 |
| Fermín Sánchez García |
Paseniñamente, imos coñecendo máis autores do occidente de Asturias
que publicaron algo en galego. Boa parte do mérito de que iso suceda é de Xoán Babarro que, desde hai anos, investiga sobre o asunto e vai dando a coñecer nomes que quedarían sumidos no
olvido se non fose polo seu incansable labor divulgativo.
Na súa tese de doutoramento xa incluíu alusións a bastantes autores da zona.
En traballos posteriores afondou nalgúns deles e foi informando sobre outros. Na súa última achega ocúpase de Fermín Sánchez García, a quen lle dedica un artigo
publicado no nº 4907 de La Comarca del Eo,
correspondente ó sábado, 29 de marzo.
Nel, Babarro achéganos datos biográficos do autor de Boal,
ofrécenos unha selección de textos en castelán pertencentes ó libro Reflejos
poéticos e, a maiores, inclúe un poema inédito en galego, que é o que máis nos
interesa desde a nosa perspectiva, e comenta sucintamente as características
formais da composición.
(Preme na imaxe para aumentar o tamaño do artigo)
Para facilitar a súa lectura e a súa difusión nunha versión máis lexible, reproducimos o texto a continuación:
Boal
no corazón
A
poesía de Fermín Sánchez García
Por Xoán
Babarro González
En 1989 Gráficas Lar de Viveiro editaba Reflejos poéticos de
Fermín Sáchez García, unha obra na que o autor, con abundantes colaboracións
xornalísticas en distintos medios, recompila composicións de toda a súa vida literaria.
O poemario está dedicado a Boal, o “querido pueblín” onde transcorreron os seus
felices anos de infancia e xuventude...
[...]
hasta que la guerra fraticida,
dolorosa,
sangrienta,
canibalesca,
ha
regado con sangre de sus hijos
sus
tranquilas plazas [...]
O volume escolma en primeiro lugar unha serie de poesías anteriores á
guerra civil, entre as que son maioría as datadas entre 1924 e 1927 publicadas
en Vida boalense, revista, na que colaborara con diferentes pseudónimos,
que lle debe a redacción de moitos dos seus números. Un segundo grupo, baixo o
título “Penumbras carcelarias”, está constituído por poemas que van de 2 setembro
de 1936 a 2 marzo de 1942, relacionados cos anos de cadea. E un terceiro, formado
polas composicións redactadas entre a data anterior e o seu falecemento, que se
produce o 25 de febreiro de 1990.
Fermín, fillo de José Sánchez Santa Eulalia e de Cristina García García, agricultores,
naceu en Boal o 21 de maio de 1905. Realizou estudos primarios, primeiro nunha
escola privada dos Mazos, ata onde se desprazaba diariamente, e, máis tarde, na
pública de Prelo, onde viviu durante algún tempo cuns tíos. Nos anos de
xuventude desenvolve unha formación autodidacta que irá incidindo no seu gusto
polas letras.
Sendo aínda neno, traballou como peón na construción da estrada que vai
de Navia a Grandas de Salime e tamén como axudante dun avogado. En 1934 adquire
na propia vila unha imprenta, onde se ocupa ata 1936. Neste ano fatídico, a súa
cóntase entre as moitas detencións que se efectuaron na vila asturiana. Unha
detención que estivo a punto de rematar en “paseo”, entre os concellos de Boal
e Coaña, se non media a oportuna intervención dun xefe da Falanxe, veciño e
amigo. Calquera denuncia anónima ou rumor valía daquela para deter a alguén. A del
disque fora por atribuírenlle a edición no seu obradoiro dunha propaganda do
partido comunista. A pesar da intercesión, levárono preso a Castropol e de alí
ao cárcere de Lugo, onde volveu pasar por trances delicados...
Por
la “mirilla” que en la puerta había
sabíamos
en la celda, en todo instante,
lo
que en el Centro hubiese de importante
en
el mismo momento en que ocurría. [...]
Na “humilde, recogida, silenciosa, la histórica Ciudad del Sacramento” coñece
a Manuela Trigo Anseán, amor da súa vida e fonte de inspiración...
[...]
para ti tengo un Santuario
en
mi corazón, Manuela;
con
tu imagen en un Trono,
ceñida
por real diadema. [...]
O matrimonio, do que nacerá unha única filla, Ángeles, aséntase definitivamente
en Lugo, onde Fermín recupera o oficio de impresor. Pero, no seu día a día
lucense, latexarán decote os recordos do “rinconcín maravilloso”, o “llugarín
de mis ensueños”...
De
mi Asturias, en dones tan plural,
es
el pueblín que mis recuerdos llena,
es
la villina seductora y buena
que
en cuatro letras se le nombra: Boal. [...]
