Do Navia ó Navia: o mesmo río, a mesma lingua

Navia, 12 da mañá: presentación do Informe lingüístico sobre a nosa terra Eo-Navia (Occidente de Asturias)

Baixo os brazos escalazados dun Cristo que non entende nada, o Padre Carlos debulla o libro con palabras ben medidas. Comedidas. Emilio –creo lembrar que se chamaba- berra con máis xenio:

- Son asturiano e falo galego! Son asturiano e falo galego!

Coma el, outros 40.000. Aínda que non o saiban.

Tamén falamos dos ausentes, dos que levan meses tirando pedras, rompendo pontes.

- Que gusto dá oír a gheada –dixo alguén.

Falaba das palabras para o peche, poucas pero ben-ditas (por algo estabamos na capela) de Quique, a voz que chegou do sur ateigada de ilusión. A man que sempre está, o nome que nunca aparece. Paixón e humildade. Armenia ó lonxe.

Bebemos viño nun lugar de onde seica expulsaron hai pouco a Castelao -debe ser que o seu saber molestaba nas paredes- e improvisamos un xantar no que empezamos colgando os carnés nas bocas que falan a mesma lingua en terras diferentes, para sabermos quen somos os que alí cadramos pola mesma causa. Comemos con alegría un arroz triste e non quixemos lingua por non sabermos de que lingua nos falaban. Andamos revoltos entre as setas dos montes que apagamos na miña punta. Acendemos lumes en bitácoras decentes e indecentes. Unha Estrela chegou desde Compostela e xogou a ser caníbal. Recitamos versos palindrómicos e fixemos política con plenos en garitos innombrables. E que sei eu!

De remate sacamos a foto da peña do Bilbao e espallámonos de novo, desde o Navia do Fragoso –trasnada cunqueiriana- ó Navia de Asturias que antes foi noso. A mesma lingua.

Mañá, se cadra, outros contarán outra película, tirarán máis pedras. Xa estamos afeitos.

Heidi

Acabo de ler un artigo sobre o modelo de ensino en Suíza que fai que os alumnos “aprendan catro idiomas de forma natural”, segundo reza o título.

A lectura dese artigo fai que me lembre dunha columna publicada hai algún tempo na prensa galega. Daquela redactara unha resposta que despois decidín non colgar aquí porque non quero converter o meu blog nun diálogo de xordos con columnistas que nin coñezo nin me van ler, pero agóra apetéceme recuperar o que daquela escribín. Velaí vai:

Fuzando na Voz (9-02-07) atopo unha columna de Luís Ventoso que leva por título Heidi 2. Supoño que xa saíu un Heidi 1 que eu non vin.

Con algún inxenio, prosa fluída, boa arte e mala leche, o autor cóntanos que o avó de Heidi regresa a Galicia e pode optar a unha das casas de madeira que promociona a Consellería de Vivenda. Heidi vai a unha galescola co seu Mandilón Oficial e xoga coa Boneca Parlanchina Galega. Tamén o avó terá o seu mandilón se decide ir a unha residencia de maiores, segundo lle conta Superpiñeiro. A Sta. Rotemmeyer non pode ser profe nunha galescola porque non domina o galego normativo. Pedro, o cabreiro, en principio ten dificultades porque non hai saída para os queixos, pero ó final amáñase o asunto. O gran problema preséntase coando o avó enferma e bota catorce horas esperando a ser atendido. Entón Heidi pensa que aquí habería que facer coma en Suíza: dar prioridade ás cousas de comer.

Esta admiración por Suíza tráeme á cabeza o capítulo dun libro que lin hai tempo. Escribo de memoria, pero creo que se titulaba “O marabilloso exemplo da Confederación Helvética”. O seu autor é un político coñecido. Coma eles, eu tamén admiro o modelo suízo.

O que non di o columnista nin o político é que se Heidi volvese a Suíza iría a unha escola onde só é oficial o idioma propio da zona e ninguén di que “se rompe Suíza” nin é impedimento para que os alumnos estuden e dominen outras linguas, incluídas as das outras zonas de Suíza. Heidi sabería idiomas como os sabe o futbolista galego suízo Ricardo Cabanas, por exemplo.

