans e salvos nesta casa!-, e dise que pagará dúas libras ó ano por cada neno noso que fale a lingua inglesa en vez deste gaélico de ladróns. Queren que abandonemos o gaélico, loados sexan sempiternally! Non creo que cheguen a alcanzar os irlandeses unha boa situación mentres lles sexa natural habitar casas pequenas nun recanto do val, moverse entre suxa borralla, pescar de cote na continua tormenta, relatar historias de noite sobre as penalidades e penurias dos gaélicos en doces palabras gaélicas...

- Ai de min! –exclamou miña nai-, que non teño máis ca un fillo, ese caso perdido que está aí co cu pegado ó chan.

- Entón –dixo o Vello-, debes ter máis ou quedarás sen paga.
(...)
- Vállame Deus –dixo-, antes de que rompa o día seremos familia numerosa, e gañaremos dúas libras por cabeza.

- Ocorren cousas sorprendentes no mundo –dixo miña nai- pero non espero nada semellante e nunca oín que se poida formar familia numerosa nunha noite.

- Non esquezas –contestou o Vello- que está Sorcha.

- Sorcha! Que cousas dis! –dixo miña nai abraiada. Eu saltei de sorpresa o oír o nome da porca.

- Pois si, ela e non outra –dixo el-. Sorcha xa ten un montón de fillos, e todos eles cunha voz do máis potente aínda que o seu dialecto nos resulte incomprensible. Quen de nós pode asegurar que non é en inglés como conversan entre si? Xa se sabe que os nenos e os ranchiños teñen todos os mesmos costumes, e ten en conta o extraordinario parecido que hai entre a pel duns e a dos outros.

- Iso está ben pensado –dixo miña nai- pero será preciso facerlles un traxe antes de que chegue o inspector para examinalos.

- Será absolutamente necesario –repuxo o Vello.

Flann O’Brien: A boca pobre

Seica xa hai quen anda buscando porcos. Cos traxes non hai problema, que os regalan.

17.7.09

Produtos galegos de confianza

Como as cousas andan tortas, sobre todo para os produtores de leite, agora ninguén se corta á hora de reclamar que consumamos produtos nosos, sempre que se poida, e non importados. A idea vale ata para os Citroen, que se dan moi ben á beira do Lagares; non coma os Audi, que os hai que traer de fóra porque o clima de aquí non lles presta.

Suponse que así amañamos un pouco os petos da xente e, de paso, consumimos produtos de confianza. Hai quen argalla outras ideas co gallo de buscar a confianza do cliente: disque a nova moda entre os restaurantes galegos é ter unha hortiña detrás do negocio, onde poder cultivar os seus propios produtos, de xeito que lles poidan ofrecer ós clientes a comida que eles mesmos obteñen.

A min paréceme ben, pero tamén hai quen se pasa. Con isto da confianza no produto, hai restaurantes nos que che veñen amosar á mesa o rodaballo ou o lumbrigante que vas comer pouco despois. Que pretenden? Que botes unha parrafada co bicho, que te fagas amigo del e que despois lle metas o dente a traición?

Houbo un tempo no que a min se me pasaba pola cabeza montar na sala da casa un acuario para o marisco, coma os que hai nos restaurantes. Pero deixei a idea precisamente porque tiña medo de encariñarme cos centolos e despois non ser capaz de metelos ó pucheiro sen remorsos, nin sequera botándolles loureiro para anestesialos.

Para confianza no produto, e xa que a cousa vai de hortas, nada coma o que se contaba da muller de Belisario do Burgo, con moita sona pola richada que facía e tamén polo seu mal xenio.

Disque unha vez chegaron uns clientes para cear e un deles preguntoulle se lles facía unha ensalada.

- Fago, pero ti vas buscar a leituga á horta, que eu xa puxen as zapatillas e non penso mollar os pés no orballo pola vosa ensalada. E sacúdelle ben a terra e as lermes, non mas vaias traer para dentro.

El foi e ela fixo a ensalada. Cuestión de confianza.

Se cadra, etiquetar os produtos en galego tamén daba confianza, pero iso igual parece cousa de radicais.

NOTA
:
Lermes: lesmas, limachas. Os que somos de onde somos, ás veces falamos con rotacismo.

11.7.09

A Igrexa e o galego

No mosteiro de San Rosendo de Celanova saquei onte esta foto.

Non é que me preocupen a min especialmente os asuntos da Igrexa, pero sempre é bo ver que usa o galego, sobre todo se ese compromiso se manifesta colgado nos mesmos muros onde estaba encerrado Celso Emilio cando pensou aquelo de

O teito é de pedra.
De pedra son os muros
i as tebras.
(...)

I eu, morrendo
nesta longa noite
de pedra.

