Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

21.12.08

Zobra

Proximidades de Zobra, xuño de 1990
Hórreo e eira lastrada
Unha reportaxe de hoxe en La Voz de Galicia fai que rompa o descanso vacacional que onte mesmo anunciei. “Zobra. El paraíso escondido de Pontevedra”, titula o autor. Zobra é parte da miña memoria e de min mesmo. O meu apelido materno ten alí a súa orixe e consérvase en forma de topónimo ortograficamente deturpado, para non variar, no mesmo lugariño onde Casa Celsa acolle os visitantes. Media parroquia toca na miña familia, sen que saiba identificar a ninguén. Nunca fun capaz de poñer orde en todos aqueles nomes dos que miña nai me falaba nin tan sequera de saber a cantas casas pertencían, pero funme facendo unha idea común a todos eles: boa xente, moi boa xente. Tardei en ir a Zobra, aínda que Zobra estaba frecuentemente presente nas conversas da infancia, pero era un sitio de conto de Ánxel Fole, moi distinto ó que hoxe retrata a prensa. Desde a miña ventá vía a cima dos seus montes e raro era o ano que non había que ir ó enterro dalgún parente. Ir a Zobra era sempre ir a un enterro, menos unha vez na que meu irmán foi pola festa, que cadra co seu cumpreanos o día mesmo no que se enceta o ano. Se cadraba no inverno, a expedición ós enterros era memorable: saíase de mañá porque desde Vilatuxe había que ir andando, e despois do funeral era inevitable a visita á casa de varios dos parentes, e acabábase ceando e facendo noite na casa de quen máis forza facía. Botábase a noite e regresábase ó día seguinte. Teño oído falar de enterros en días de neve que deberon ser coma unha expedición pola Antártida, cun metro de neve, con xente esvarando e a caixa a piques sempre de desfacerse contra o chan. A pesar de tanta incomunicación, os parentes buscaban cada ano maneira de mandarnos mel das mellores alvarizas. Mel de carqueixa, de carpaza, de uz, ... que gardabamos para os remedios porque era o mellor. Tamén tiñan ovellas, en continua loita contra o lobo. E bestas. Os poucos nenos da parroquia viñan ó colexio a Vilatuxe, coma nós, primeiro na carroceta de Taboda e algo despois no Land Rover, que era o único coche que daba ido alí. No inverno faltaban moitos días. Eu tardei en ir a Zobra e cando fun fíxeno pola pista de Lebozán, a carón da casa grande de Chedas, que era casa rica. Teño oído historias de bandoleiros e de estraperlisas naquel lugar abandonado hoxe no medio do monte. Tamén fora casa rica a da Cabana, que creo que toca na familia. Antes de eu ir, xa volveran os Acevedos de Panamá e contábanse marabillas da casa que fixeran no medio e medio do lugar: o chalé dos panameños. Decepcionoume cando o vin por primeira vez. Valados altos, reixas, ...parecía deseñado para defenderse daquela xente que os rodeaba e que nunca nada roubaría. En Zobra, coma en calquera parroquia, as casas estaban sempre abertas e aquel búnker alí no medio parecía un insulto a tanta bondade. Máis incomunicado có propio lugar de Zobra ou ca Acevedo, estaban a Cabana, o Portamartín, o Ameixedo e a Trigueira, onde había minas, da volta de alá do río. Nunca alí cheguei. Dicían que, se se seguía para diante, o camiño acababa levando a Grovas, unha aldea xa daquela abandonada no medio do Candán, onde sempre quixen ir e nunca fun. Cara á esquerda cadraba Carballeda, onde tamén tiña primos, e outros lugares xa de Ourense, cara a O Irixo, onde Cela ambientou a súa mazurca.

20.12.08

Nadal


A foto é de Toni Deaño. O estropicio é meu.
Salvo imprevistos, "el toupo" descansa ata despois do Nadal.

13.12.08

Informes internacionais: UNESCO e Consello de Europa.

A SERIE EMPEZA AQUÍ
Un informe da UNESCO do ano 2003 incluía por primeira vez o galego entre os idiomas en perigo de desaparición. Eu penso que ese documento tivo a súa importancia para que a Xunta, daquela presidida por M. Fraga –subscribo e aplaudo o contundente artigo que Xosé Luís Barreiro lle dedica hoxe en La Voz-, deixase de enredar coa repetida leria de que en Galicia había paz lingüística, bilingüismo harmónico e non sei cantas mentiras máis, e se puxese a traballar na elaboración do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega.

Un informe do Consello de Europa do ano 2005 incidía na debilidade do galego, coincidindo practicamente co inicio da andaina do Plan Xeral.

Estes días o Consello de Europa acaba de dar a coñecer un novo informe no que, en liñas xerais, alaba as medidas de política lingüística levadas a cabo nos últimos anos, con mención especial para as galescolas, e chama a que se continúe avanzando no proceso.

Un ten a esperanza de que este informe sirva para taparlle a boca ós que desde hai meses repiten un día si e outro tamén a idea de que o castelán está en perigo e non sei cantas parvadas máis. Pero xa empezamos a ver que non vai ser así: o informe refírese ó galego en 34 páxinas; en 12 delas comparte espazo con outras linguas, mentres que en 22 fálase unica e exclusivamente do galego. De todo este espazo só dúas liñas dan pé para que, manipulándoas torpemente e só dese xeito, se poida concluír que o informe cadra coas teses de Galicia Bilingüe. Pois hoxe xa sae nos medios a señora Lago dicindo que o informe lles dá a razón. Calquera alumno mediocre de primaria sería capaz de facer unha interpretación máis cabal.

A verdade é que, vendo o seu labor nos últimos meses, sería de ilusos esperar que de tanto discurso onanista saíse agora algo de autocrítica, pero un sempre ten a esperanza de que haxa pola casa unha tirita para poñer na boca e manter un prudente silencio, como fixo Feijoo... por agora. Claro que sería demasiado perdirlle iso a quen tanto goza diante das cámaras e dos micros.
CONTINÚA

8.12.08

Lingua e política

Había nos membros de Voces Ceibes verdadeiro compromiso lingüístico ou a súa aposta polo galego era só un posicionamento antifranquista?

Por que esmoreceu o entusiasmo co que se empregaron os portavoces dos distintos grupos parlamentarios no debate de aprobación da Lei de Normalización Lingüística?

Queda algo no socialismo galego das teses de Ceferino Díaz ou González Amadiós?

En que medida o antigaleguismo militante de Francisco Vázquez prexudicou o seu partido en Galicia?

Como foi posible que acabase como responsable máximo do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega o mesmo Fraga que subía polas paredes cando Xosé Luís Barreiro decidiu que a TVG emitise só en galego ou que sancionou a La Voz de Galicia, sendo ministro de Franco, por publicar unha carta de Augusto Assía na que se criticaba o trato que o réxime lle daba ó galego?

Por que o mesmo Feijoo que votou a favor do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega pasou en poucos meses a estar en contra do Decreto 124/2007, que di exactamente o mesmo?

Segue sendo a reivindicación da lingua un elemento fundamental para o nacionalismo galego ou este asunto perdeu forza ó longo do proceso de aperturismo á sociedade dos nacionalistas?

Que escuros intereses hai detrás de Galicia Bilingüe? Quen financia as súas custosas actividades? Existe algunha relación entre este colectivo e o partido de Rosa Díez?

Será posible nun futuro próximo que os líderes políticos cheguen a un acordo sobre o Estatuto para poñer o galego e o castelán verdadeiramente en pé de igualdade legal, acabando cos privilexios que a Constitución lle dá ó castelán?

Estas e outras preguntas son obxecto de reflexión profunda e análise detallada neste libro, un estudo necesario entre a lingua e o poder político desde a pretransición ata a actualidade, que está chamado a ser un éxito de vendas e a desaparecer dos andeis das librerías tan pronto como apouse neles.

30.11.08

Neve

Anda a neve na miña terra.

As imaxes tráenme á memoria textos fermosos de Julio Llamazares e de Fole, pero sobre todo tráenme infancia, xa lonxe.