“En el terreno de juego cada cual da las instrucciones al compañero en el lenguaje que le sale de manera espontánea, “sobre todo los gritos y las broncas”, bromea Cabanas. “Estamos acostumbrados a cambiar de registro y no pasa nada”, minimiza.
Desde luego Cabanas no tiene ninguna dificultad para hablar con ninguno de sus compañeros ni casi de sus rivales: sabe español, italiano, inglés, francés y alemán. “ (El País, 13-6-2004)

Tampouco di o columnista nin o político que no marabilloso exemplo da Confederación Helvética, no país onde lle dan prioridade ás cousas de comer, cando se viu que no territorio de fala retorromanche este idioma perdía presenza visual en favor do alemán, o estado aprobou unha norma obrigando a todos os establecementos de hostalería a facer constar en retorromanche os seus rótulos, as cartas co menú, etc. Botáronlle unha man a un idioma en apuros e ninguén dixo “se rompe Suíza”.

Tampouco di o columnista nin o político que o marabilloso exemplo da Confederación Helvética, o país onde lle dan prioridade ás cousas de comer, hai uns anos participaba en Eurovisión con todos os seus idiomas, por rigoroso turno rotatorio. E ninguén dixo “se rompe Suíza”.

Tampouco di o columnista nin o político o que me contou un extraballador do país helvético, benquerido por min:

- As obras que se fan aquí, en Suíza tiraríanas nada máis acabalas.

Falaba tamén das obras públicas, por suposto. Por iso non se lle afunden as estradas.

Creo que eu tampouco dixen que o capítulo “O marabilloso exemplo da Confederación Helvética”, que suscribo de cabo a rabo, pertence ó libro “Galicia na memoria e no horizonte”, e o seu autor é Manuel Fraga, o mesmo que non fixo absolutamente nada, nin antes nin agora, para que este país se parecese ó marabilloso exemplo da Confederación Helvética, onde atenden as cousas de comer sen desatenderen as outras

Chora Grándola

Grándola chora e non me estraña.

E que pasaría en Alemaña sen medidas profilácticas? E que pasaría de verdade en Holanda? Que pasará aquí cando chegue a moda -que chegará-?

Non o sei nin quero sabelo, pero os políticos que nos seguen dando cada día circo de balde deberían pensar niso, nas causas e nas consecuencias.

Eu prefiro seguir co Zeca, que xa chega abril:

o povo é quem máis ordena
dentro de ti, oh cidade!

Letras na pedra - III: Neira Vilas olla o Ulla

Máis letras na pedra:

Nas fermosas ínsuas de Gres, onde o Ulla abraza os carballos e os borrachos caen ó río polo San Ramón, a Asociación de Escritores en Lingua Galega deixou constancia da súa homenaxe a Neira Vilas.

Culto ó fútbol. Fútbol oculto

Xoves, 15 de marzo.

Reenvíanme un e-mail que, baixo o título “Por eso no me gusta el fútbol”, inclúe unha antoloxía das últimas “reflexións intelectuais” de Salva Ballesta, ese dianteiro que agora xoga no Levante:

"Me gustaría conocer a Tejero " (dixo en 2006).

"Me merece más respeto una caca de perro" (en contra do barcelonista Oleguer).

Na sola das súas botas loce a inscrición Arriba España. "Lo tengo como los caballos, con hierro incandescente. Tenemos que ser todos españoles, porque vas a cualquier país y lo defienden a muerte. Aquí parecemos todos gilipollas".

"La patria es tan importante como la familia” -dixo. "A los cinco minutos me llamó mi padre y me dijo: 'eres el que más cojones tiene de toda España, y así tiene que ser. Como no digas eso, te desheredo'".

¡Que la bandera de España es la bandera de tu país! Yo la llevo donde hay que llevarla. ¡Con dos cojones!".

Sobre o Estatut de Catalunya: "¡Me parece una vergüenza! Una pasada".

Sobre a guerra de Irak: "Si [Aznar] me hace ir, voy el primero. Todos los militares que van allí, si son militares de verdad, van encantadísimos".

