Galiñescolas

Eu non sei por que está dando tanto que falar o feito de que o goberno do Señor Núñez decidise meter galiñas nas escolas. Nin que fose tanta novidade! Iso de meter pitas na escola xa se fixo na miña tribo hai moitos anos e, en vez de montar escándalo ningún, os aborixes presumimos de ter as pitas máis cultas do mundo.

Cronoloxía (inconcreta) dos feitos:

- 1917: Inaugúrase a escola da miña parroquia, o primeiro dos centros educativos laicos que a Sociedade de Hijos de Silleda en Buenos Aires, que se creara o 15 de agosto de 1908, financiou no concello. Puxéronlle como nome “Rosalía de Castro”, detalle que eu non souben ata hai ben poucos anos.

- Non sei que ano do franquismo: O edificio que os veciños emigrados financiaran pasa a pertencer ó Estado, por arte de maxia ou polo que todos sabemos. Quen queira coñecer máis datos, que lea os traballos do Profesor X.M. Malheiro.

- Xa nin me acordo cando: Nesa escola, convertida en unitaria, empezan a desbrozar a miña ignorancia. Alí ten lugar un feito do que xa teño falado en máis dunha ocasión.

- Últimos anos do franquismo: A escola deixa de funcionar como tal, trasladan o alumnado a un colexio e o vello edificio queda pechado e sen outra función.

- Non sei cando (nin quen nin por que nin por canto): Véndeselle a un veciño o edificio da escola e a finca colindante, onde xogabamos ó fútbol.

As galiñas e todo o que calquera labrego garda nunha palleira son, desde aquela, os novos ocupantes da escola Rosalía de Castro, a mesma que os veciños do concello emigrados en Bos Aires pagaran co seu traballo, coa ilusión de que a cultura agromase no medio de tantos animais. Eu non sei que pensarán case 100 anos despois.

Pero grazas e eles, temos as pitas máis cultas e máis poéticas de cantas hai no País. Os seus cantares están directamente inspirados nos de Rosalía; pódese dicir que son os auténticos Cantares Galegos.

Unha romaría na cima do Candán

Aínda correndo o risco de que algunha historiadora amiga me diga que a historia é para os historiadores, hoxe vou falar de historia.

Vén aí o 15 de agosto. Tal día coma este do ano 1933 tivo lugar na cima do Candán, a carón da capela do San Bieito, unha romaría en homenaxe ós emigrados, especialmente para celebrar o XXV aniversario da “Sociedade de emigrados hijos de Silleda”, que financiou no concello escolas e outros servizos básicos.

A romaría foi moi sonada e encheu páxinas e páxinas na prensa da época (El pueblo gallego, Razón, etc.) como indica Antón Garazo nun artigo publicado no número 9 de A Trabe de Ouro (1992).

El Pueblo gallego (20 de agosto de 1933) fala de “Un gran acto cívico no curuto do Candán”. Esa foi a versión oficial dos feitos, pero, en realidade tamén se tratou dun acto político encuberto. O disfrace de “acto cívico” era imprescindible porque o goberno central prohibira celebrar actos políticos en lugares abertos. Iso, na práctica, era tanto coma impedir que se levasen a cabo actos deste tipo maior parte de Galicia, porque no rural non había lugares cerrados axeitados, e case toda Galicia era rural.

O argallante de todo aquilo fora Antón Alonso Ríos, de Cortegada. Con el estiveron outras personalidades importantes da Galicia da época: Otero Pedrayo, Vicente Risco, Ramón de Valenzuela –daquelas un mociño de apenas vinte anos, que despois estaría preso nas minas da Brea-, Suárez Picallo, Blanco Amor, etc.

Precisamente este último autor escribe sobre este acto en El pueblo Gallego, o día 3 de setembro:

“Los oradores levantan en sus manos a Galicia como una hostia incensada de sol y de viento. Valenzuela Otero, casi un niño, canta a la mocedad y su palabra, con el penacho celta de su pelambrera, arden como dos llamas rubias. Picallo dispara sus manos hacia los horizontes, como dos aves exaltadas. Quien esto escribe, invoca a los poetas mayores de la patria y siente en su corazón presencias invisibles y ciertas. Alonso Ríos señala los caminos de la Tierra por donde ha de aspergiarse la sangre de todos si es necesario y su extremecimiento prende en la muchedumbre como un temblor milagroso”.

Este mesmo xornal xa se referira días antes o acto do Candán cun fragmento que merece ser reproducido:

“La excursión al Candán tiene además el carácter de un acto pagano, de culto a la montaña que inspiró a sus moradores, los vecinos de Laro, Parada y Refoxos, núcleo apretado que sirvió de base y firme sostén a la Sociedad Hijos de Silleda, el sentimiento de solidariedad para dar batidas a los lobos, bestias salvajes que hacían presa en sus rebaños, y de los caciques, bestias degeneradas que hacían presa en sus haciendas y dignidad.”

Era o 15 de agosto e 1933. Sopraban outros ventos e o Candán era unha festa. Hoxe, no mesmo sitio quedan só restos dunha capela irrecoñecible, e alí bailan as aspas dun parque eólico movido polo vento que regalamos.

A forza que vén de lonxe VIII: Yanelis Velazco

A SERIE EMPEZA AQUÍ
A SERIE EMPEZA AQUÍ
Entrei no mes de agosto comendo tortilla ó abeiro dos carballos que nos protexían na noite dunha orballeira miudiña, case imperceptible.

Nese marco recibín de Yanelis Velazco Fajardo o agasallo do seu libro Xosé Vázquez Pintor, la memoria que reconstruye un mundo, que é o resultado da súa investigación sobre a obra poética deste escritor amigo.

Calquera lugar é bo para que a un lle regalen un libro, e máis aínda se leva da man da autora palabras de agarimo, pero ese lugar é para min especial porque a poucos metros desa mesma carballeira de Castro, nunha escola unitaria, hai xa ben anos, era o propio Vázquez Pintor quen poñía na miña man Gándaras, o primeiro libro en galego que vin e toquei na miña vida. Eu era un neno que soletreaba as primeiras sílabas e entender non entendín nada do que alí estaba escrito na lingua que eu falaba e nunca vira escrita, pero ás veces penso que aquel detalle puido marcar dalgún xeito a miña vida.

Yanelis Velazco (Matanzas, 1976) é licenciada en Filoloxía e profesora na Facultade de Artes e Letras da Universidade da Habana, e como acabou tamén pousando os ollos na poesía de Pintor é cousa que ela mesma explica aquí. Despois debullou os seus versos con detalle e grazas a ela sei eu algo máis de soños e ensoñacións.

Yanelis estivo estes tempos en Santiago e, entre outros actos, oficiou de pregoeira na feira do libro de Melide. Hoxe mesmo regresa á Habana para seguir ocupándose da crítica literaria e das nosas letras, como fan cada vez máis estudosos desde distintas universidades do mundo, moitos dos cales pertencen á Asociación Internacional de Estudos Galegos, presidida por Craig Patterson.

Yanelis Velazco é tamén forza que vén de lonxe.
CONTINÚA