Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

24.6.07

Paxaros na memoria. Lección de sociolingüística

- “...hoxe estiven no sofá repasando mentalmente os nomes dos paxaros en euskera”.
Cóntamo un amigo na noite de San Xoán, mentres compartimos unhas cuncas de tinto e unha cabala que asamos con fiúncho desde que botamos as sardiñas de enriba das brasas.

El sabe que a min me interesan esas cousas; eu sei que el xa non ten con quen falar como falaba. A primeira luz viuna en Euskadi e alí viviu ata que se fixo home, cun reparto lingüístico que eu ben coñezo.

- “Na escola era todo en castelán, pero en canto saiamos eu sempre falaba en euskera”.
Despois percorreu mundo, el e o pai, e os dous acabaron na Mariña. Abrazou o galego para nós, pero as conversas entre eles seguiron sendo en éuscaro, sempre en éuscaro. Fun testemuña máis dunha vez. Hai pouco máis dun ano morreu o pai, a outra voz.

- “Agora non teño con quen falar euskera. Hoxe estiven no sofá repasando mentalmente os nomes dos paxaros...”.
Estamos debaixo do que probablemente sexa o castiñeiro máis oriental do país. A poucos metros de nós, case na entrada da ponte dos Santos, un sinal da autovía recén estreada informa da distancia a San Sebastián. Non é tanto, á velocidade que hoxe se anda; pero cincocentos e pico quilómetros poden ser un mundo para as linguas pequeniñas.

Unhas horas antes, eu falaba por teléfono con meu irmán, tamén lonxe. Contábame que á xente alá non lle vai moito iso das sardiñas.

- “Nós imos comer churrasco e codornices”.
A codorniz é ese paxaro que el e eu, de pequenos, chamabamos sempre paspallás. Pero daquela non se comía; daquela buscabámoslle o niño entre os toxos e as carpazas do Campo dos Marcos.

As linguas ás veces morren porque morre a xente que as fala; outras veces porque sacamos as palabras de entre os toxos e poñémolas á mesa. Contra o primeiro non podemos facer nada; o segundo cómpre evitalo.

18.6.07

Tópicos sobre a lingua galega V: As normas e os normativizadores

A SERIE EMPEZA AQUÍ

... é que están sempre cambiando a normativa!
Éche unha escusa coma outra calquera. Seguimos cos tópicos, e en relación con este hai tan pouco que dicir que axiña acabo:

1982: Publícanse as Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, elaboradas pola Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega. Trátase da primeira normativa oficial para o noso idioma. Antes non ten sentido, polo tanto, falar de cambios na norma.

1995: Introdúcense unhas mínimas modificacións: algunha terminación, non acentuación das interrogativas indirectas, e pouco máis. Cabe todo en menos de medio folio ou, se a letra é miúda, nun palillo.

2003: Para tratar de acabar coa loita oficialismo / reintegracionismo lévase a cabo unha modificación na que hai máis ruído ca noces. Máis ca cambios propiamente ditos (antes A, agora B) o que se fai na maior parte dos casos é aumentar a opcionalidade (antes A, agora A e B). Foron tan poucas as mudanzas que circularon por aí na cara dun folio, incluíndo nunha columna o que era antes e noutra o que é agora. Ou sexa, unha columna de novidades.

Total: un folio escaso en 25 anos. É iso tanto cambio? Outra cousa é que non se acatasen e que iso causase confusión. Vale, pero iso xa é decisión individual, extraoficial. Sempre hai quen acata as normas e quen prefire ir por libre. Xa se sabe: “¡A mi no me gusta que me digan cuanto tengo que beber! ...¿Quién le ha dicho a usted que yo quiero que conduzca por mi?”
Por certo, o castelán introduciu recentemente modificacións na súa normativa bastante máis substanciais cás que se produciron no galego, aprobounas a Real Academia Española o 13 de outubro do 2004 e publicáronse no Diccionario Panhispánico de Dudas.

Causou isto moito problema? Cantos coñecen estes cambios? Cantos os acatan? A cantos lle supuxo algún tipo de atranco? Eu non lle oín a ninguén queixarse. Para o castelán vale todo.

Ó final, non acabei tan axiña.
A SERIE CONTINÚA AQUÍ

                 NOTA: Podes acceder ó pdf da edición en papel (2014), premendo neste enlace.

12.6.07

Himno

Andan ultimamente a voltas coa proposta de póñerlle letra ó himno español. Miguel Anxo Murado, dixo que en vez de poñerlle letra o que había era que quitarlle a música. Eu diso non entendo moito, pero creo que poñerlle letra a unha marcha militar debe ser máis ou menos como poñerlle música á guía telefónica. Non sei..., total tampouco imos gañar o mundial de fútbol, e o resto non conta moito ós ollos da sociedade, así que non creo que se note tanto a diferenza.