Tráenme dedos aterecidos, tráenme un autobús escolar patinando na cuneta e nenos empuxando –hoxe máis de un iría preso por iso mesmo-, tráenme días sen escola á beira do lume, a carón da gramalleira, onde unha cañota arde día e noite, e fume nos ollos e fume tamén saíndo por entre as tellas. Pólas no souto rebozadas, palleiros con pucha branca, vacas na corte, zoquiños, pisadas do lobo nos camiños, o Candán branco na distancia moitos días máis . Algún que outro boneco –non moitos- e bólas que ían medrando a cada volta e que botaban semanas ata derreterse por completo.

Días de lonxe que sei cheos de miserias pero que hoxe boto de menos, aquí, na terra do vento e a néboa.

23.11.08

Figueiras

Como neno rural que fun, sei ben o traidoras que son as figueiras: agatuña un por elas arriba e cando tal... cras!, esgaza a póla de súpeto e alá vai un, batendo de pau en pau ata quedar espatallado no chan co corpo cheo de mazaduras. Entón a figueira mira a desfeeta desde arriba e guíndalle ó case-cadáver un par de figos na cabeza, ben maduros, para que esboufen e escorran pola cara abaixo, completando así o poema. E despois ri a cachón ela e o cento de estorniños que aparecen axiña saídos de non se sabe onde.

Si, nunca me foron amigables as figueiras. Pero ultimamente parece que me mandan recados para gañaren indulxencias:

Non hai nin un mes contábame John Rutherford que tivo que deixar o interior do caseto onde traducía ó inglés o Quixote, en Vilaselán, e asentarse debaixo dunha figueira para que aflorasen as palabras que se lle negaban. E saíu así a que seica é a mellor versión en inglés que se fixo da obra de Cervantes.

Hoxe é Saramago no EPS quen me di que aprendeu a contar historias escoitando de neno a seu avó deitado debaixo dunha figueira, alá en Azinhaga.

Como apareza un terceiro recado, aínda hei ter que reconsiderar a miña imposible relación coas figueiras.

19.11.08

enREDEmonos con Fermín Penzol

Fermín Penzol tivo claro por qué merecía a pena loitar, e a súa semente xermola aínda hoxe.

Quique de Roxíos
é un poeta de palabras contadas, que son tesouros, e de finísimas imaxes. Detrás de cada palabra e de cada imaxe hai unha historia que merece a pena revivir:
Magosto nos teixois: festa e letras. Cultura viva.

16.11.08

Palabras do outono

Espiga reina

Outono era na miña nenez palabra máis referida ó mes de outubro cá a estación, e chamabámoslle outonizo á herbiña tenra que ía saíndo nas leiras despois da seca do verán. Hoxe xa non. Hoxe vexo pasar o outono e véñenme á cabeza as palabras que se van con el:

Lembro os crouchos, que era como lle chamaban cara a Deza ó que en Trasdeza diciamos noces. Amareleaban as candeas dos castiñeiros, coas que eu tecía coroas de pequeno. Estaba o chan dos nosos soutos cheo de castañas temperás, de pilongas e de bolercas. Xa non se fan ouriceiras coma antes.
Por unha risada perdeu a niñada
Que cousa é?

Nas leiras amareleaban os follatos que envolvían os carozos (joder!, que distintos son os carozos agora!!!!) u carolos ben cubertos de millo. E se a espiga estaba enferma botaba carunchos. Pero o meu oído goza especialmente repetindo “espiga reina”, esa expresión que o dicionario condena e que diciamos nas esfollas para referirnos ás espigas de millo mouro, coma as da imaxe.

12.11.08

Nenos normais



Chícharos chungos, nenos normais

“Dice que yo hablo madrileño porque soy de Madrid, pero que él habla gallego porque es coruñés”.

Son palabras de Víctor Sánchez del Amo referíndose ó seu fillo, segundo publica hoxe La Voz de Galicia. Parece ser que a familia se instala na Coruña despois da súa peregrinaxe polos distintos destinos futbolísticos do habilidoso extremo, que foi campión de Europa co Madrid pero presume de gañar a liga, a copa e a supercopa co Dépor.

Non sei eu se ese rapaciño de cinco anos vai lograr ser galegofalante no seu contexto, pero o feito de que diga o que di xa é importante. E que o pai se sinta orgulloso tamén é bo indicativo.

Estamos afeitos a oír argumentos parvos en boca de pais que usan os fillos como excusa barata. Pola contra, o idioma case nunca é un problema para os fillos, e os que suspenden materias que se lles imparten en galego adoitan suspender tamén as que se lles imparten en castelán. “Es que si le llaman Xúpiter después no saben que es Júpiter cuando lo ven en una enciclopedia”. Por favor...! Moitos pais parvos pensan que os seus fillos tamén son parvos, pero a mestura de chícharos chungos afortunadamente, ás veces dá un bo guiso, a pesar de Mendel.

O noso idioma non é impedimento para ninguén que veña limpo de prexuízos, e se non que llo pregunten a Mona Imai.

3.11.08

Seguimos no mundo!


Poucos días despois de que eu escribise Estamos no mundo, somos o demo, Agustín Fernández Paz recibía o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil por O único que queda é o amor, unha obra en galego que se impuxo a outras escritas en todas as linguas do Estado.

Agora lemos en Vieiros que M. Rivas triúnfa en Francia coa tradución de Os libros arden mal. Seguimos estando no mundo, seguimos sendo o demo, e deixamos para outros o catastrofismo.

26.10.08

O Naranxo, gurú da economía

Andan agora os gurús da economía analizando e explicando o sistema financeiro e anda moita xente escandalizada de que os gobernos boten man dos cartos de todos para salvar os bancos que fixeron ricos a uns poucos, e que seica non tiñan o que dicían ter. Nin que fose unha novidade!

Iso xa o dixo O Naranxo hai moitos anos. Non sabedes quen foi ese personaxe? Dígovolo:

O Naranxo foi o tolo máis cordo de toda a comarca de Deza e del deixou constancia artística Laxeiro cun retrato ben fermoso. Fálovos de antes de eu nacer, pero aínda hoxe se poden oír en toda a zona expresións coma “Estás máis tolo có Naranxo” ou “Estás coma O Naranxo”, que eu non sabería dicir se son un ataque ou unha honra.

Ramón de Valenzuela publicou en 1974 un libro de relatos publicado “O Naranxo” e do relato que dá nome ó libro tiramos este fragmento que dá boa conta de que O Naranxo era un visionario, tan un experto en asuntos de economía coma os que agora saen na prensa un día si e outro tamén:

- Ti xa sabes que eu son o home máis rico do mundo.

- Sei o que me dixeron, pero véxote sempre co mesmo pantalón , coa mesma chaqueta remendada, co mesmo pucho de hai dez anos. ¿Que fas de tanta riqueza?

O Naranxo púxose a mirar pra ningures un anaco de tempo. Un tempo que sobraba. Naquela deshora da noite non importa o reló. Mainamente falou:

- Tanto o Banco da Coruña como o Pastor son meus. Teño dous trillós de pesos en cada un..., xa ves, como se non tivese nada. Nos bancos non hai máis que números. ¿Ou pensas ti que andan de cote a contar os cartos? Se cadra alí non hai máis ca retratos de cartos. Teño medo de lle ir pedir un día cartos e que non teñan máis que firmas de que os teñen, e se hai xente por alí arredor poden perder a sona... e despois, se perden a sona, ¡cataplum!, alá de vai o banco. Un banco, que ten o creto doutro banco... e tamén se vai o outro banco e quedo sen eles.


O que eu dicía: O Naranxo, un visionario.

18.10.08

Estamos no mundo. Somos o demo!


O Agroglamour galego triúnfa en Bruselas. Os chimpíns do festival de Cans (O Porriño) trepan na alfombra vermella da Vendome e arrasan entre o público.

En Ribadeo (Mar por medio) as culturas galega e portuguesa fan as beiras á beira da ría. Queda moito camiño por percorrer, pero para iso están os sete pés de Susana Marques e cantos cantos fagan falta para alancar por riba dun río que nos leva ó mesmo mar.

