Madeus!

CHATARRA DIVINA QUE TANIA ATOPOU EN SANTA SUSANA

Sorprendámonos, blasfememos!, que as circunstancias ben o permiten, pero fagámolo con xeito: en galego.

Teño oído que, cando de blasfemias relixiosas se trata, usamos o castelán porque o galego nunca foi lingua da Igrexa, nin para o bo nin para o malo, nin para o rezo nin para a blasfemia. Non faltará razón: ás veces desfila medio santoral en procesión, cos seus superiores incluídos, e ninguén di Deus ou Virxe, senón Dios e Virgen, aínda que se fale en galego.

O mesmo que o galego non se usou tradicionalmente para rezos nin para blasfemias, tampouco se utiliza para expresións exclamativas de carácter relixioso que indiquen asombro, sorpresa ou similares.

NOTA SOBRE A PUBLICACIÓN
DE AMARGURAS DUN VIAXE

Por iso me chamou a atención atopar repetidamente a expresión Madeus! nos textos poéticos de FARRUCO, pseudónimo co que Ramón García González publicou tres ou catro ducias de poemas na prensa local, nas primeiras décadas do século pasado. Ademais, tamén é autor dun libro, Amarguras dun viaxe, publicado en 1920.

Usaba unha linguaxe moi achegada á fala popular da súa zona, o occidente de Asturias, incluídos os vulgarismos, castelanismos e dialectalismos; así que imaxino que ese elemento tan seu tamén estaba presente na fala da xente que o rodeaba.  

Que eu saiba, o termo non aparece nos dicionarios de galego elaborados en Galicia, pero recóllese no Vocabulario del bable de occidente de Bernardo Acevedo Huelves e Marcelino Fernández y Fernández, e dáselle o seguinte significado: 

Madeus: Juramento de poca importancia. Cfr. cast. ant. madios, equivalente al `ma-dia’ de los griegos. Ús. de Valdés al Eo. V. madezas A.F.

A min madeus paréceme unha contracción de Madre de Deus!, pero madezas, expresión que se dá como equivalente, explícase como “¡Como hay Dios!”. Se cadra tamén madeus procede de aí: coMo hAi DEUS!. Non o sei. En calquera caso, eu deixo aquí a expresión, para que saia no GOOGLE mentres non sae no CORGA.

E tamén reproduzo algúns exemplos tomados dos textos de FARRUCO (Por similitude, podémolos ler escoitando a Madredeus):

1- Augurio

(...)

- ¿Y que van faguer os vellos?

- ¿Que van faguer? Pois tá claro:

morrer tamén ¿non é tempo?

- É, madeus. Aunque...

(...)

2- A pulga

(...)

A pulga non se descuida,

aquí y alí fina clava

el aguillón, y en sorber,

madeus si entende de pausas,

pero Florencio, que é home

a quen non sentan as chanzas

 (...)

3- A compota

(...)

Os vapores que da ola

fartos de olor se escapaban,

al refregarlle a nariz.

enternecíanlle a entraña,

e iba sentindo un afecto

hacia a cazola, y tan rara

atracción, que as maus, madeus,

si nos bolsos se lle aguantan.

4- Os dous anos

(...)

¿Y que queredes? ¡Madeus,

si a min tamén non me chifra!

Tomou un couso na mau,

apretou... ¡Non sei que diga!

¡Pois non saliu un conexo

dando el focín y as patías!

Tomou outro ¡un galo hermoso!

Outro despois ¡y unha pita!

Madeus, aquelo era cousa

ben de encanto ou bruxeiría. (...)

5- Bon ano

(...)

que se apilen nel caxón

muitos billetes de Banco.

¿ Y con esto, xa, madeus,

se pode pasar bon ano! (...)

6- ¡Poder de vicio!

Tía prisa, Xuaquina, aquela tarde;

madeus que tía prisa, no acougaba. (...)

7- El trasno

(...)

- Cala á boca; cada vez que me acordo, nena, temblo,

porque che era un trasnazo coma un oso,

y os dedazos, madeus, eran de ferro.

8- Como ayer

Nin el cavaba, nin ela, unha vez

tomaba de entre os dedos a calceta;

sempre andaban del brazo, sempre ociosos,

empapados nel goce das bellezas.

¡Madeus, era demais! Pero entre aquelos

encantos, non falataba a súa treta. (...)

9-  Queren?

(...)

Ademais; as bocas de anos

cailles mal, madeus, a risa:

melas y melas amostran

y a veces, vaya, xa pingan.

10- Unha pregunta

(...)

Pero agora ¿a que familia

pertenecen esos Pablos?

¿Aus que se chaman católicos?

¡Pois, madeus, que son dos prácticos!