Sobre o 11-M: "Dadles 72 horas a los que hay que dárselas y verás cómo con esto acaban rápido. La sociedad española quiere agarrarse a las leyes, porque si actúas de la manera en que hay que actuar, dicen que atentas contra la humanidad, pero yo lo tengo claro y tengo dos cojones para decirlo. Hay que dejarse de pancartitas y hostias".

Venres, 16 de marzo.

Co título de “Altavoces del catalán en Francia”, a prensa dá conta da participación do barcelonista Oleguer e do internacional francés Thuram nun acto de apoio a un manifesto da escola Bressola, en Perpiñán, en defensa do uso do catalán nas escolas da zona francesa de fala catalá. É un obxectivo polo que loita a Bressola desde hai 30 anos. Apoian o mesmo manifesto outras persoas do mundo do fútbol, como o presidente do Barça, Giuly, o seleccioandor francés, e tamén xente allea a este deporte: Ariadna Gil, Manu Chao, Lluis Llach, Quim Monzó e Isabel Clara-Simó.

Domingo, 18 de marzo

Baixo o título “Unha persoa, un poema”, o suplemento cultural do Diario de Pontevedra dá conta das preferencias poéticas de varias persoas. Unha delas é Fernando Vázquez, adestrador do Celta, que se decanta polo poema “Jerry Lee Lewis” de Estirpe, de Ferrín, coa seguinte xustificación:

“En Jerri Lee Lewis ironiza cos símbolos de toda unha xeración, que dalgunha maneira considero a miña, tanto os culturais como os estéticos ou os musicais, desde Gene Vicent aos mods, dende Tommi Steel ata as galletas María. No poema atópase mesmo pop en confrontación coas esixencias políticas da resistencia ó franquismo. En resumidas contas, gústame a pirueta que Méndez Ferrín traza a partir das circunstancias históricas da época e as arelas adolescentes”.

Eu non esquezo que lin por primeira vez Longa noite de Pedra nun autobús que me transportaba a un campo de fútbol para xogar un partido. O libro levábao un compañeiro de equipo que despois defendeu a camisola do Celta en varias categorías. Ningún profesor me falara nunca da obra nin de Celso Emilio. Foi alí, pouco antes de xogar un partido de fútbol, onde me enterei de que a noite era de pedra, coma as conciencias.

Xa non é a primeira vez que me refiro á inxustiza que cometen os que aínda continúan identificando fútbol con incultura. Creo que algún día vou escribir a fondo sobre iso, que non todo son Salvas e "con dos cojones".

Independícense (se queren)

“Menos mal que queda la prensa regional. Fuera de Madrid hay más tranquilidad” (Manuel Campo Vidal, 11 de marzo).

“La crispación que domina la política española tiene mucho de batalla de salón cocinada en Madrid, ya que todos los ecos de desastre nacional se extinguen en cuanto uno apaga la radio o compra en el quiosco un diario periférico” (Xosé Luís Barreiro, 12 de marzo)

“La gresca que protagonizan algunos medios de comunicación con sede en Madrid está causando alarma entre los propios periodistas, que detectan la agudización de un progresivo encono o radicalización de carácter sectario. Algo que no existe en los medios de comunicación del resto de España...” (Carlos G. Reigosa, 12 de marzo)

Non debe ser casualidade que tres comentaristas políticos coincidan na mesma idea en dous días. Eu penso o mesmo desde hai tempo: Madrid é un mundo á parte e descoñece en boa medida a realidade da periferia, pero compórtase como se fose o embigo do mundo. Nótase na prensa e na rúa, no que un le e no que un escoita cando vai por alá ou cando os de alá veñen por acá.

Non digo que esteamos totalmente alleos ós temas que enchen, un día si e outro tamén, as portadas dos diarios de Madrid, pero non adoitan ser asuntos prioritarios para nós. Viven tan pechados en torno a esa placa co Km.O da Porta do Sol –por certo, creo que mal orientada-, están tan empeñados en deseñar o noso presente e o noso futuro, que non se molestan en observar o que na periferia queremos para o presente ou en preguntar qué futuro desexamos. Pero falan coma se tivesen toda a información e toda a sabedoría do mundo.