Boy Elliot representou dignamente a Galicia en Lulea (Laponia) no Liet, ese festival de Eurovisión alternativo –moito mellor có outro-, onde xa temos historia e mérito.

Xusto Beramendi, un historiador de fóra afincado en Galicia desde hai anos, que abrazou o galego como lingua súa e fixo da nosa historia a súa historia, gaña o “Premio Nacional de Ensayo” cunha obra en galego de 1200 páxinas. Competía con ensaístas de todo o Estado, en todas as linguas.

O libro galego déixase ver na feira de Frankfurt, o maior evento de libro do mundo, en versión orixinal e travestido ("Telling stories from Galician. Writters for a neew Millennium”.

O nacionalismo galego ten peso como nunca tivo en Madrid para aprobar os orzamentos do Estado.

En Valladolid o cine galego é protagonista da Seminci. En Lugo o demo é protagonista dun congreso.

Todo iso en 48 horas. Estamos vivos e estamos no mundo. Somos o demo!

15.10.08

Fronteiras - IX

EMPEZA AQUÍ
Remate

Espero que todas estas notas fronteirizas, desde a anécdota do Boundary Bar ata os casos internacionais máis complexos sirvan para facer reflexionar un pouco sobre o valor das fronteiras administrativas, que moitas veces teñen detrás de si unha boa dose de casualidade, cando non de capricho.

Non pretendín facer unha análise exhaustiva deste fenómeno, nin tan sequera do espazo europeo. Tan só busquei un mostrario de situacións distintas, afondando algo unicamente nalgún dos exemplos que podemos ofrecer.

Pero creo que abonda para deixar ben claro que identificar fronteira administrativa con fronteira cultural é un erro importante. Os trazos culturais, sen seren enteiramente alleos ás marcas fronteirizas, obedecen a criterios bastante máis lóxicos, asentados en séculos de historia común. E o máis evidente destes trazos culturais, moitas veces, é a lingua.

As fronteiras administrativas non poden tomarse dun xeito ríxido e non deben ser un atranco para salvagardar a cultura e os dereitos das persoas. Cun pouco se sensatez e de diálogo entre os responsables das distintas administracións, ten que ser posible, por exemplo, que no occidente de Asturias un neno de Taramundi, ou da Veiga, estudie o galego na escola como o fan os seus veciños da Fonsagrada ou de Ribadeo. Xa sucede, sen ningún trauma, na franxa aragonesa co catalán, e o Bierzo, con máis de dez centros de ensino nos que se imparten clases de galego, vai por ese camiño.

Non aceptar isto, paréceme a min que é pasarse da raia.

13.10.08

Fronteiras - VIII

Tripuntos









Para rematar esta peregrinaxe polo mundo das fronteiras curiosas, falarei brevemente dos tripuntos. Son lugares nos que conflúen tres países distintos. En Europa hai máis de vinte; uns están situados en ríos, lagos, ou no mar, e outros en terra firme. Máis que o feito da súa existencia, o que chama a atención é o xeito que teñen as distintas administracións de tratalos. Normalmente hai algunha marca no lugar exacto, e frecuentemente existen monumentos triangulares cun pé ou unha cara para cada territorio. Ás veces eses monumentos parece que actúan como nexo de unión entre os tres países, e procúrase que pase desapercibida a identidade de cada un deles. Sucede, por exemplo co formado por Austria, Hungría e Eslovaquia ou co que une Alemania, Bélxica e Luxemburgo. Pero outras veces dá a sensación contraria e parece que cada país se esforza en poñer de manifesto a súa identidade distinta, valéndose das cores da bandeira, do escudo, ou doutros distintivos. Sucede, por exemplo, entre Letonia, Lituania e Bielorrusia.

9.10.08

Fronteiras - VII

EMPEZA AQUÍ

Entre veciños: lindes
O curiosísimo caso de Jungholz, ó sur de Kempten, ten dado lugar a discusións filosóficas. É territorio austríaco pero situado “practicamente” en Alemaña. En realidade está absolutamente en Alemaña, pero ten un punto de contacto con Austria, situado no pico dunha montaña. Nese punto está precisamente a posibilidade de filosofar: ¿canto tamaño ten un punto? Desde logo, non dá para pasar desde Austria ata Jungholz en vehículo. Iso implicaría invadir terreo alemán. ¿E andando...?; parece ser que tampouco é posible. Ninguén ten o pé tan minúsculo coma un punto infinitamente ―tómese no seu significado exacto― pequeno.

Ademais, en Jungholz está situado un dos dous únicos “cuadripuntos” que hai en Europa. O outro está en Baarle. Non se trata de que alí conflúan catro países; iso non se dá en ningún sitio. O que sucede é que na marca fronteiriza 110 xúntanse catro partes opostas dos dous países. O lugar exacto está pintado nunha rocha.

Ata agora referímonos a cuestións fronteirizas que chaman a atención incluso no mapa, por tratarse de zonas pertencentes a unha administración, pero rodeadas por territorios que pertencen a outra. Pero hai moitos outros casos nos que, sobre o papel non se ve nada sorprendente, pero sobre o terreo poden observarse situacións moi curiosas. Comentaremos só algunhas:

O número 120 da rúa Voro de Valga é unha casa situada en Letonia, e os seus habitantes son tamén letóns, pero a rúa Voro está en Estonia. Xusto nunha esquina da casa hai un sinal que indica a fronteira; en canto os da casa poñen o pé na súa rúa xa están no estranxeiro. As relacións entre ambas as dúas administracións non deben ser moi boas, porque a familia necesita un pase, e ten que informar ás autoridades estonias dos movementos que realiza polo seu territorio. Nesa mesma localidade hai varias vivendas máis en situación similar, e tamén hai casos nos cales a fronteira divide a propia vivenda. Outros casos similares danse en Bregana, entre Croacia e Eslovenia.

A estrada D830 discorre entre Bélxica e Francia. Trátase dunha vía de dobre sentido, e cada carril está situado nun país distinto, separados só pola mediana, unha sebe ou unha beirarrúa de cemento, segundo as zonas. Loxicamente, os sinais dun lado son belgas, e os do outro franceses.

Cerca da cidade norueguesa de Narvik hai tamén unha estrada, neste caso norueguesa que discorre totalmente por territorio sueco. Para entrar en coche nesta área cómpre unha autorización que se pode obter na aduana sueca.

6.10.08

Fronteiras - VI

EMPEZA AQUÍ
Internacionais : Baarle

Un caso similar, pero moito máis sorprendente é o de Baarle, que supón unha complexa mestura de territorios belgas e holandeses. Maioritariamente trátase de territorio holandés, dentro do cal hai enclaves belgas que, á súa vez, teñen no interior zonas holandesas. As partes holandesas forman o municipio de Baarle-Nassau, e as belgas constitúen o de Baarle-Hertog. Baarle-Nassau son oito enclaves, dos cales sete están dentro dos enclaves belgas –a modo de bonecas rusas-, e o oitavo está en territorio belga.

As orixes da estraña división deste territorio sitúanse no século XII, e débense a un complicado entramado de señoríos, herdades, compras e doazóns. A situación mantense practicamente intacta desde aquela, a pesar de que houbo momentos nos cales se deron circunstancias políticas favorables para acabar con este puzle. En 1843 unha comisión creada para o establecemento da fronteira entre os dous países chegou á conclusión de que, neste territorio resultaba imposible establecela con continuidade. O que si fixeron foi determinar a nacionalidade, unha por unha, das 5732 parcelas que comprendía a zona. En 1995 levouse a cabo unha pequena reforma que, lonxe de simplificar a situación, o que fixo foi reasignar pequenísimas zonas dun xeito que, visto desde lonxe, resulta ridículo. Nalgún caso trátase tan só duns canto metros cadrados no medio dunha extensa pradeira.

