Sei que teño o blog cheo de trapalladas. Debería facer limpeza, pero cústame quitar cousas do medio. Escolle ti o que che pareza e non fagas caso do resto.

30.11.09

Tempos revoltos

Como andan os tempos avesíos e vexo as primeiras neves nos curutos dos montes non quero eu falar de togados tarados que sentencian sapos pola boca en Alcorcón para que nos dure pouco a alegría doutra sentencia do supremo que di, sen dicilo, que viven nas nubes e menten os colectivos que pensan que os pais poden decidir a lingua dos mestres.

Non quero eu falar de xurados que humillan a ilusión dunhas nenas Tarambainas. Hai mil maneiras de dicirlle a alguén que queda eliminado dun concurso sen afimar que o que fai está ben só para romerías. Seguramente a tarambainas de Loles León berraría "olé, qué arte!" se as nenas levasen vestidos de volantes de lunares e taconeasen o plató coma posesas.

Non quero eu falar de quen propón sacar a lingua do debate partidario xusto ó día seguinte de que todos os oradores do seu partido (Rajoy, Feijoo, Louzán) metesen a lingua nos seus discursos en Pontevedra para colleitar ovacións paifocas.

Non quero falar tampouco do Conselleiro de Cultura que di que non hai que subvencionar a cultura mentres seguen chovendo millóns de subvencións para canto colectivo hai. Seica non ten sentido subvencionar libros en galego porque se le pouco. Ben se ve que que viviu nos EEUU do Bush que falaba de cortar as árbores para evitar os incendios.

Eu prefiro falar dos empresarios do Foro Peinador e doutros que sementan a ilusión dun país normal e demostran que defender a lingua dun país non é incompatible con facer e vender queixo, viño, aceite, gasosa ou barcos para millonarios.

Pero, como andan os tempos avesíos, sobre todo quero eu lembrar os tempos do bo tempo e falar dos amablingües. É que ultimamente andamos algo alporizados co tema do idioma e o que hai é que ser amables, ho!, practicar o amablingua, que así quédalle o corpo a un máis a gusto e non se resente o corazón. Eu mesmo atopei non hai moito a un destes amablingües. Conto:

En Carril, a poucos metros de onde saquei a foto, o dono dun restaurante falaba e falaba sen parar cun colega, intercalando galego e castelán, mentres nós dabamos conta dunhas navallas, dunhas ameixas e dunhas cantas cousas máis con casca e bicho dentro.

Cada vez que viña á mesa traer unha nova ración de bichos, o tipo facía algún comentario, sempre en castelán, e mesmo nos acabou contando con detalle o moito que vendera este verán, para que viramos que no da crise había algo de trola. Eu de vez en cando tamén dicía algo, sempre en galego. Se cadra foi por iso que, cando a cousa ía xa polo medio, preguntou:
- A vós pódovos falar en galego, ¿non?
- Por suposto que si, e preferímolo.

E seguiu falando, todo o tempo en castelán, pero moi amable, eh! Eu creo que se lla chego a pedir, ata me trae alí a árbore xenealóxica das nécoras e o libro de instrucións para comelas.

Bromas á parte, penso que se ó remate da cea alguén lle preguntase ó homiño aquel en que idioma nos estivera falando, probablemente diría que en galego, porque creo que tivo intención de facelo e mesmo nos preguntou, aínda que as palabras lle saísen en castelán. Simplemente, o seu cerebriño, sen pedirlle permiso, decidiu que a relación co cliente debía ser en castelán. O galego queda para os chipiróns. Velaí a diglosia. Velaí a importancia dos membros do Foro Peinador.

NOTA
:
Parabéns a Xoán Babarro por un novo premio, desta vez o premio Arume de poesía infantil, que gañou coa obra A princesa de Taramundi. Un novo libro con sabor eonaviego para goce dos nenos de todo o mundo.

23.11.09

A terra do medio

Quen queira ser universal, que lle cante á súa parroquia”. Repito esta cita con certa frecuencia e sempre digo que é de Shakespeare, aínda que non teño nin idea. En realidade, creo que é de Dostoievski pero eu non o digo porque os rusos teñen peor prensa. Se cadra quen o sabe é Antón Lamazares, que onte mesmo dicía "desde esta ciudad aprendí a querer a mi aldea". A cidade é Nova York e a aldea Maceira.

É inconcreta e ampla a parroquia de Vázquez Pintor. Chega desde Deza ata o Morrazo, pasando incluso pola Habana, pero ten o cerne na valgada que vai de Melide ata Agolada, co epicentro en Quián. Esa é A Terra do Medio, que xa ten o seu canto: fermoso texto en fermosa edición de A Nosa Terra.