En certa ocasión lin unha columna nun xornal madrileño onde se confundía a Mesa pola Normalización Lingüística coa Dirección Xeral de Política Lingüística, que é tanto como confundir ADEGA coa Consellería de Medio Ambiente, e dicía que “unha lei galega obriga a usar o galego en...” cando debería dicir “un colectivo solicita que o galego se use en...”. O autor confundía a demanda dun colectivo non institucional cun decreto do goberno autonómico. Pero o erro estaba alí, nas primeiras páxinas dun xornal madrileño de tirada nacional, e figura nunha recompilación de artigos do mesmo columnista da que se venderon miles de exemplares. Probablemente calquera lector de fóra tome por certo o que non é máis ca unha parvada, porque o seu autor ten prestixio e leva consigo tratamento de usía.

Non é unha excepción: cousas así pasan a diario e vanse asentando tópicos e ideas falsas que nada favorecen a convivencia. Por iso non é de estrañar que moita xente pense que en Cataluña pouco menos que fusilan ó amañecer os castelanfalantes, cando o certo é que Barcelona é unha cidade principalmente castelanfalante, e non debe ser tan intolerante con España e co español cando alí existe un equipo de fútbol que se chama precisamente Español. Pregúntome se en Madrid pemitirían coa mesma actitude a existencia dun equipo que se chamase Catalán.

O malo é que todo é exportable; tamén a tensión e os problemas. Por iso creo que non sería mala cousa, se eles queren, concederlles a independencia –a Madrid, por suposto-, que na periferia xa nos iriamos entendendo.

Que ben cabidiños!

Nunha canle de TV calcularon a proporción asistentes/espazo da última manifestación de Madrid. Para seren certas as cifras dos convocantes, tocan a 19 persoas por metro cadrado.

Seguro que son certas, que eles non menten... O que non entendo é que critiquen os apartamentos da ministra Trujillo. Sendo tan ben cabidiños valen ata para familias numerosas.

Asturias, patria perdida

La Voz de Galicia acaba de vender o Diario de León. Segundo informan, a decisión obedece a un cambio de estratexia empresarial: abandonan a intención de irse estendendo polo leste a base de comprar cabeceiras e optan por reforzar, aínda máis, o seu papel en Galicia.

Empresarialmente, o Diario de León non ía mal. Desde que o mercaran, aumentara a tirada, o número de lectores e tamén o de empregados. Aínda así cámbiase a estratexia porque non ten sentido continuar furando polo centro se resulta imposible avanzar polo norte, e Asturias amósase inexpugnable.

Sempre pensei que a causa real do reavivamento da polémica lingüistica no occidente de Asturias non estaba tanto na lingua de Galicia coma na Voz de Galicia, pero na Voz con maiúscula e con La, como lle gusta a Sir Paco. O xornal galego dedicaba, desde hai uns anos, unha páxina diaria na súa edición de A Mariña a informar sobre o occidente de Asturias, e pouco a pouco fora gañando lectores eonaviegos.

Evidentemente, isto era molesto para a competencia asturiana. Creo que non é casualidade que La Nueva España se empregase a fondo na polémica lingüística da zona, nesa campaña que acusa ós galegos de tramar un plan malévolo, pouco menos que para conquistar ó amañecer esa lingua de terra que avanza polo leste coma unha cobra, como escribiu Ferrín.

Gañaron. Hai que recoñecer que gañaron. A pesar de que a convivencia na zona non é tan tensa como pode parecer a quen siga o asunto a través de La Nueva España ou dos distintos foros virtuais, pouco a pouco foise xerando na parte asturiana un certo sentimento antigalego que deu lugar, entre outras consecuencias, a que non estea ben visto mercar a prensa galega na zona. Pola contra, a banda galega amósase máis allea ó conflito e a prensa asturiana séguese vendendo como se vendía, e está presente en case todos os bares como é habitual dende hai tempo.

Esta semana, a edición da Mariña de La Voz de Galicia xa non inclúe a páxina que desde hai anos dedicaba ó occidente de Asturias. Sen dúbida é unha das consecuencias do cambio de estratexia ó que nos referiamos ó comezo. Esperemos que sirva, cando menos, para que na banda asturiana acouguen un pouco. Seguro que si, porque xa non hai conquista empresarial, e a cultura nada lles importa.