Como consecuencia destas estrañas partillas, non é raro que a fronteira divida en dous anacos unha mesma propiedade: unha nave con algún negocio, unha rúa, e sobre todo, moitas vivendas. O sorprendente é que todo isto non soe supoñer incomodidades para os seus habitantes. Incluso, ás veces, sucede o contrario: cada propiedade paga os impostos no territorio ó cal dá a súa entrada, e é moi frecuente que os donos fagan obras para desprazar a porta e poder así acollerse a unhas condicións tributarias máis vantaxosas. Isto sucede especialmente coas tendas. Para que sexa doado para os visitantes saber en que país se atopan, as placas cos números das casas son diferentes segundo pertenzan a un país ou a outro: as belgas son ovaladas e as holandesas son cadradas.

Llivia e Baarle non son os únicos exemplos de enclave, ou sexa, de territorio dun país, situado totalmente noutro.

Se pescudamos un pouco pola xeografía europea ―e ignoramos intencionadamente outras latitudes seguramente moi interesantes― atopamos varios casos: Austria ten terreos en Alemaña, Bélxica en Holanda, Holanda en Bélxica, Italia en Suíza, Suíza en Austria, Armenia en Acerbaixán, Acerbaixán en Armenia, Alemaña en Bélxica e en Suíza, Rusia en Bielorrusia, etc. Antigamente había máis, pero moitos desapareceron mediante acordos amigables entre os países implicados. Se cadra un dos máis recentes foi o acadado en 1990, mediante o cal Lituania deixou de ter un enclave en Bielorrusia, ó revisarse a delimitación fronteiriza entre ambos os dous países.

4.10.08

Fronteiras - V

EMPEZA AQUÍ
Internacionais: Llivia

A situación sorprende aínda máis cando entran en xogo estados distintos, e podemos atopar varios casos:

Un bo día Súa Maxestade Carlos I de España e V de Alemaña levantouse xeneroso e concedeulle a Llivia o estatus de vila porque lle pareceu un lugar estratéxico para a custodia de toda a zona, daquela española. Se non fose por ese agasallo real hoxe Girona tería 13 km2 menos.

Ó firmarse o Tratado dos Pirineos (1659), mediante o cal 33 localidades do Rosellón e da Cerdaña quedaron baixo dominio francés, as autoridades españolas lograron que Llivia quedase á marxe desta cesión amparándose na súa condicón de vila. Os franceses conseguiron tamén introducir unha curiosa cláusula: a poboación de Llivia nunca poderá ser fortificada polo goberno español. Hai outras curiosidades en relación con este territorio. Indicarei só algunhas:

Llivia, enclave catalán situado integramente en territorio francés no que viven en torno a 1500 habitantes, está conectada con España a través de dúas estradas que atravesan chan francés. Ata hai pouco tempo, circular por unha delas implicaba certa perigosidade porque hai dúas estradas galas que a atravesan perpendicularmente e ningún dos dous estados aceptaba que a súa fose a ruta secundaria, opinando, en consecuencia, que o sinal de STOP debería estar situado na outra. Os sinais aparecían arrancados con certa frecuencia, o que deu lugar á chamada “guerra dos stops”. O problema solucionouse construíndo un viaducto a distinto nivel nun dos cruces (1983) e unha rotonda no outro (2001).

Pola outra ruta, de menos capacidade, ata 1995 só podían circular vehículos españois. Nese ano produciuse a apertura das fronteiras dentro da UE e, desde entón, o tráfico é libre. Coa apertura das fronteiras e a libre circulación de persoas e mercancías dentro da UE, quedou tamén sen efecto unha lei de 1979 pola que se prohibía que unha persoa francesa tivese propiedades no enclave, e se así era tiña que venderllas inmediatamente a un español. Actualmente xa hai propietarios franceses en Llivia.

Os lindes exactos do territorio están indicados mediante 45 marcos que teñen escrito por unha cara un LL de Llivia, e pola outra as letras identificativas dos lugares franceses limítrofes.

Pero a situación xeográfica aínda é máis complexa: Llivia posúe un terreo en Francia ―Le Pla de Bones Hores―, máis ó norte, que lle fora doado como compensación por ser un exclave. En 1970 os franceses construíron alí un hotel sen seren donos do terreo. Despois dun litixio, a sentencia foi favorable a España, e o hotel pasará tamén a ser propiedade de Llivia en 2030.

30.9.08

Fronteiras - IV

EMPEZA AQUÍ
Illas en terra firme
De calquera maneira, en todos estes casos, o problema radica en situar o marco aquí ou un pouco máis alá; hai continuidade, por así dicilo, xa sexa por terra firme ou mar por medio. Pero non sempre sucede; atopamos tamén casos de “illas”, de enclaves totalmente rodeados de terreo pertencente a unha administración distinta (autonómica, provincial, ...). Os dous exemplos máis coñecidos son o Condado de Treviño e Rincón de Ademuz.

O Condado de Treviño está dentro da provincia de Araba, pero pertence administrativamente a Burgos. Trátase de 50 localidades que se reparten por uns 320 km2, agrupadas en dous concellos: La Puebla de Arganzón e Condado de Treviño, que é o máis extenso e o que lle dá nome a todo o enclave.

Pertence a Castela desde o 1200, pero houbo numerosas peticións para incorporarse ó territorio de Araba, a última en 1980. En xaneiro dese ano o concello de Treviño aprobou unha moción na que se solicitaba a incorporación á Comunidade Autónoma Vasca. Catro meses despois a sala do contencioso administrativo da Audiencia Territorial de Burgos desestimou o recurso.

Aínda en xullo de 2001 un representante de Tierra Comunera-Partido Nacionalista Castellano (TC-PNC) levou unha proposta ó pleno da Deputación Provincial de Burgos na cal instaba a defender o carácter burgalés e castelán do Condado, rexeitando calquera intento de desvincular o territorio destes municipios da provincia de Burgos. Quizá conveña indicar que esas intencións secesionistas veñen, sobre todo, dos propios veciños do Condado, que se senten atraídos polo avanzado desenvolvemento socioeconómico de Euskadi.

Desde o punto de vista lingüístico, non hai que esquecer que as dúas comunidades teñen unha realidade distinta: en Euskadi son cooficiais o castelán e o euskera, e en Castela ―Condado de Treviño incluído― só é oficial o castelán.

A pesar disto, só con consultar a web do colexio público Condado de Treviño, intúese claramente que a situación real non cadra coa lei castelá. Alí podemos ler o seguinte:

“La lengua de aprendizaje de nuestros alumnos y alumnas será el castellano, introduciéndose desde Educación infantil como segunda lengua el inglés. Además, dada la situación geográfica del Condado de Treviño y la costumbre de la zona de seguir la formación académica de los chicos y chicas en Vitoria, se imparten de forma extraescolar y con carácter voluntario clases de euskera, cuya organización corre a cargo de la APA y el Ayuntamiento del Condado de Treviño”.

“De forma extraescolar y con carácter voluntario”: iso é o mesmo que a lexislación permitía para galego, catalán e euskera nos últimos anos do franquismo. Parece que aquí o estatismo do espazo se lle aplica tamén ó tempo.

Rincón de Ademuz é territorio valenciano, pero está entre Teruel e Cuenca. Ocupa uns 370 quilómetros cadrados e comprende sete municipios: Ademuz, Casas Altas, Casas Bajas, Castielfabib, Puebla de San Miguel, Torrebaja e Vallanca. Entre todos teñen uns 3.000 habitantes, dos cales máis de 1.000 residen en Ademuz.

Antes pertencía ó Reino de Aragón, pero no século XIII pasou ó de Valencia. Desde entón sempre foi valenciano, salvo dous curtos períodos a comezos do século XIX. A delimitación do terreo non estivo exenta de polémica, e aínda a mediados do XIX houbo serias trifulcas entre os habitantes de Casas Bajas e os seus veciños conquenses, que os acusaban do grave delicto de arrincar algunhas matas no seu territorio. Durante o conflicto chegouse a tomar gando como reféns, por pacer en pastos da súa propiedade.

Estes son, probablemente, os dous casos máis coñecidos, pero pola Península adiante podemos atopar bastantes máis exemplos, aínda que de menor extensión. Véndoos no mapa, parecen caprichos de topógrafo. Trátase de pequenos espazos de terreo ubicados totalmente nunha provincia distinta á que pertencen.