É de supoñer que tamén a misa que se anuncia sexa en galego. Non o sei.

2.7.09

Falar galego é noticia - III

GEMMA FABEIRO
FOTO: V. Mejuto
Teño abandonada desde hai tempo esta sección, aínda que gardo material para engordala (a sección, non a modelo), e tirando de arquivo, lembro hoxe unha noticia de setembro de 2006 (Voz de Galicia) na que se daba conta dunha modelo galega que rexeitaran na pasarela Cibeles por fraca.

De paso que nos informa deste feito, o redactor lémbranos que "Gemma Fabeiro vive en Madrid desde hace dos años y medio, en un piso que comparte con una azafata, también de origen gallego, con la que asegura que siempre habla en el idioma de la tierra".

É incrible: unha galega que fala galego, aínda en Madrid e sendo modelo!

Eu non sei como llo permiten..., se é que aínda llo permiten, tres anos despois e coa que está caendo. Aínda nolo ha de impoñer a todos!

26.6.09

Mulleres na memoria

Está todo dito aquí.

(Para contrastar, mentres subo isto saboreo un Suso de laranxa recén chegadiño de Inglaterra. Graciñas.)

21.6.09

A lingua do río e dos montes

- O que se goberna non é a barca, é o río. Trátase de coñecelo e saber seguir os rumbos que traza. A barca vai ela sóa. Iso foi o que me ensinou o barqueiro.
Marqués sorriu. Era un sorriso nervioso, un sorriso inesperado. Sorriu porque se decatou de que Cordel falaba noutro idioma. Non era só que Cordel falase o crioulo da fronteira co que el aínda se estaba familiarizando. Cordel falaba o idioma do río. Foi quizais decatarse de que el non participaba do idioma do río o que lle fixo percatarse do tamaño do seu empeño. Non eran palabras desa linguaxe o que lle era descoñecido, era outra cousa.
XELÍS DE TORO: Riofero. (2008)


A segunda advertencia é: en que lingua debo contar esta historia? Que ninguén pense que os fontamareses falan italiano. Para nós, a lingua italiana é unha lingua que se aprende na escola, como poden ser o latín, o francés, o esperanto. Para nós, a lingua italiana é unha lingua estranxeira, unha lingua morta, unha lingua cun dicionario, cunha gramática que se formaron sen ningunha relación connosco, co noso modo de actuar, co noso modo de pensar, co noso modo de expresarnos".SILONE, Ignazio: Fontamara (1930)
Fontamara é unha novela antifascista ambientada nas montañas dos Abruzzos italianos. Na última Semana Santa, o tesouro histórico máis prezado deste territorio, L’Aquila, derrubouse a causa do terremoto e supoño que os seus habitantes aínda estarán de camping, e non precisamente en Villa Certosa, de balde nin pagando.

Non sei que pasaría co río fero de Xelís. Non sei que vai pasar co río do noso país, porque temos xente gobernando a barca pero non coñecen o río nin distinguen o idioma propio dos que non o son.

NOTA
:
Tradución do fragmento de Fontamara: Eva Moreda.

11.6.09

A consulta ás familias

Non pensaba dedicarlle nin unha liña ó tema da consulta ás familias porque diso xa fala todo o mundo, pero vendo o que está pasando, non dou coutado os dedos, que se están tirando de cabeza ó teclado. Pero serei breve:
- A enquisa é unha parvada que non sei en que mal parto naceu.
- Aínda que é unha parvada, ten moi mala uva e moi malas intencións.
- A bromiña seica vai custar 200.000 €. Iso debe ser máis ou menos un Audi.
- Os intentos que está habendo para que non se facilite información adicional ás familias son vergonzosos e impropios dun sistema democrático.
- Se alguén ve intento de manipulación no tríptico que a coordinadora de equipos de normalización lingüística está distribuíndo debería pensar seriamente na súa saúde mental. Na miña vida vin cousa máis aséptica.
- Xa estou sendo capaz de controlar os dedos. O asunto non merece máis esforzo, nin máis enlaces, nin negriñas, nin tan sequera imaxe.

ENGADIDO
: A mellor proba de que cómpre impulsar o noso idioma é que na versión en galego do impreso da consulta hai faltas de ortografía.

10.6.09

Medra o Foro Peinador

Os nosos deputados andaron hoxe a pedradas no Parlamento pola modificación da Lei da Función Pública. Coa nova norma, segundo un tal Antonio Rodríguez Miranda, 27.706 aspirantes van exercer a súa liberdade lingüística e facer os exames para ingresar na administración pública no idioma que desexen. Se con isto facemos 27.706 persoas felices aínda non hai moito que obxectar, que o que perdemos en cultura aforrámolo en sanidade. Pero...