E as paisaxes boalesas agromarán continuamente na retina poética de
Fermín...
Hoy
se acuerda de Armal mi débil estro
para
hacerle unos versos de añoranzas. [...]
***
Río
das Veigas, manso río
de
somnoliento caudal,
que
besas plácidamente
las
vegas de nuestro Boal. [...]
Desde Lugo, continuou mantendo contacto cos antigos veciños e amigos e
mesmo co alumnado do Colexio Público Comarcal e con algunha das súas profesoras...
[...] Me agrada que seamos coterráneos:
Tú,
por nacer en Lugo, eres gallega,
pero
vives gozosa entre asturianos.
Yo
traje de mi Asturias treinta años,
pero
llevo cincuenta en tierra meiga...
¡Ninguno
de los dos somos foráneos!
Existen poesías coas que o autor agasallou a diferentes amigos que non
foron recollidas en Reflejos poéticos e permaneceron inéditas na
privacidade. Hoxe queremos facer pública a titulada “Adiós”, que conservou a
boalesa Mª Dolores Rudeiros Martínez (a Dolorciñas, Lolía e Loli doutras
composicións), con quen Fermín e Manuela mantiveron unha amizade familiar.
A versión que manexamos chega a nós a través dunha copia manuscrita da
propia Mª Dolores. Por mor deste tipo de transmisión poida que non se garanta plenamente
a total integridade do texto emanado do poeta, a pesar de que se manteña a
estrutura métrica e o valor semántico global e expresivo. En principio, chaman
a atención, ademais do título, os castelanismos debémoslas e pondrá, o uso de ternas por tenras
e determinadas interpretacións gráficas.
Na edición que ofrecemos, ademais de enmendarmos certos erros involuntarios,
actualizamos a acentuación e algún trazo de carácter ortográfico. Deste xeito,
formas que aparecen no escrito como vay, y, díscelle, moriña, dexexo, ougir,
dous centos e de o rostro pasan a vai, i, díceslle, morriña,
desexo, ouguir, douscentos e do rostro. Fronte aos cambios
anteriores, mantemos no segundo verso o antropónimo Maruxina, que, para
restaurar a rima consonante, deberiamos ler Maruxiña.
Desta maneira igualaríase á forma da última estrofa (e ao nome que aparece en Reflejos
poéticos na composición “El gatito Kus de Maruxiña”). Igualmente, na
penúltima, a voz acoitadiño somos partidarios de lela como equivalente a
acochadiño “abrigadiño”, “escondidiño”...
Na lingua empregada na composición podemos identificar diferentes
variantes dialectais propias das falas galegas do bloque oriental; tales como
as formas verbais ouguir e dices, o adverbio abaxo, o
posesivo etimolóxico sou (que alterna co analóxico seu), o
indefinido muita, a contracción al
(característica das falas galegas de Asturias e do concello lucense de Negueira
de Muñiz), o emprego da copulativa i en posición preconsonántica, a
vacilación entre “y” e “ll” nas formas pronominais ye, –ye, –lle
e –llo (dáye / díceslle, dillo) así como a representación
de non átono por nun (nun deixes baxar), moi habitual nos
escritores galegoasturianos.
Na sentida composición, a través das sete redondillas, cun léxico que vai
acumulando elementos emotivos que ofrecen diferentes interpretacións simbólicas,
o eu poético transpórtase nun voo íntimo co paxariño ata alcanzar a protección
no feliz val, o paraíso onde quere morar por sempre.
ADIÓS
Vai
paxariño a voar
i
díceslle a Maruxina
que
teño muita morriña,
que
desexo ir pra seu val.
Pra
ese val do sou peitiño,
tan
doce, tan pudoroso,
tan
terniño i amoroso,
que
relouco por seu niño.
Si
al ouguir estas tristuras
ves
que empezan seus chorares,
déixalle
chorar a mares,
que
desfaiga as amarguras.
Pero
nun deixes baxar
cara
abaxo as ternas bágoas;
son
queixumes das súas mágoas;
nós,
debémoslas secar.
¿Con
que? Cos nosos biquiños.
Dáye
cen..., douscentos..., mil...
Hasta
que do rostro aquil
queden
sous ollos limpiños.
Dillo
así, bon paxariño,
que
son miñas ilusións
vivir
sempre e máis dimpois
no
seu val acoitadiño.
Dillo
así, bon paxariño;
corre
presto a Maruxiña;
xa
te pondrá a escondidiñas
no
doce val do peitiño.
|
La Comarca del Eo, nº 4907, 29 de marzo de 2014
Ningún comentario:
Publicar un comentario