Á parte dos dous casos xa citados, Barcelona ten dous enclaves en Lleida, Cantabria ten unha zona en Biskaia, Burgos ten dous enclaves na Rioja e un en Palencia, Ciudad Real ten fragmentos entre Badajoz e Toledo, Córdoba en Sevilla, Girona en Barcelona, Guadalajara en Madrid, Lleida en Barcelona, Madrid entre Ávila e Segovia, Navarra dúas zonas en Zaragoza, Palencia dous enclaves en Cantabria e dous en Burgos, ademais Palencia posúe tamén anacos entre Burgos e Cantabria, Tarragona en Barcelona, Valladolid en León, e tamén entre León e Zamora, e Biskaia entre Araba e Burgos.

Nalgúns casos son terreos de cultivo, sen habitar, pero noutros hai núcleos de poboación.

25.9.08

Fronteiras - III

EMPEZA AQUÍ
Máis cerca: raias que se moven


Hoxe Leith pertence administrativamente a Edimburgo, como pertencen a Zamora os tres concellos montañosos das Portelas: Lubián, Porto e Hermisende. Pero non sempre foi así. Segundo conta Felipe Lubián, ata 1789 foron galegos, entre 1789 e 1822 pertenceron a Valladolid, desde 1822 a 1833 formaron parte da provincia de Ourense, e desde aquela son territorio zamorano. A pesar de tanto cambio, o galego segue vivo alí.

Poderiamos falar tamén do Couto Mixto, actualmente territorio ourensán, pero que estivo baixo dominio da casa de Bragança (portuguesa), e tamén foi territorio independente; tanto é así que os homes desas terras non cumprían o servizo militar en ningún dos dous países. Incluso houbo tempos nos que cada veciño escollía a administración á que quería someterse, e indicábao poñendo na soleira da súa casa un P de Portugal ou un G de Galicia.

Non hai tanto que a “intelixencia” americana poñía de actualidade o caso de Olivenza, concello estremeño de fala portuguesa, porque portugués foi no pasado. Aínda é hoxe o día que Portugal non renunciou oficialmente a este territorio, pero tampouco o reclama, e moito menos de xeito conflictivo, como seica indican os informes da CIA.

Tamén foi sonado o caso de Perexil, ata que un día “al alba, y con tiempo duro de Levante” as cabras marroquís volveron pacer en chan español, despois duns días de desconcerto. Daquela soubemos tamén da existencia das Chafarinas, de fermoso nome, e das puntas de Alhucemas e Vélez de la Gomera.

24.9.08

Fronteiras - II

EMPEZA AQUÍ
Entrando en materia: xogos, alcohol e partos prematuros

Hai algún tempo estiven en dúas reservas indias no estado de Conéctica, en EEUU. Eu quería ver cabanas cónicas, cabeleiras cortadas e cabezas de vaqueiros reducidas espetadas en estacas, pero atopeime con dous macrocasinos: Foxwods e Mohegan Sun Casino. En Conéctica e en varios estados veciños está prohibido o xogo, así que os indios mohicanos, facendo valer dereitos ancestrais que lles permiten decidir libremente sobre os seus territorios, puxeron en marcha estas iniciativas sen competencia en moitas millas á redonda. O negocio está asegurado, pero non deixa de ser curioso que en pequenas zonas dentro dun amplo territorio sexa legal o que no resto é delito.

A suite 212 do hotel Claridge de Londres é territorio iugoslavo desde o 17 de outubro de 1945. Nesa data e nese lugar estaba para nacer o herdeiro do trono de Iugoslavia, e tiña que facelo no seu país para non perder os dereitos sucesorios. Entón o goberno de Churchill realizou os trámites necesarios para que esa suite fose territorio iugoslavo, de xeito que o neno puidese herdar cando lle chegase o momento. A xenerosidade británica non lle valeu de moito, porque Iugoslavia non volveu ser unha monarquía, pero a fronteira segue aí.

En realidade, esta excentricidade tampouco é orixinal. Xa os romanos facían algo similar. Determinadas decisións tiñan que tomarse en territorio de Roma, e para evitar ter que desprazarse desde sitios distantes, acoutaron e declararon chan romano diversos lugares por todo o seu imperio.

Na Leith Wolk, unha rúa de Edimburgo, puiden ver o lugar onde estaba o Boundary Bar ― bar da fronteira―, sobre o que se conta unha simpática historia:

Leith, onde hoxe está o porto desta fermosa cidade escocesa, foi distrito separado ata 1920, ano no que quedou anexionado a Edimburgo. A liña divisoria pasaba xusto polo medio do Boundary Bar, en perpendicular á barra. O bar tiña dúas portas e cada unha daba a un concello distinto. Como as dúas vilas tiñan diferente horario de peche, a unha determinada hora o dono cerraba a porta afectada e obrigaba ós clientes a agruparse na outra punta da barra. O detalle pode resultar gracioso, pero se o analizamos friamente, é ridículo.

23.9.08

Fronteiras - I


Serie tamén publicada  en forma de artigo na revista Animal (nº 15).

INTRODUCIÓN
O galego-fetén, como diría Manolo Rivas, cando fala da fronteira, de calquera tipo de fronteira, soe referirse a ela como “a raia”, e cruzar a fronteira é “pasar a raia”. A todos nos teñen dito algunha vez que non nos pasemos da raia, e todos temos pensado algunha vez que o problema non é noso; o problema é da raia, que está onde non ten que estar.

Por culpa das raias ten corrido moito sangue, pero non quero afondar agora por este camiño. Non é a miña intención falar aquí dos que morreron por querer cruzar a raia que fendeu Berlín en dous durante anos, tampouco me vou acordar da raia que fan medrar agora os israelís para vergonza de todos, nin de tantas outras raias de sangue.

Voume referir a unha serie de situacións menos conflitivas nas cales a liña divisoria trazada para a administración do terreo non parece nin natural nin lóxica. A miña intención é relativizar o papel das fronteiras na sociedade actual e a súa utilización como corte brusco en espazos culturais comúns.

Sei que abordar este tema desde o país do minifundio pode parecer un pouco ousado. Non van tan lonxe os tempos nos que había fungueirazos porque unha vaca pacera medio metro máis alá da estrema do veciño, ou porque este cortara o carballo que medrara xusto no linde que separa dúas propiedades. O enfrontamento acababa moitas veces no xulgado. Rara era tamén a parroquia na que non había un veciño con sona de cambiar os marcos das súas leiras, de noite, para que estas medrasen un pouco á conta das do estremeiro. Tamén son frecuentes as liortas entre concellos para establecer con claridade os seus dominios. Claro que esta transcendencia dos lindes non é algo exclusivo de Galicia.

11.9.08

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - e VI

(Sen moitos detalles, que o aburrimento vai a máis e, se o asunto me cansa a min, que fará nos lectores...)
18-
A título de exemplo, valla a observación do proceso experimentado por Irlanda que, sendo unha comunidade bilingüe, baseou o seu crecemento na súa clara e decidida opción polo inglés, sen por iso descoidar a recuperación e protección do gaélico.
O que eu dicía: o inglés. Pero os irlandeses teñen ben claro cal é o seu idioma e cal non.

19-
Todo iso tradúcese nunhas expectativas de mercado e interacción económica que teñen precisamente como nexo de unión a lingua común.
Si, ho, si! Non vexo eu que os empresarios corran precisamente a facer negocios en Venezuela, Cuba, Bolivia, Salvador, Ecuador, Colombia...

Cunha cegueira impropia de quen pertence ó mundo empresarial, os do CFV ignoran as portas que lles pode abrir o galego pola vía da lusofonía, sobre todo nun mercado emerxente coma o brasileiro. Sirva como exemplo a cámara de comercio de Tenerife, que bota man dunha galega de Ribadeo para actuar como intérprete nas súas reunións cos empresarios caboverdianos.

20-
A capacidade de comunicación medra na medida na que se recorra a unha lingua que é accesible a un número máis amplo de persoas.

E tamén medra a capacidade de comunicación se se saben máis linguas, digo eu... É que non me cabe na cabeciña a idea esa de que estudar galego implica non saber outras linguas. Tan pouca capacidade lles supoñen os do CFV ós nosos alumnos?