E o galego? Ó noso o que lle sobra é letra. Se non se canta enteiro, é unha versión fanada, e se se canta enteiro, ferve o polbo no pote antes de que se remate. E que letra! Para empezar, pouca xente a sabe. Din os rumorosos que os bos e xenerosos entenden a súa voz. Pois eu non o teño tan claro. Aínda me lembro dunha versión en castelán que circulou hai uns anos entre a comunidade galega de Latinoamérica e que empezaba:

¿Qué nos dice el aura
en la costa verdeante
y el rayo transparente
del plácido lunar?
¿Qué dicen las altas copas
de oscuro aroma arpado

E despois dicía:
Los tiempos han llegado
de los barcos soñadores

Non é broma. A tradución fixéraa alguén con intención de o facer máis comprensible entre a comunidade emigrante. Estou seguro de que era unha persoa boa e xenerosa, porque o fixo con boa intención; non un imbécil e escuro, como habería que consideralo se tomamos ó pé da letra o texto de Pondal.
E entre os que saben a letra, ¿cantos a entenden?, ¿cantos coñecen, por exemplo, o significado de “arume arpado”, ”arroubo” ou “encono”?

Non. A min non me gusta o himno galego. Eu sempre dixen que prefería “En pé!” de Cabanillas, que fai un repasiño pola nosa historia mítica de maneira breve, clara e directa, e di que hai que ser tolerantes pero non parvos.

7.6.07

The new major


O PP de Orihuela usou exclusivamente o inglés nos carteis da súa última campaña electoral. Non me parece mal; o importante é que os políticos se fagan entender, que transmitan claramente as súas mensaxes e que, chegado o momento, cumpran o que prometeron. Pero non deixa de ser chamativo.

Eu sempre dixen que me parecen unha parvada as voces alarmistas que falan da desaparición do castelán en calquera lugar do Estado, pero se a algún caso hai que estar atento é precisamente á costa mediterránea, onde o inglés, caladiñamente, ten cada día máis presenza. E o inglés non é calquera cousa. Son tantos os habitantes instalados neste idioma que se contan por ducias os xornais que se editan diariamente en inglés e as emisoras de radio que emiten integra ou parcialmente nese idioma. Tamén se esixe o seu coñecemento para a maioría dos postos de traballo. Paréceme lóxico: quen ten determinados coñecementos ten vantaxe sobre quen non os ten -só faltaría que dese igual saber ca non saber!-, pero neste caso ninguén fala de discriminación, de que non todos teñen os mesmos dereitos nin desas lerias que ás que estamos tan afeitos.

É ben curioso que precisamente os que soben ós campanarios para tocar a rebato pola suposta ameaza que supoñen o galego, o catalán e o éuscaro sexan os mesmos que non teñen reparo ningún en deixar a un lado o castelán noutros lugares. Non me parece mal que o fagan, pero que acouguen noutros sitios.

Por certo, non lle foi nada mal á tal Mónica.

1.6.07

O bosque de Nadgor e outros inéditos


Hai xa ben anos, Xelís de Toro permitiume ler o manuscrito –máis ben mecanoscrito- de Seis cordas e un corazón. Foi o primeiro inédito que lin dunha obra literaria e aínda o conservo, con algunhas anotacións que lle fun facendo. Cando, meses despois, se converteu en libro nunca me molestei en comprobar con detalle os cambios. Eu gardo virxe a sensación da primeira lectura, encanutillada.

Algúns anos despois foi Eva Moreda quen me deixou ler o seu Breogán de Guisamonde, o cabaleiro da gaivota, daquela inédito. Desta volta as sensacións foron aínda máis agradables porque era unha alumna e amiga que, con tan só dezaseis anos, poñía a súa primeira novela nos andeis das librarías. Desde aquela, fun lendo outros textos seus, sempre con ilusión e agrado. Algúns editáronse, outros non.

Recentemente Farruco Graña deume a ler O bosque de Nadgor, novela que está a punto de saír á rúa en edición de autor.
Pola obra desfilan feitos e desfeitas con Llolcrab ó fondo. O lugar é un trasunto de Carballo, pero ben podería ser calquera vila galega, desas que parece que están subvencionadas polos oculistas, porque mancan a vista desde calquera ángulo que se miren.
Pero que ninguén quede coa idea de que se trata dun panfleto fácil e oportunista contra o feísmo urbanístico. Non; ó longo das súas páxinas o lector debe ir ripando mensaxes agachadas detrás dos comportamentos e das conciencias dos personaxes, mensaxes unhas veces máis evidentes e outras menos. O dereito a soñar ninguén pode quitalo.

Farruco Graña é natural de Carballo, pero reside na Mariña e imparte clases de Filosofía no instituto de Tapia de Casariego. Ademais, colabora habitualmente na prensa escrita (La comarca del Eo, A Mariña-El Progreso, La Voz de Galicia, Vieiros) e, de vez en cando, participa en tertulias de radio.

Agardando xa a súa fornada, agradézolle a el e ós anteriores que me permitisen comer as cereixas na árbore, onde mellor saben, antes de poñelas na praza á vista de todos.