FELIZ 2014

Ribadeo

Novos nomes en vellos papeis

Os oculistas tamén teñen dereito á vida, así que ultimamente deume por ler documentos antigos, deses que fan que un quede un pouco máis pitoño a cada liña que revisa.

Os vellos papeis usámolos moitas veces como referencia para sabermos de onde vimos porque a xente ten a manía de morrer antes de cumprir 600 anos, e encima non deixa vídeos. Pero hai que andar con tino, non se lle pode facer moito caso ó que escribían porque probas hai de que debían facer as cousas con apuro para acabar axiña e ir ver o partido.

Non sei o fiable que será no relativo á extensión das terras e a outros datos a información do Apeo de Aciveiro (1697) que lin estes días, pero os topónimos andan por alí como lle cadra. Por poñer só un par de exemplos, no mesmo documento atopei tres variantes de Vilatuxe, a parroquia natal de meu pai: Villatuxe, billatuxe e Villatuge. Tamén dei con dúas de Freixeiro, o lugar onde me aprenderon as primeiras letras: Freijeiro e Freyxeyro. 

billatuxe

Villatuge

Villatuxe

Freyxeyro

Freigeiro

Ás veces vese, pola letra, que houbo varios autores e cada un saíu do apuro como lle cadrou, pero outras veces foi a mesma pluma a que bautizou de maneiras distintas o mesmo topónimo con poucas liñas de diferenza.

Hai que desenterrar e ler toda esta papelaxe, pero sen esquecer que estamos nos Séculos Escuros e andaba por estas terras moito espabilado deixando mostra da súa ignorancia.

O valego. As falas de orixe galega do Val do Ellas (Cáceres-Estremadura)

Portada do libro

Hai uns días estiven en Lugo na presentación de O valego. As falas de orixe galega do Val do Ellas (Cáceres-Estremadura), de Xosé Henrique Costas, acto organizado pola asociación "Culturadopaís".

A obra, na que o autor debulla multiples aspectos relacionados coa variante lingüística que el bautizou co glotónimo “valego” –parece razoable fuxir do termo “fala”, usado polas autoridades estremeñas, por inconcreto e tamén por evitarlle ós seus usuarios cargar coa denominación de “falofalantes”-, é o resultado de máis de vinte anos de investigación e inclúe datos inéditos a carón doutros que o autor xa publicara en varios artigos ó longo das dúas últimas décadas.

Trátase dunha lectura máis que recomendable na que conviven paixón e ciencia, como moi ben indica o académico Fernández Rei na introdución. Non é un simple traballo descritivo, non é “taxidermismo lingüístico” (en palabras do autor), senón que hai compromiso, hai intención de que ese estudo teña aplicación social e contribúa a enfrontar e reverter “mediante a difusión do coñecemento as inercias aniquiladoras destas e outras variedades lingüísticas galegas extramuradas”.

Precisamente, se traemos ó noso blog este libro é porque aínda que o cerne da obra son as falas de orixe galega do noroeste de Estremadura, o estudo inclúe un par de capítulos iniciais sobre lexislación que son perfectamente aplicables ó galego do occidente de Asturias. De feito, hai bastantes alusións a esta zona nas case 70 páxinas que ocupan estes apartados, titulados respectivamente “Contexto lexislativo e político das linguas minorizadas en España” e “Lexislación lingüística deliberadamente ignorada: a Carta Europea das Linguas Rexionais e Minoritarias (CELRM).

 

Xosé Henrique Costas

Tamén pode acaer ben un fragmento do remate do libro, que é unha evidente declaración de intencións: 

Para poñermos xa o ramo, e para a tranquilidade dos que viven obsesionados coa invasión de leiriñas e movementos de marcos, en última instancia tanto nos ten que estas falas sexan galegas ou austronésicas, que se escriban á portuguesa ou en alfabeto tibetano, que esta fala cheagase aquí no século IX ou no XIX, e que chegase en ovni ou en patera. É bo sabelo, por suposto, todo coñecemento é enriquecedor, pero non é o obxectivo prioritario. A nosoutros o que nos interesa de verdade é que esta fala entre nas escolas; que se publiquen libros, e-books, webs. blogs e revistas nela; que se empregue con naturalidade en medios locais e comarcais; que se utilice con normalidade nas administracións públicas do val, no eido sanitario-asistencial, na toponimia, nos actos relixiosos; que se coñeza e se recoñeza, que se ame, se difunda e se valore no resto de Estremadura, de España e de Europa; que a poidamos estudar e perfeccionar en cursos en liña e presenciais; que se cante nela tanto rock coma pop, rap ou folk; que dentro de vinte anos poidamos volver polo val e sigamos escoitando os nenos xogar nela. Todo isto é o que nos interesa de verdade, un interese que non teñen demostrado polo de agora os que se adicaron asepticamente á lingüística contemplativa, curriculable e autocompracente, ou á necrolingüística coleccionable, ou a coidar que ninguén lles fose sachar nunha leira que teñen de poulo porque a terra é deles.

Luís Villares e Quique Costas durante a presentación

En Lugo, o autor foi presentado polo maxistrado Luís Villares, de novo en Galicia despois dunha estadía profesional no País Vasco. Moito nos alegramos de contar de novo no país cun dos profesionais da xustiza máis comprometidos co uso do galego neste ámbito.