21-
Na actualidade, o español- tamén lingua propia de Galicia-
... pois non é iso o que di o Estatuto de Autonomía aprobado democraticamente. Tanta cita legal ó comezo do folleto para vir agora con isto!

22-
Sen embargo, da información da que dispoñemos dedúcese que é España o único país occidental no que, en amplas áreas do seu territorio, non é posible aprender a un rapaz na lingua oficial do conxunto do país.
Se cadra o problema está na delimitación da oficialidade das linguas do país. Tamén niso poderiamos mirar o que pasa noutros países. Xa falamos diso.

23-
Suxírese un modelo flexible baseado no principio do dereito á elección da lingua docente por parte de pais ou alumnos ...
Supoño que tanto poderían escoller uns coma outros, ¿non? Ou sexa dobre sistema escolar, como sucede no País Vasco, que seguro que é o modelo que os do CFV admiran.

E pensaron tamén os do CFV nos custes? Ou xa non importan os cartos? Sería rendible ese investimento?

E se os nenos galegofalantes van a convivir cos castelanfalantes na rúa, no cíber, na piscina, no campo de fútbol, na praia, na tenda das lambetadas, no autobús, no noitebús, no parque, no pub, na escola de música, nas clases de aerobic, nas de petanca, no campamento, nos cursos de verán en Irlanda, na discoteca, na biblioteca, na ludoteca, na ligoteca, ... ¿non será mellor que convivan tamén nas aulas? Non creo que ninguén vaia quedar parvo por oír un infinitivo conxugado (se o oe) no pupitre do lado.

24-
ademais, a flexibilidade fomentaría a vinda a Galicia de profesionais moi necesarios para o desenvolvemento económico e social.


Se hai algún profesional que non vén a Galicia pola situación real en materia lingüística, ben contentos poden estar os empresarios por librarse de xente tan limitada. Aínda habían de estar agradecidos os do CFV de que o galego os disuada.

Outra cousa é que non veñan pola situación de Galicia que se difunde fóra de aquí, allea á realidade, aproveitando accións coma a difusión do documento do CFV. Sempre hai medios que está á espera de que lles dean unha mínima oportunidade para describir unha situación que nada ten que ver coa realidade pero que deixa convencido a quen non ten outra fonte de información. Un exemplo xa o citei antes, pero se cadra cómpre recordalo.

A algúns o único que lles falta por dicir é que aquí cada mañá almorzamos un neno castelanfalante e que, en festas sinaladas coma o Día da Patria ou o das Letras Galegas, descuartizamos uns cantos para botalos en taquiños na queimada mentres berramos coma posesos o de mouchos, curuxas, sapos e bruxas.

Se os do CFV tivesen un mínimo de responsabilidade e interese polo país, pensarían nas consecuencias dos seus actos antes de botar a lingua a pacer.

25-
Dende 2005, e especialmente a partires da publicación do Decreto 124/2007, as posibilidades de escolarización en español para os nenos de Ensino Primario e de lingua materna castelá son prácticamente nulas. Algo semellante sucede- ainda que en menor medida- co ensino nos seus niveis secundario e de bachalerato, nos que na práctica totalidade das escolas- sexan públicos, concertados ou privados- o español desapareceu ou ocupa un lugar residual, pois a lingua vehicular é o galego; as materias troncais impártense nesa lingua, tendo o castelán tratamento de lingua estranxeira ou é utilizado nalgunhas materias menores, como Música, Relixión, Ximnasia ou Manualidades.


Non me fago responsable de como lle pode sentar ós da Conferencia Episcopal iso de chamarlle "materia menor" á Relixión. Volvo ó rego...

Todas as medidas de política lingüística que tomou o actual goberno están recollidas no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega, aprobado por unanimidade nos últimos tempos do goberno anterior e que leva a sinatura de Manuel Fraga como responsable último.

Sempre me preguntei porque, igual que sucedeu coa cidade da cultura, ninguén se opuxo publicamente daquela. Se o motivo era o medo ou a ausencia de liberdade para opinar, o cambio de goberno ben mereceu a pena. Se o cambio de actitude é outro, especialmente nos representantes políticos que daquela apoiaron o PXNL e agora cuestionan as medidas da Xunta, haberá que preguntarlles pola súa coherencia.

9.9.08

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - V

(Como o asunto xa me aburre, voulle dar algo de color)
16-
...a ninguén se lle escapa que, nun mundo globalizado e dirixido cada vez con maior intensidade á ruptura de fronteiras, erixir novos muros é unha estratexia que, tarde ou cedo, acabará volvéndose contra quen a promove.

Fai falta ter ben poucas luces e ben pouco mundo para identificar o estudo dun idioma co descoñecemento doutros e coa construción de “muros”.

Aitor e Ángela estiveron París. Carmen estivo nun sitio de Alemaña que non recordo. Cristian vai para Viena. Eva está en Londres; antes estivo en Torino, Erfurt e noutro sitio de Alemaña que tampouco lembro, e asistiu a cursos en varios países máis. Iván está en Munich; antes estivo en Viena, Oslo e Ljubljana. Javier está en Colorado; antes estivo en Manchester, en Carolina do Norte e noutro sitio de EEUU que tampouco recordo. Lidia está en Manchester. Lucía estivo en Londres. Fiamma está no sur de Suecia. Marlene está en Tenerife; antes estivo en Edimburgo e Dublín. Tamariña estivo en Miami. Santi estivo en Berlín... Podería seguir. Todos son reais. Todos teñen nomes e apelidos. Todos foron alumnos meus e estudaron galego cando xa se oían os mesmos ridículos argumentos que se oen agora sobre barreiras que separan. Todos saben moito máis de globalización cós garrulos que perpetraron o panfleto do CFV. Algúns deles tamén saben de condicións laborais precarias na nosa Terra.

17-
Lingua e economía
A lingua constitúe un dos principais alicerces da economía. O imparable crecemento da globalización, dos fluxos comerciais e dos procesos produtivos, a crecente internacionalización dos mercados de bens e servizos, a mundialización das actividades económicas e o amplo despregamento intercultural ou da sociedade do coñecemento, fan que as linguas teñan cada vez unha maior relación coa economía, especialmente as linguas ponte ou internacionais.
(...)

Digámolo sen voltas, que xa imos cansos desta leria: a todos nos gusta moito falar da cantidade de persoas que estudan castelán no mundo, como nos gusta exhibir o número de estudantes estranxeiros que aprenden galego nos cursos de verán da USC ou nos corenta lectorados de galego que hai en universidades de fóra, pero sabemos que, na práctica, sacado Portugal, en Europa o castelán ten a mesma utilidade có galego: NINGUNHA. E fóra de Europa os mercados emerxentes, onde a maioría dos empresarios queren colocar os seus produtos, son a India, China e Brasil, onde o castelán é igual de inútil.

Cómpre que saibamos castelán porque sería de parvos ignoralo, pero non busquemos escusas de internacionalidade que hoxe non se sosteñen.

Dentro das institucións europeas vense dando unha aposta máis ou menos decidida pola diversidade desde o Covenant on Civil or Political Rights de 1966 e, especialmente desde a Declaración de Galway –outra vez a Irlanda que tanto fascina ós redactores do panfleto- de 1975.
Pouco a pouco, os estados foron cedendo poder en dirección descendente, cara ás partes que os integran, chámense rexións, cantóns, comunidades autónomas ou como sexa, e en dirección ascendente, cara á UE. No plano lingüístico deuse unha evolución paralela: a diversidade foise facendo cada vez máis visible, evidenciándose idiomas que antes estaban absolutamente silenciados e, simultaneamente, reforzouse cada día máis o papel do inglés como lingua franca, quedando os outros idiomas estatais, entre eles o castelán, relegados a un papel cada vez máis próximo ó de linguas tradicionalmente minorizadas como é o caso do galego. Canta máis dispersión, máis concentración.