A alegría da noticia editorial medra aínda máis cando, debullando nas súas páxinas, un atopa incluso sangue do seu sangue:

... foi en Soutolongo, no pendello da eira da casa do “compoñedor”:
-¿E logho que foi ho?
-Caeu da bicicleta, anda aprendendo; e derramou este brazo...
-Deixa ver aquí.
A artesa de pan era grande, de carballo; sentei con el en confianza e zas, un lóstrego a percorrer e un ai sen tempo. E velaí como aínda xorde e axuda o brazo dereito nesta escrita, cincuenta anos hai
.
(Vázquez Pintor: A terra do medio)

O compoñedor de Carracedo... Manolo, o irmán da avoa. Viaxa o recordo cara á infancia e volven as visitas á casa da avoa Amalia, en Sampaio, e as palabras de sempre:

- Suso, temos que ir ver a Manolo a Carracedo, que es igualiño ca el e halle gustar verte.

E alá iamos, percorrendo amodiño o quilómetro escaso que había entre as casas dos dous irmáns. O compoñedor de Carracedo non fora á Facultade pero aprendera os secretos do corpo cos libros do seu pai, o bisavó, que era médico coma o pai de Dostoievski. Nada de ritos, nada de embruxos; saber autodidacto. E acadou sona de poñer os ósos no seu sitio mellor ca ninguén na comarca.

Daquelas visitas a Manolo, lembro sempre unha caixa de galletas surtidas diante de min e a súa mirada azul que seica herdei, e gozo co recordo ó atopalo agora no medio d’A Terra do medio.

15.11.09

Literatura dramática e teatro en galego do Eo-Navia

Sábado, 14 de novembro. Mentres no Teatro Principal de Compostela tiña lugar un novo acto en defensa da lingua galega, organizado desta vez pola plataforma Galego, patrimonio da humanidade, na Casa do Mar de Ribadeo presentábase o libro Literatura dramática e teatro en galego do Eo-Navia, de Rita Bugallo.

Trátase do terceiro volume da colección Òlga, promovida por Quique Costas desde o Servizo de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, co obxectivo de dar a coñecer as distintas manifestacións literarias en galego estremeiro.

O libro de Rita Bugallo inclúe fragmentos, algúns deles inéditos, de obras teatrais eonaviegas pertencentes a Conrado Villar Loza, Armando Cotarelo Valledor, Francisco F. Arias Campoamor, Manuel García "Galano", José María Bedia, Tomás Niembro e Jesús Álvarez Valdés.

As obras escolmadas pola autora mansellesa editaranse íntegras proximamente nun CD que recolle en PDF e en versión para e-books os tres títulos xa publicados na colección Òlga e outros relacionados co Eo-Navia.

A lingua e a literatura eonaviega estarán, deste xeito, presentes en formatos de vangarda que facilitarán o seu coñecemento a través das novas tecnoloxías.

10.11.09

Caxigueiro

Hai poetas que se empeñan en non ser poetas e esconden as palabras tras as pedras, o barro e a chatarra, ... tras a beleza das pedras, do barro moldeado e da chatarra feita arte.

Hai poetas que raptan os versos e escóndenos na paisaxe modelada, pero os versos agroman ó final de cada etapa. Caxigueiro, agora temén na rede.

din dun pobo
que para vivir de aluguer
vendeu o amencer
a néboa e a memoria
non son felices
os homes non lembran
o sabor das bágoas

(Caxigueiro: O rapto da paisaxe)

3.11.09

Fala rururbana

...i non se as puxo. Mentres me cortaban o pelo hai uns días, oín esta lindeza lingüística na silla do lado. Era unha muller que falaba dunha amiga que pensaba poñer unhas mechas, pero despois pensouno mellor e non as puxo. Saín de alí coas ghedellas amañadas, pero cunha xostregada no oído da que aínda non me repuxen.

Sobre ese “i” espúreo non vou comentar nada que non teña dito xa Alonso Montero, que lle ten dado ben voltas. O pronomicidio xa é outro cantar.

Aínda que poucas veces se chegue ó nivel aberrante do exemplo inicial, cada vez é máis frecuente oír construcións do tipo “Mo dixo el”, “O fai sempre”, etc. nas que a colocación do pronome anda a velas vir.

Antes eran expresións típicas de neofalantes e neses casos o erro é comprensible, que os idiomas apréndense a modo, coma todo. Pero agora son frecuentes en boca de persoas que veñen de ambientes galegófonos e que sempre falaron en galego. Eu, de tanto ver a Horatio, xa fun aprendendo e teño un perfil:

Normalmente muller, aínda que non só. De 30 a 50 anos. Procedencia rural pero instalada nunha vila ou cidade galega por motivos laborais ou familiares. Ten un establo a carón da vivenda de seus pais e un ascensor á porta da súa casa, e usa este trazo lingüístico para marcar esta diferenza vital, se cadra inconscientemente.