Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

29.1.08

Últimos falantes


Doly Pentreath, con nome de ovella e xenio de leoa, faleceu en 1777. Era a última falante de córnico, idioma hoxe recuperado, e seica expirou dicindo “Me ne widn cewsel sawznek!”. Sei o que quere dicir pero déixoo así para intrigar.

Touré Udaina Burbur ou Antonio Udina Burbur, como din outros, foi o último falante de dálmata. Faleceu en 1898 na illa de Krk e máis de cen anos despois o escritor Igor Lugrís fíxoo protagonista dun dos seus poemas.

No 1974 faleceu Ned Maddrell, o último falante de manx, lingua que tamén reviviu anos despois.

Un tal Bogon morreu o 5 de novembro de 1995. Era o último falante de kasate, unha lingua do Camerún.

En setembro do 2004 faleceu Yang Huanyi, a última falante de nushu, enigmático idioma do sur da China falado só por mulleres.

Marie Smith Jones, a última nativa de Alaska que falaba a lingua eyak, morreu o 24 deste mes, hai xusto unha semana.

Seica o loro dun tal Huboldt foi o último falante da lingua dos atures, aló no Caribe.

Hai poucos meses a prensa dicíanos que a lingua zoque, en México, está a punto de extinguirse porque os dous únicos falantes que quedan están enrabeados e non se falan.

Eu tamén quería ser un deses, quería ser o derradeiro falante do galego. Viviría subvencionado –supoño que o goberno investiría cartos en protexerme- e viaxaría como exhibición de feira en feira, falando só. E cando morrese había saír nas enciclopedias e algún tipo raro sen nada mellor que facer había escribir sobre min nun blog, para deleite dos meus bisnetos.

Por iso animo os meus alumnos a que non falen galego, pero os meus alumnos nunca me fan caso. Por iso creo que o galego ten futuro. Por iso e porque o outro día oín un neno na Ferrería, en Pontevedra, que lle dicía a súa nai:

- Mamá, mamá, vou pillar as pombas!
E era o neno máis guapo de todos.

22.1.08

A forza que vén de lonxe- VIII: U. Heinze, Ana Mª Fernández, Mª VIctoria Moreno


ÚRSULA HEINZE é ben coñecida entre os lectores galegos e xa se ve na pinta do apelido que non naceu na cima do Farelo precisamente. É de Colonia pero chegou a Galicia con 27 anos, vía Valladolid -creo-. Non me vou espallar aquí citando as moitas obras que publicou en galego, que para iso xa están Bill Gates e san Google.

Algúns anos menos tiña a mallorquina ANA MARÍA FERNÁNDEZ cando asentou entre nós. Non sei os pormenores da chegada nin llos vou preguntar ó amigo Babarro, pero xuntos elaboraron os primeiros libros de texto para o ensino do galego. Moita xente por menos sae nas enciclopedias. Tamén en coautoría ou en solitario é autora de varias obras para nenos e non tan nenos desas que fan lectores. Gran milagre nos tempos que corren.

MARÍA VICTORIA MORENO , que faleceu hai uns meses, chegou de Cáceres. Veu a Galicia pola vía da prata e díxolle a moitos dos que aquí estaban que existían, porque aínda non se decataran. A súa antoloxía sobre os Novísimos da poesía galega abriulle as portas a nomes que despois serían ben coñecidos no noso panorama literario. E creo que Anagnórise foi semente entre os dedos de moitos dos nosos adolescentes, aínda que non souberan nunca o significado de palabra tan pouco frecuente.

Desde Colonia, Mallorca e Cáceres chegou tamén a forza que vén de lonxe en forma de mulleres-tesouro.

15.1.08

A forza que vén de lonxe - VII: Carles Riba, Pérez Creus, Rodríguez Marín


A SERIE EMPEZA AQUÍ
Carles Riba (1893-1959) foi un deses poetas cataláns de ampla cultura, bastante frecuentes a comezos do pasado século. Cultivou no seu idioma a denominada “poesía pura” nos anos 20 e traduciu para o catalán a moitos dos grandes poetas clásicos. Tamén se sentiu tentado polo galego e, con 17 anos, escribiulle no noso idioma emocionados versos ó seu amor platónico Pepita Villa, catalá de orixe galega, que tardaron en ser coñecidos publicamente.

Eu chorei cando partiche
cando partín ti chorache,
e non puido o noso amor
con tanta bágoa apagarse
.

Seica Carles Riba se interesou polo galego despois de ler a Rosalía, a mesma a quen cantara o sevillano Francisco Rodríguez Marín en 1891, con motivo da morte da padronesa:

Murió a musa galega
e ¡como por Rosalía
salaian os fillos tristes
e chora o sabio Murguía!
coitadiños, coitadiños!
perderon, ¡demo de morte!
o máis grande dos cariños.

Coma Carles Riba, tamén escribiu versos de amor en galego o xienense Juán Pérez Creus, autor de As canciós dise amor que se diz olvido, que merecería a pena aínda que só fose polo título. Son versos dirixidos, segundo Alonso Montero, a unha alumna da academia onde o autor de La Carolina impartía clase.

Ren coma os teus bicos
lenes, tan lenes coma
o corazón segredo dun salario,
eternos como a vida, como a morte.

Carles Riba, Pérez Creus, Rodríguez Marín
: a forza do amor que vén de lonxe.
CONTINÚA

7.1.08

"Ardeiro", e van catro (creo)


Non sei por que me atrae tanto a escrita dos que se saben cos días contados. Xa escribín hai tempo sobre isto en relación con tres autores nosos, novos. Sinto curiosidade por saber de que maneira esa situación, ese estado de ánimo, se espella nos versos.
Se non intrepreto mal a columna coa que Xosé A. Ponte Far despedía o ano como colaborador habitual en La Voz, Xosé M. López “Ardeiro” é outro exemplo. Nada sabía eu e nada lin deste poeta da Barcala, pero devezo xa por ter diante versos seus para trasler.