Pero a ameaza para o castelán, se é que a hai, non vén por abaixo senón por arriba. Non entendo como os que tanto se laian do perigo que seica corre o castelán nalgúns lugares de España perden munición disparando contra idiomas coma o catalán, o galego ou o éuscaro, que nada lle poden facer, e non se inmutan ante o inglés, que está entrando a saco e de frac pola porta principal. En calquera franxa de 300 Km. da área mediterránea hai moitas máis emisoras de radio e publicacións escritas en inglés cás que podemos atopar en galego, catalán e éuscaro en todo o estado. Supoñen unha ameaza para o castelán?

A min non me preocupa, que como de todo sen problema, pero os que tanto se alarman coas arganas dos xureliños deberían ter máis coidado coas do congro, que as ten aínda que se lle poidan agachar. –E aínda habedes dicir que os do interior non sabemos de peixes-.

5.9.08

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - IV

VÉN DE AQUÍ
8-
...convén lembrar que a Constitución Española recolle no seu artigo 3 que o castelán é a lingua española oficial do Estado e que tódolos españois teñen o deber de coñecela e o dereito a usala.

"Todos os españois teñen o deber de coñecela..."

DEBER: (infinit. del verbo deber.) m. Aquello a que está obligado el hombre ... (Diccionario de la Lengua española. Real Academia Española)

Que diciamos máis arriba das imposicións...?

9-
... tódolos españois teñen os mesmos dereitos e obrigas en calquera parte do territorio do Estado.

Interesante, interesante, ... Supoño que iso tamén valerá para os dereitos lingüísticos dos galegos fóra de Galicia, ¿non?

Poden os fillos dun un castelanfalante recibir o ensino en castelán en Madrid, Villanueva de la Serena ou Espinosa de los Monteros?
Poden os fillos dun galegofalante recibir o ensino en galego en Madrid, Villanueva de la Serena ou Espinosa de los Monteros?

Eh! Eh! Non me veñades coa letanía de que iso non é Galicia; antes quedaramos en que os dereitos lingüísticos os teñen as persoas, non os territorios.

10-
Ademais, o mesmo artigo sinala que os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal e oficial dos dous idiomas e potenciarán a utilización do galego en tódolos planos da vida pública, cultural e informativa, e disporán os medios necesarios para facilitar o seu coñecemento, así como que ninguén poderá ser discriminado por razón de lingua.

E por que non lle damos a volta ás negriñas, a ver que pasa:

os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal e oficial dos dous idiomas e potenciarán a utilización do galego en tódolos planos da vida pública, cultural e informativa, e disporán os medios necesarios para facilitar o seu coñecemento, así como que ninguén poderá ser discriminado por razón de lingua.

Vaia. Xa ten outra pinta.

11-
A pregunta que procede facer é si, efectivamente, tódolos cidadáns de Galicia teñen eses dereitos ...

E por que nos temos que quedar en Galicia? Non estamos sempre dicindo que non hai que poñer un telón de grelos no Cebreiro? Cando teñamos o AVE no 2012 imos chegar a toda mecha a Valladolid. Imos conservar os nosos dereitos ou vannos quedar tomando un viño na Gudiña?

12-
É sinxelo de constatar que no seu desenvolvemento histórico, as linguas, como ferramentas que son, ‘se teñen soas’

Pois logo a que vén tanta preocupación? Xa non fai falta o Manifesto contra a angustia das clases humildes galegas. Os seus fillos van seguir podendo traballar na hostelería na capital. Dediquemos os nosos esforzos a ascender o Celtiña, que as linguas –supoño que tamén o castelán- mantéñense sóas.

13-
A lingua é algo tan persoal, tan definitorio e tan fondo como os nosos sentimentos.

Desta si que vou acabar chorando. A min tanto sentimento amoléceme a alma.

14-
Na nosa opinión, non existe unha materia na que o exercicio da liberdade sexa por definición máis intocable que o da lingua que falamos. Isto non quere dicir que, nunha situación de bilingüismo desigual, non se poda dende os poderes públicos estimular, incentivar ou promover o libre uso dunha determinada opción.

E como podemos “libreusar” algo sen coñecelo? Aí está a clave do Decreto 124/2007, e está ben claro nos obxectivos da LNL: acadar competencia similar nas dúas linguas oficiais para despois poder “libreescollelas”.

15-
Non son os pobos os que teñen lingua, senón as persoas.

E dálle!

CONTINÚA AQUÍ

4.9.08

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - III

7-
Non está no noso ánimo entrar no debate sobre cal é a lingua dun territorio: en primeiro lugar, porque partimos da idea de que non son os territorios os que posúen linguas, senón as persoas.

Ultimamente leo con tanta frecuencia iso de que “non son os territorios os que posúen linguas, senón as persoas”, que vai camiño de converterse nun novo tópico.

Pois é máis que discutible, e cada Estado interpreta a situación segundo lle cadra. Vexamos:

Criterio de personalidade

Irlanda –país que máis adiante se cita como modelo a seguir-, Luxemburgo e Finlandia –ó que tanto se ulude ultimamente debido ós seus bos resultados no informe PISA- entenden, coma o CFV, que son as persoas e non os territorios os que teñen dereitos lingüísticos e, en consecuencia, basean o seu modelo de política lingüística no criterio de personalidade.

En Irlanda, por exemplo, a pesar de que saben que a inmensa maioría da poboación que fala irlandés se concentra en tres zonas (Donegal, Connemara e Kerry), declararon o irlandés oficial en todo o Estado porque en todo o territorio hai algunhas persoas que o falan.

E en España? Cómpre recordar aquí cantos miles de galegos residen noutras comunidades? Acaso non temos o país cheo de Casas de Galicia, Centros Galegos, Lares galegos? Serán os lugareños os que os crean por exotismo ou admiración ó noso ou será que os galegos andamos espallados por todo o territorio? Abonda con pisar calquera deses centos galegos un sábado pola noite para decatarse de que, non todos, pero a inmensa maioría desa xente fala galego. Ese é o idioma que usan entre tallada e tallada de polbo, entre tute e tute, entre cunca e cunca de viño.

E por que non defendemos o dereito deses galegos a poder usaren o seu idioma de xeito oficial alí onde estean? E por que non reclamamos para eles o dereito fundamental a educaren os seus fillos na súa lingua? A resposta é sempre a mesma: porque iso non é Galicia. Pero non diciamos que as linguas eran das persoas, non dos territorios...!

Criterio de territorialidade

Hai quen pensa que non son as persoas, senón os territorios os que teñen lingua propia. Así sucede en Suíza e Bélxica, que basean a súa política lingüística no criterio de territorialidade. Dividen o estado en zonas e dentro de cada zona só é oficial o idioma propio, coa excepción da área de Bruxelas no caso belga. A xente non importa. Se un habitante dunha zona se traslada a outra, sabe que o idioma oficial vai ser distinto e amóldase. Cómpre dicir que, en contra do que se poida pensar, a consecuencia deste modelo é que os habitantes de todo o Estado soen acabar tendo un dominio suficiente de todas as linguas do seu país e a mobilidade non é ningún inconveniente. As tensións, que se dan principalmente en Bélxica, teñen moitas máis motivacións económicas ca lingüísticas.

Criterio "á carta": personalidade ou territorialidade segundo conveña
E que sucede en España? Que criterio usamos? Pois unhas veces o de territorialidade e outras o de personalidade, segundo o castelán saia máis beneficiado.

Para Galicia e para as outras comunidades con lingua propia escolleuse o criterio de personalidade, porque así ten entrada oficial o castelán: en Galicia son oficiais o galego e o castelán porque hai falantes dun e outro idioma.

Para o resto do territorio escolleuse o criterio de territorialidade porque así non teñen cabida oficial os idiomas que alleos a ese lugar. Por exemplo, a pesar de que en Madrid residen moitos galegos (moitos deles galegofalantes) non é cooficial o galego porque iso é Castela, non Galicia.

Modelos semellantes son os que se adoptan en Portugal co miradés ou en Italia con idiomas do norte. Son territorios polos que antes pasaron seres chamados Franco, Salazar, Musolini, ... Casualidade?