E cando uns cantos tipos deses xa estean na administración pública, ¿eu vou poder exercer a miña liberdade lingüística ou vou ter diante uns felices analfabetos en galego?

Mentres tanto, en Lestrove tiña lugar un encontro entre membros do Foro Peinador e representantes de oito novas empresas, que o vindeiro día 24 asinarán un convenio para iniciaren un proceso de galeguización das súas actividades. No acto estivo presente tamén a Subdirectora Xeral de Política Lingüística.

Moito me alegra esta noticia, porque non é novidade ningunha a importancia que eu lle dou ó mundo empresarial e ó económico en xeral no proceso de normalización lingüística, ata o punto de que creo que prefiro un empresario punteiro e prestixioso comprometido co galego antes ca un profesor de materias troncais –que seica son as que importan, segundo Feijoo e GB- balbuceando raíces cadradas nun idioma que non domina nin quere dominar, aínda que cobre por sabelo.

O propio Anxo Lorenzo, Secretario Xeral de Política Lingüística, manifestou a propósito doutro convenio que acaba de asinar coas editoriais, que “o ámbito da normalización non debe centrarse só no ensino”. Perfecto. Iso sábeo calquera que non sexa sociolingüisticamente analfabeto.

A pregunta é: E logo por que demo volveron vincular o responsable de Política Lingüística á Consellería de Educación?

5.6.09

Antonio Fernández y Morales

A SERIE EMPEZA AQUÍ Antonio Fernández y Morales naceu en Astorga o 17 de setembro de 1817. De pequeno trasladouse a Cacabelos e ós 17 anos comezou a carreira militar. No desempeño desta profesión, acabou participando en varias batalliñas. Ata agora nada de particular. Xente así ou similar houbo moita.

Nunha estancia en Vilafranca do Bierzo coñeceu ó filólogo catalán Mariano Cubí i Soler, que o animou a escribir poesía en galego. Así naceu o seu libro Ensayos poéticos en dialecto berciano composto por 8000 versos repartidos en 16 poemas. Algo de particular? Depende... xente así xa non houbo tanta.

Pero se temos en conta que o seu libro se publicou en 1861 a cousa xa cambia ben e descubrimos que estamos ante unha figura absolutamente excepcional no seu tempo.

Estamos cansos de oír e dicir que o primeiro libro publicado integramente en galego foi Cantares Gallegos de Rosalía (1863), pois isto non sería certo se non fose porque Fernández y Morales icluíu un, un só poema bilingüe galego-castelán a carón dos outros 15 escritos unicamente en galego.

Ou sexa, por medio poema non se lle adiantou Morales a Rosalía no mérito de encetar a andaina do Rexurdimento. Moi inxusto é, xa que logo, que se descoñeza tanto a súa figura e que non apareza o seu nome en case ningún sitio. Para dalo a coñecer, cada ano por estas datas celébrase unha xuntanza en Cacabelos que inclúe sempre un acto en honra de Morales, ante a súa tumba. Nunca falta o entusiasmo de Quique Costas nin os versos de Anxo Angueira, que xunto cos amigos bercianos de Xarmenta realizan un labor de difusión ben meritorio.

Parece ser que Barreiro xa aceptou telo en conta para un Día das Letras Galegas. Que non tarde, non sexa que alguén decida facer unha consulta entre as familias e se decida suprimir esta data. Coa ganiña que eu teño de que me pregunten outras cousas!
CONTINÚA

1.6.09

O país das bestas

Os escritores eonaviegos seguen engordando o noso corpus literario. Se hai pouco era Belén Rico quen publicaba un libro, o próximo sábado, día 6, preséntanse simultaneamente dúas novas obras.

Na Casa das Letras de Ribadeo, Eva Moreda presenta O país das bestas. O proxecto desta novela fora finalista da primeira edición do premio Biblos-Pazos de Galicia, pero despois por motivos laborais non a puido rematar a tempo.

Agora podemos por fin desfrutar desta obra, a primeira –que eu saiba- do noso sistema literario co tema da rapa das bestas como fondo. Con todo, non se trata, como a propia Eva indica, da novela sobre a rapa, senón dunha historia de rivalidade entre comuneiros e besteiros vista desde os ollos dunha muller de orixe urbana que descobre un mundo rural que percibe fragmentado, ás veces contraditorio e ás veces violento.

Saudamos a reaparición de Eva na nosa literatura –recentemente foi tamén finalista do premio Murguía de narrativa-, onde sabemos que ten moito que aportar e onde lle desexamos, máis ca sorte, xustiza. Sendo así, o seu éxito está asegurado.

O mesmo día, en Santiso de Abres, Aurora García Rivas presenta La flauta del sapo, un poemario en castelán.

Dúas obras distintas para ler agora que vai vindo o sol na beira norte.