Memoria histórica

Logo do proxecto Nomes e Voces

I

Hai unha chousa á beira dun regueiro. Un apastadoiro con catro ou cinco castiñeiros, algúns fentos e pouco máis. É verán, contra a tardiña.

Hai un corpo de muller deitado, irrecoñecible. As cordas da gorxa están á vista. Á mesma altura vense os ósos dunha man, ensanguentados, que non puideron evitar a ferida.

Hai un rapaz –catorce anos, se cadra- que a ve desde o camiño. Inocente, pensa nun ataque de lobos, que é o que corresponde a historias de vellos que ten oído. Todo cambia cando ergue a vista, uns metros máis alá.

Hai un corpo de home deitado, irrecoñecible. Hai media cabeza rabenada. Unha escopeta tirada enriba do corpo caído de calquera maneira, con cordeis de alpaca de herba que van ata o gatillo desde non se sabe onde.

Hai un rapaz –catorce anos, se cadra- que comprende a escena ó momento e marcha en busca de alguén a quen contarlla. Non sabe aínda que aquela muller era unha veciña boa amiga súa, amiga da familia, desas que van axudar a botar as patacas, a segar a herba...; desas que van moitos, moitos días no verán só a botar un conto mentres non chega a fresca para poder traballar. Desas que, de vez en cando, fan un agasallo.

Despois contáronlle todo. O neno non sabía.

El, o da escopeta, non era nada coma ela. Non falaba. Insocial. Mal encarado. Pasaba poucas veces camiño da taberna, á noitiña, e nunca dicía nada. Salvo eses días, parecía invisible, coma se non existise na parroquia.

Eran matrimonio, separados -"apartados", dicíase daquela- desde moitos anos antes. A xente dicía que se seguían vendo ás agachadas. Naqueles días dixéronse moitas cousas máis. O neno era moi neno e non entendía nada.

II

Hai  un listado de vítimas da barbarie: Nomes e voces. Quen isto escribe busca, por curiosidade, as vítimas da súa parroquia. Só aparece unha: “Home. 28 anos. Canteiro. Xulgado en Pontevedra por adhesión á rebelión co resultado de sentenza a cadea perpetua”.

Nome coñecido. Á memoria vén axiña un home pobre, con sona de enrabechado pero paroleiro. Contaban que mordía as vacas nas orellas cando non lle andaban ó dereito.

- Era el, mamá?
- Non. Era o primo. Chamábanse igual e cadraban tamén os apelidos.

Non fixeron falta moitas señas máis para caer na conta. A resposta activa a memoria, as imaxes: Hai unha chousa á beira dun regueiro...

O home do listado das vítimas da barbarie é o home da chousa, o que segou a vida da súa muller ou exmuller ou o que fose, xusto antes de segar a súa.

III

Un  pensa agora que daquela non lle contaron todo, e pregúntase quen foi o responsable daquela vida que non era vida, daquel silencio e mal encaro, daquelas mortes e de que o rapaz,  tantos anos despois, leve aínda dúas estampas de sangue cravadas na retina.