Seguramente cando se aprobou a Constitución e o Estatuto de Autonomía non se puido facer outra cousa, pero tamén é certo que noutros países aplícanse modelos de política lingüística diferentes ó noso, con resultados bastante mellores tanto para a convivencia coma para o dominio de idiomas.

3.9.08

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - II

EMPEZA AQUÍ

Vexamos algúns fragmentos do documento:

1-
... procuramos estar presentes, de maneira responsable e co rigor necesario, no debate de todos aqueles temas que, como empresarios e cidadáns, poden afectarnos.

Paréceme ben a idea. Só lle falta levala a cabo. O rigor no documento, como veremos, escasea máis cá castidade nun burdel. E é de supoñer que un informe así, tan serio, foi elaborado coa colaboración de expertos que facilitaron datos obxectivos e asesoraron como se debe. Imaxino que, nos últimos seis meses, non fixeron outra cousa a metade dos sociolingüistas galegos. Como non haxa máis rigor en asuntos económicos do Club, aviados imos...

2-
Que Galicia sexa unha comunidade bilingüe debería ser unha vantaxe, e difícilmente pódese xustificar que a preservación dunha lingua poda converterse nunha cortapisa para a aprendizaxe e a 'competencia' noutras.

Deixando a un lado o pronomicidio e se cadra aínda o concepto de “comunidade bilingüe” / “comunidade diglósica”, non hai nada que obxectar a este fragmento. O malo é que, dito isto, nada hai no resto do documento que favoreza o bilingüismo e a situación preséntase sempre como se aprendizaxe do galego implicase o descoñecemento do castelán.

3-
Como responsables da educación das futuras xeracións, pais, administracións e educadores deben esixir e fomentar un ensino que garanta competencia suficiente aos nosos fillos para enfrontarse aos retos do presente e do porvir.

Pois diso se trata, de garantir competencias, pero ningún neno as vai adquirir por arte de maxia. As competencias non se adquiren unicamente desde as clases de lingua nin tan sequera só desde a escola. Cómpre habilitar espazos de uso escolares e extraescolares para as linguas nas que se pretende ter competencia. O castelán debe estar presente no ensino, pero a súa situación social permite que o seu uso e a súa competencia estean garantidos polo contexto extraescolar. Dito sen voltas: tendo en conta o que escoitan falar moitos nenos no seu contorno, a música que escoitan, a TV que ven, os cómics e as revistas que len, as webs que visitan, etc., etc., é absolutamente imposible que non teñan competencia activa e pasiva en castelán. Non sucede o mesmo co galego, sobre todo nos espazos urbanos.

Xa que falan de retos actuais, de globalización e de conceptos similares, non lles viría mal ós autores do documento tratar de averiguar algo sobre as estratexias europeas cara ó multilingüismo, sobre siglas coma CLIL ou EICLE (Enfoque Integrado de Contidos e Linguas), sobre o informe ELAN do 2007 ou sobre os da Comisión Europea do 2003 e 2008. Aforrarían moitas das parvadas que din.

4-
A experiencia doutros países, que, sen renunciar á defensa das súas linguas vernáculas minoritarias...

O adxectivo “vernácula”, aínda que está amparado polo dicionario, ten un sabor algo reseso para referirse a linguas. A nosa lexislación, que en posteriores apartados do documento se esgrime, usa o termo de lingua “propia”. Noutros países menos escrupulosos, que tamén se citan máis adiante como modelo, como é o caso de Irlanda, usan o concepto de lingua “nacional” para referirse ó gaélico ou irlandés.

5-
... optaron pola súa difusión sen imposicións, debería servirnos como referente.

Xa me tardaba en aparecer a historia das imposicións. Desta vez teño o traballo feito.

6-
A nosa postura, xa que logo, non está sostida en criterios de carácter ideolóxico ou político.
Xa, xa, ...

Club Financiero de Vigo: Política lingüística. Unha visión empresarial - I


Procurei sempre non malgastar o meu tempo atendendo canto comentario de taberna relacionado coa lingua pasa por diante da porta, pero ultimamente son tantos os estímulos que non hai corpo que ature.

A última chega desde o sur, de mans do Club Financiero de Vigo (CFV) que acaba de facer público o documento “Política lingüística. Unha visión empresarial”. Trátase dun libelo que fai que hoxe esperte do letargo estival no que andaba eu sumido.

Vaise sabendo agora que tal arroutada se elaborou e se deu a luz de costas ós socios, que non coñecían a existencia do documento, e que moitos deles non comparten o seu contido. Pero aínda que algúns queiran agora amañar o asunto, o mal xa está feito: o impresentable contido xa tivo eco na prensa e, en canto lle toque a vez, sei eu dalgún columnista manipulador de por aquí e dalgún comentarista radiofónico de por alá que rematarán a faena terxiversando máis aínda a realidade. Baste como exemplo este fragmento publicado no xornal de Pedro J. nada máis coñecerse o folleto do CFV:

"Los colegios públicos de la comunidad autónoma imparten la totalidad de la enseñanza en gallego, exceptuando en algún caso asignaturas menores como Educación Física o Religión. Los centros privados utilizan el gallego en todas las materias troncales, incluidas las matemáticas. Los padres no disponen de ninguna opción para educar a sus hijos en castellano, ya que ningún centro está autorizado a ello. Amplios sectores de la sociedad de esta comunidad autónoma han mostrando su preocupación por la imposición del gallego y la eliminación del idioma común. Especial angustia causa en las clases humildes de una región en la que conocer el español ha permitido acceder a puestos laborales en toda la geografía nacional, especialmente en el sector turístico".


Propoño a elaboración inmediata dun Manifesto contra a angustia das clases humildes. É así como se vai atizando o lume, é así como se crea fóra de Galicia unha imaxe da nosa situación lingüística que nada ten que ver coa realidade, é así como se desfai nun momento un camiño que tanto traballo leva construír.

Lerémolo con calma nas nosas próximas entregas, e comprobaremos como:

- A pesar dos principios establecidos no preámbulo, vese que está redactado só para defender o castelán, que seica periga moito nestas terras…

- Carece de rigor terminolóxico e argumentativo, caendo por veces en contradicións, amparándose na lexislación do xeito máis ríxido ou en apreciacións persoais contarias á mesma, segundo conveña ás súas teses.

- Cadra sospeitosamente coas teses defendidas por un colectivo que me nego a tomar en serio e a publicitar, calcando en ocasións fragmentos dos seus documentos.

- Demostra o escaso compromiso do sector económico coa nosa cultura, o cal evidencia un proceso de normalización inconcluso no que quedan por percorrer fases fundamentais.

- Para rematar, a versión galega do documento está chea de erros lingüísticos, o cal non di moito a favor de quen o redactou nin do colectivo que o avala.

27.8.08

George Steiner (e Juan Cruz) e o galego


"... me han dicho que hay una universidad en España en la que es obligatorio hablar en gallego" comenta escandalizado George Steiner nunha delirante entrevista na que tamén se ocupa das prácticas sexuais dos xordomudos e defende as guerras como remedio contra a superpoboación. -O que me sorprende é que con este razoamento pida o Nobel para Blair polo seu papel no proceso de paz irlandés e non para Bush polo seu papel na loita contra a superpoboación-.

Volvo ó rego: "Igual que es obligatorio en Cataluña compartir el catalán con el castellano" -respóndelle o entrevistador.

Pero no me compare el catalán con el gallego! El catalán es un idioma importante, con una literatura impresionante. Pero el gallego ¿por qué ha de ser obligatorio en una universidad?

Vexo por aí reaccións contra o filósofo. A verdade é que a min non me sorprende tanto. Os filósofos, chegada unha idade, é o que teñen: soltan unha ocorrencia de vez en cando, rímoslles as gracias e eles son felices o tempo que lles queda.

Aínda lle teremos que agradecer a intención, pero a min cabréame máis que o entevistador, Juan Cruz, non lle desmentise a Steiner a súa afirmación inicial. Porque non é certo! Non hai ningunha Universidade en España onde sexa obrigatorio falar en galego, e se non que miren datos ben recentes.

O que pasa é que hai persoas e medios de comunicación que un día si e outro tamén sementan parvadas ó vento, e o malo é que algunhas acaban prendendo.